Төбәгебеҙ илһөйәр рухлы кешеләргә, тырыш, намыҫлы хеҙмәттәре менән донъяла дан алған яҡташтарыбыҙға бай. Шуларҙың береһе – ярты быуаттан ашыу ғүмерен фән өлкәһенә бағышлаған күренекле ғалимә, әүҙем йәмәғәт эшмәкәре, талантлы шағирә, педагог, химия фәндәре докторы, профессор, Рәсәй Тәбиғи фәндәр академияһы академигы һәм почетлы ағзаһы, Акмеология фәндәре академияһының академигы һәм химия секцияһы рәйесе, Санкт-Петербург ғалимдары союзының ғилми советы ағзаһы, «Күп милләтле Санкт-Петербург» яҙыусылар союзы рәйесе, Бөйөк Ватан һуғышы һәм хеҙмәт ветераны Әлмира Талха ҡыҙы Бикҡолова (Ҡужаҡова). Уның ҡаҙаныштары һанап та бөтөрлөк түгел. Шулай уҡ Дан галереяһының «Рәсәйҙең иң яҡшы кешеләре» миҙалы һәм дипломы, Рәсәй Тәбиғи фәндәр академияһының Почет билдәһе, күп миҙалдар менән бүләкләнгән.Әлмира Бикҡолова 1951 йылда Ырымбур педагогия институтының химия һәм биология факультетын ҡыҙыл дипломға тамамлағас, Көйөргәҙе районының Мораптал мәктәбендә һигеҙ йыл химия уҡытыусыһы була. Унан һуң Өфөләге 1-се республика башҡорт мәктәп-интернатына күсә. Бында эшләгәндә бер нисә фәнни мәҡәлә яҙа.
Артабан хеҙмәт урынын Башҡорт дәүләт медицина институтының дөйөм химия факультетында таба. 1965 йылда Ленинград университетында кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай һәм 14 йыл БДМИ-ның химия кафедраһын етәкләй.
Мәскәү дәүләт университетында докторлыҡ диссертацияһын яҡлағас, Санкт-Петербург ғилми-тикшеренеү институтына эшкә барырға тәҡдим итәләр. Бында ул, профессор булараҡ, иҫ киткес һөҙөмтәле лекциялары менән студенттарҙың һөйөүен яулай, «Органик булмаған биохимия» дәреслеген төҙөй. Әлмира Бикҡолованың ҡаҙаныштарын баһалап, Халыҡ-ара фәндәр академияһына эшкә саҡыралар. Уға академик ғилми дәрәжәһе бирелә. Ғүмеренең һуңғы көндәренә тиклем Академияла химия секцияһы етәксеһе була.
Фән һәм уҡытыу эше менән 61 йыл шөғөлләнгән ғалимәнең 300 фәнни хеҙмәте бар. Шуларҙың бишәүһе АҠШ-та яҡланған һәм шунда уҡ нәшер ителгән.
1999 йылда уҡыған лекцияларына нигеҙләнеп, биоэлементология буйынса китап әҙерләп сығара. Унда ул периодик системалағы 80 элементтың биологик ролен асып бирә. Шуға бәйле Мәскәү, Ырымбур медицина университеттарында биоэлементология кафедралары асылып, 2003 йылдан алып фарм-, сельхозэлементология лабораториялары эшләп килә.
2004 йылда ЮНЕСКО биоэлементология фәнен XXI быуат фәне тип атаны, «Trace Elements Institute for UNESCO» асылды. «Әлмира Бикҡолова был фәндең хәҙерге ваҡытта бик кәрәкле, тормошсан икәнлеген раҫланы», — тип хәбәр итте ЮНЕСКО.
2007 йылда яҡташыбыҙҙың исеме «Бөтә донъя бөйөк ғалимдары энциклопедияһы»на индерелде. Уның 30 ғилми монографияһы, 20 фәнни хеҙмәтенә авторлыҡ танытмаһы бар. Бөтә ғилми асыштары ла ғәмәлдә ҡулланылып, заман талаптарына ярашлы файҙа һәм уңыш килтерә.
1987 йылда Әлмира Бикҡолованы АҠШ-ҡа «Sigma-Aldrich» корпорацияһына эшкә саҡыралар. Әммә ул Рәсәйҙе ташлап бер ҡайҙа ла китмәйәсәген белдерә. Уның был илһөйәр аҙымы хәҙерге йәштәргә үрнәк булып тора, тиһәң дә була. Ул йыш ҡына республикалағы экологик хәлдәр менән ҡыҙыҡһынып, химия буйынса ҡайһы бер мәсьәләләрҙе хәл итеү өсөн «Өфөнефтехим», Мәләүездәге «Минудобрения» һ.б. сәнәғәт предприятиеларында фәнни эш алып бара.
Милли батырыбыҙ Салауат Юлаевтың тыуыуына 250 йыл тулыуға бағышлап, тәрән йөкмәткеле бер нисә китап сығара. Шулай уҡ «Таңғы тамсылар», «Еңеү тураһында иҫтәлектәр» һәм башҡа исемлеләре донъя күрә. «Санкт-Петербургтағы башҡорттар» тигән китабында төньяҡ баш ҡалалағы башҡорттарҙың өлгөлө эштәре, яңы асыштары һүрәтләнә. «Аманат», «Дуҫлыҡ осҡондары», «Мөғжизәле химия» тигән китаптары нәшер ителә. Ул хатта балалар өсөн «Диңгеҙ сәскәһе» исемле әҫәр яҙырға ла ваҡыт тапты. Уның «Педагогикала профессионаллек һәм оҫталыҡ» әсбабы юғары һәм урта мәктәп уҡытыусылары өсөн бик файҙалы методик ҡулланма булып иҫәпләнә. Әҙәбиәт өлкәһендә өлгәшкән ошо уңыштарын юғары баһалап, Әлмира Бикҡолованы Рәсәй Яҙыусылар союзына ҡабул итәләр.
Әлмира Талха ҡыҙы Санкт-Петербургта Башҡорт милли-мәҙәни автономияһы төҙөй һәм уның рәйесе була. Төньяҡ баш ҡалабыҙҙа, Башҡортостандан ситтә, башҡорт милли үҙенсәлеген, этник мәҙәниәтен, ғөрөф-ғәҙәтен, телен үҫтереүҙә, һаҡлап алып ҡалыуҙа ҙур эш башҡара.
Көйөргәҙе районы хакимиәте башлығы Әхәт Йәүҙәт улы Ҡотләхмәтовтың юллауы һәм уның тырышлығы арҡаһында, 80 йәшен билдәләгән көндә, 2009 йылдың 22 октябрендә, Әлмира Талха ҡыҙына республиканың дәүләт наградаһы — Салауат Юлаев ордены тапшырыла. Шулай итеп, ғалимә хаҡлы рәүештә ватандаштарының хөрмәтен яулай. Тыуған яҡтан алыҫта йәшәһә лә, һәр ваҡыт тығыҙ бәйләнештә булып, уның яҙмышына, төрлө үҙгәрештәргә, ауыр мәсьәләләргә битараф ҡалмай. Райондың башҡорт йәштәренең бер нисәүһенә Санкт-Петербургка аспирантураға уҡырға инергә ярҙам итә.
2004 йылдың 1 сентябрендә һигеҙ йыл эшләгән Яңы Мораптал мәктәбенең яңы бинаһын асыу тантанаһына ла, ваҡыт табып, осрашыуға ҡайтты. Башҡортостандың үҙ ирке менән Рәсәйгә ҡушылыуына 450 йыл тулыуға арнап, башҡорт, рус, украин, белорус, әрмән телдәрендә нәшер ителгән «Робағиҙар», шулай уҡ «Салауат Юлаев», «Башэлементология», «Педагогикала профессионаллек һәм оҫталыҡ» исемле китаптарын мәктәп китапханаһына бүләк итте.
– Башҡортостанға ҡайтҡан һайын ыңғай үҙгәрештәрҙе күреп шатланып бөтә алмайым: яңы уҡыу йорттары, дауаханалар, мәҙәниәт усаҡтары, төрлө социаль-көнкүреш объекттары төҙөлә. Республикала йәшәгән күп милләтле халыҡтарҙың мәнфәғәтен хәстәрләп, киләсәк тормошон яҡшыртып алһыҙ-ялһыҙ хеҙмәт иткән етәкселәребеҙгә сикһеҙ рәхмәтлемен, – тине ул.
Хәҙер төньяҡ баш ҡалабыҙҙа йәшәгән башҡорттар үҙҙәрен яңғыҙ тоялыр. Уларҙың кәңәшсеһе, ярҙамсыһы, яҡлаусыһы, күренекле шәхес, һоҡландырғыс әсә Әлмира Бикҡолова 2013 йылдың сентябрендә яҡты донъянан китеп барҙы. Һоҡланғыс ил ҡыҙының изге рухы, илебеҙгә файҙа килтергән ҙур ғилми асыштары мәңгелек. Һис икеләнмәйенсә, ул – беҙҙең Ватаныбыҙ ғорурлығы, тип әйтергә була. Тимәк, яҡты иҫтәлеген мәңгеләштереү саралары ла күрелер тигән өмөттә ҡалам.
Зарифа СӘЛТӘШЕВА,
хеҙмәт ветераны.