Сүкеш тоттороп тәрбиәләп буламы?23.11.2016
Элек атай-әсәй беҙҙе тәрбиәләп ултырҙымы икән? Мәлендә халыҡ әйтемдәрен ҡулланып, бер-ике ауыҙ һүҙ әйткәндер әйтһә... Уның ҡарауы, хеҙмәт тәрбиәһен ғүмерлеккә бирҙе. Һинең шәплегеңде лә уҡыуыңа түгел, хужалыҡта эшләүеңә ҡарап билдәләне.
Әлеге Дәүләт Думаһында мәғариф буйынса муҡсайҙа 31 закон проекты сират көтөп ята. Шуның берәүһе – мәктәптәргә хеҙмәт тәрбиәһен ҡайтарыу тураһында.
Хәтерегеҙҙә булһа, 1 сентябрҙә Дөйөм Рәсәй ата-әсәләр йыйылышында илдең мәғариф министры Ольга Васильева шундай тәҡдим индергәйне. Әлбиттә, кемдер быны шунда уҡ өлкән кластарҙа уҡыусыларҙы тегенсе йә тракторсы һөнәрҙәренә уҡытыу тип ҡабул итте, йәғни элекке совет осорондағы практикаға ҡайтыу тип аңланы. Ҡулың һөнәр белеү насар түгел инде ул. Киләсәктә ошо шөғөлдәрең бик кәрәк тә булып ҡуйыр. Ләкин, киреһенсә, башҡаларҙан айырылып тороуға күнеккән замана балалары үҙҙәре үк бындай бер төрлөлөккә, “инкубатор­лыҡҡа” ҡаршы сығыр шул...
Кемдер иһә был “хеҙмәт тәрбиәһе” төшөнсәһен класта дежур булып, таҡта һөртөү, иҙән йыуыу, мәктәп яны участка­һында эшләү, өмәләрҙә ҡатнашыу тип ҡабул итте. Хәҙерге ҡулайлаштырыу заманында бик уңайлы вариант булыр ине ул – йыйыштырыусы, урам һепереүсе вазифалары ҡыҫҡарыр, ҡаҙна аҡсаһы ла янда ҡалыр.
Быныһы ла дөрөҫ, сөнки һауыт-һаба ла йыуырға йыбанған тотош быуын үҫеп етте. Миҫал эҙләп алыҫ йөрөйһө түгел, һәр кемдең үҙ ғаиләһендәме, туғандары-таныштарындамы, көнө буйы телевизор, телефон, компьютер экранына текләп ултырған балалар бар. Хатта ауылдарҙа йәй көнө лә урамдар тынып ҡалды бит. Ә уҡыу йылы бөтөп, ҡала балаларын тәбиғәткә сәйәхәткә алып сыҡҡас, уларҙың ҡарға балалары кеүек ауыҙҙарын асып өлкәндәрҙең усаҡта аш-һыу әҙерләп алып килгәнен көтөп ултырыуын күреү көлкө лә, ҡыҙғаныс та. Шул уҡ усаҡ өсөн утын-фәлән ташыған хәлдә лә хәрәкәттәре килбәтһеҙ, яйһыҙ икәнен самалайһың. Ни хәл итәһең, улар быға бер ҡайҙа ла өйрәнмәгән...
Иң ҡулайлыһы мәктәптә һөнәри йүнә­леш буйынса эш алып барыу булыр ине, моғайын. Әммә бында күп нәмә махсус һәм юғары уҡыу йорттары, төрлө ойошмалар, предприятиелар менән бәйлә­неште яйға һалыуҙан тора. Хәҙерге табыш артынан ҡыуған заманда мәктәп уҡыусылары менән хеҙмәттәшлек итергә кем ашҡынып барыр икән һуң?..
Министр үҙе, хеҙмәт тәрбиәһе буйынса программа эшләнмәләре быйыл төҙөлөп бөтөп, 2017 йылдан мәктәптәрҙә индерелә башлаясаҡ, тип белдерҙе. Тик был эштең ниндәй формала үтәлере әлегә билдәһеҙ.
Ата-әсәләрҙең дә бөтәһе лә яңылыҡҡа риза булыуы икеле. Хәҙер бит мәктәптә балаһынан берәй эш башҡартҡан өсөн дә яу һалырға өйрәнгәндәр күп. Хеҙмәт тәрбиәһе түгел, тейешенсә уҡыуын талап иткән өсөн дә уҡытыусы өҫтөнән ялыу яҙыу, уны язаға тарттырыу кеүек күренештәр барлыҡ урындарҙа ла сәскә ата. Уҡыусылар ҙа шәптәр. “Һеҙ миңә бойора алмайһығыҙ! Хоҡуғығыҙ юҡ! Тейешле урынға шылтыратам!” – тип кенә ебәрәләр. Бурыстарын үтәмәһәләр ҙә, хоҡуҡтарын дауларға оҫталар.
Шуныһы бәхәсһеҙ, был хеҙмәт тәрбиәһе мәктәптәрҙәге ғәҙәти хеҙмәт дәрестәре сиктәренә һыймай. Бында баҫым “хеҙмәт” һүҙенә түгел, ә “тәрбиә” тигәненә яһалырға тейеш. Әле яңы ғына Омск мәктәбендә булған ваҡиғаны ишеткәнһегеҙҙер. Хеҙмәт дәресендә 13 йәшлек гимназия уҡыусыһы, уҡытыусының кемгәлер ярҙам итәм тип ситкә боролоуынан файҙаланып, иптәше­нең башына сүкеш менән һуҡҡан. Һөҙөмтәлә тегеһе баш-мейе йәрәхәте менән дауаханаға оҙатылған...
Был нимә һуң, гимназия һынлы гимназия уҡыусыһының уҫал шаярыуымы, әллә тәртипһеҙлегеме? Аңлашылалыр: хеҙмәт тәрбиәһенән алда бындай бала­ларға ябай тәрбиә бирергә кәрәк әле. Йәмғиәттә оятһыҙлыҡ, әҙәпһеҙлек тулып ятҡанда быны эшләүе еңел булмаҫ, әлбиттә. Шулай ҙа кеше күңеле – даръя, әмәлен табып, уның иң нескә ҡылдарына ла сиртеп булалыр. Мәҫәлән, уҡыусы­ларҙы шәфҡәтлелек акцияларына йәлеп итеү аша. Уларҙы дауалап булмай торған ауыр сирлеләргә, етемдәргә, ҡарт-ҡороға, берәҙәк хайуандарға ярҙам иттергәндә, күптәр эшкә өйрәнеү менән бергә сараһыҙлыҡтың, бәхетһеҙлектең нимә икәнен дә яҡшыраҡ төшөнөр ине. Бәлки, шунан тирә-яғындағы тереклеккә, кешеләргә лә миһырбанлыраҡ булырҙар. Бына шунда хеҙмәт тәрбиәһенең һөҙөмтәһе лә күренер ине.


Вернуться назад