Бала ғаиләлә үҙен яратҡандарын тойоп, белеп үҫһен өсөн ата-әсәләр ниҙәр эшләргә тейеш? Балаға үҙ һөйөүеңде аңлатыу кәрәкме? Уны нисек итеп төшөндөрөргә? Әйҙәгеҙ, хөрмәтле гәзит уҡыусылар, ошо һорауҙарға яуап биреп ҡарайыҡ.Һине яратыуҙары, үҙеңде кемгәлер кәрәкле итеп тойоу — кешенең иң мөһим ихтыяждарының береһе. Үҫемлектәр өсөн ҡояш нурҙары нисек кәрәк булһа, эмоциональ һаулыҡ өсөн үҫешкән организмға ла был талапты ҡәнәғәтләндереү мөһим. Ә был ғаиләлә үҙен кәрәкле, ҡәҙерле, һөйөклө итеп тойғанда ғына тормошҡа ашырыла. Туғандарының һәм яҡындарының күңел йылыһын, хуплауын тойоп үҫкән бала киләсәктә үҙ көсөнә ышаныусан була. Балаға ҡарата һөйөүеңде нисек белдерергә? Әлбиттә, уның төрлө ысулдары бар. Беренсенән, йылы һәм яғымлы ҡараш. Һеҙ, моғайын, минең менән килешерһегеҙ, балалар һөйөү менән баҡҡан ҡарашты бик яҡшы тоя. Икенсенән, шәхес булараҡ, баланың ҡыҙыҡһыныуына иғтибар итеү. Өсөнсөнән, ваҡытты бергә үткәреү. Беҙҙең һәр беребеҙ өсөн ваҡыт — тормошта мөһим факторҙарҙың береһе. Әгәр ваҡыт етмәүгә зарланып, иғтибарҙы аҙ бүлһәк, бала ата-әсәһенең уға ҡарағанда ла мөһимерәк шөғөлдәре бар икән, тип һығымта яһаясаҡ. Дүртенсенән, һаҡ ҡына үбеп алыу, яғымлы ҡосаҡлау, ҡулдарына ҡағылып китеү ҙә һинең уға битараф булмауыңды күрһәтә.
Ғаилә психологтары баланы көнөнә бер нисә тапҡыр ҡосаҡлап алырға тәҡдим итә. Көнөнә дүрт тапҡыр ҡосаҡлау — уның үҫешенә, ә һигеҙ тапҡыр һаулыҡ һәм яҡшы кәйеф булдырыуға булышлыҡ итә, ти улар. Бишенсенән, үҙеңдең яратыуыңды балаға һүҙ менән еткереү. Түбәндәге ҡанатлы һүҙҙәрҙе ҡулланыу отошлораҡ булыр: “Һин ниндәй афарин!”, “Һин минең аҡыллым!”, “Һинең булыуың — үҙе бер бәхет!”, “Миңә һинең менән күңелле!”, “Һин шундай һәләтле!”, “Һин бөтәһен дә булдырасаҡһың!”, “Һинең үҙеңде тотоуың миңә ныҡ оҡшай!”, “Беҙ һине бик һағындыҡ!”, “Беҙ бергә саҡта шундай рәхәт!”
“Әгәр бала нимәнелер дөрөҫ эшләмәһә, тупаҫ ҡыланһа, нимә эшләргә?” — тип һорарһығыҙ. “Афарин, һәр ваҡыт шундай бул!” — тип әйтеп булмай бит инде. Әлбиттә, юҡ! Был осраҡта баланы шәхес булараҡ битәрләргә түгел, ә уның ҡылығына, эшенә үҙ ҡарашыңды белдерергә кәрәк. Мәҫәлән, “Һин минең ышанысымды аҡламаның, улай ярамаҫ ине”, — тигән һүҙҙәр урынлы булыр. Баланың һәр насар ҡылығына ҡәнәғәтһеҙлек белдереүҙең һеҙгә ҡарата кире тойғолар барлыҡҡа килтереүен дә оноторға ярамай.
Һәр ваҡыт шуны иҫтә тотоғоҙ: баланың тиҫкәре ҡылығына яза бирергә мөмкин, ләкин уның хистәренә, шәхесенә ҡағылмағыҙ. Әгәр шулай килеп сыҡҡан икән, тимәк, уны тыуҙырған сәбәп бар. Баланы яҡшы аңлар өсөн уны асыҡларға кәрәк. Ата-әсәнең береһе йәки икеһе лә баланы тулыһынса яратып етмәһә, уның һөйөүгә ихтыяжы ҡәнәғәтһеҙ ҡалған. Беҙ балаларға бирә алған иң мөһим нәмә — хис-һөйөү. Ата-әсәләр, балаларға ҡарата изге хистәрегеҙҙе, үҙегеҙҙең яратыуығыҙҙы йәшермәгеҙ. Шул ваҡытта ғына бала үҙен кәрәкле һәм бәхетле итеп тоясаҡ.Альбина СЫРЛЫБАЕВА,
Баймаҡ ҡалаһының
2-се мәктәбенең инглиз теле уҡытыусыһы.