Ҡасандыр, һыуытҡысҡа ҡытлыҡ булғанда, ауылда ул тик хәлле йәшәүселәрҙең йортонда ғына күренде. Ундай затлы әйберҙе башҡалар һатып ала алмаһа ла, һәр кем үҙенсә йәшәргә тырышты. Ҡатын-ҡыҙҙың кис һауылған һөтөн күнәге менән күтәрмәгә элеп ҡуйыуы, май-ҡаймаҡты мөгәрәпкә төшөрөүе, итте банкала тоҙлауы, ҡаҡ һәм ҡорот эшләүе... Ҡыҫҡаһы, ашамлыҡты нисек тә оҙағыраҡ һаҡларға тырышып, боҙолмаған-еҫләнмәгән көйө өҫтәлгә килтереп ҡуйыуҙары хәтерҙә ҡалған. Шулай иҫләргә генә ҡала, бөгөн һыуытҡыста ниндәй генә төр аҙыҡ юҡ! Ысынлап та, хәҙер тамаҡ һыйлы. Мәҫәлән, аҙыҡ-түлек магазинының ит бүлегенә килеп инһәң, колбасаның күплеге иҫте китәрә, төрлөлөгөнән күҙҙәр сыбарлана! Уның сифатлырағын һайлайым тиһәң инде, кеҫәне йоҡартырға тура килә. Кем әйтмешләй, ә тегеләрен хатта эт тә еҫкәп ҡарамаясаҡ. Колбаса изделиеларын эшләгәндә уға төрлө “тәмләткес”тәр күпләп өҫтәйҙәр. Ғәжәп бит, ылымыҡтан алынған каррагинан, гуарана орлоғо колбасаны ҡуйыртыу маҡсатында ҡулланыла икән, ә фосфатлы химик матдәләр, киреһенсә, колбасала әҙ генә һыу күренһен йәки уны йомшартыу өсөн ҡушыла. Беләһегеҙме ни өсөн нитрит һәм нитрат кеүек консерванттар кәрәк? Баҡтиһәң, улар ризыҡҡа ылыҡтырырлыҡ алһыу төҫ бирә. Шулай уҡ натрий глутаматы тәмле еҫте көсәйтә, ә натрий изоаскорбаты менән аскорбин кислотаһын тиҙ боҙолмаһын өсөн фаршҡа ҡушалар. Ҡайһы бер төр колбасаны сәйнәрлек тә түгел: унда иттән тыш малдың ҡолағы, сусҡаның ҡойроғо, һеңер ҡушып туралған була.
Ҡулланыусылар экспертизаһы үҙәге хәбәр итеүенсә, бөгөн беҙ яратып ашаған колбасала ит 20-30 проценттан да артмай. Уның ҡарауы, шул уҡ нитрат һәм фосфат тейешенә ҡарағанда бер нисә тапҡырға артыҡ. Билдәле, ул һаулыҡ өсөн бик хәүефле.
Колбасаһыҙ бер көн дә йәшәй алмаусыларға уны һәр ваҡыт стационар сауҙа нөктәләренән алырға тәҡдим итер инек. Ашарлыҡмы-юҡмы икәнен белеү өсөн тәмләп ҡарау ҙа етә. Еҫе һәм тәме колбасаны һатып алғанда хәл иткес әһәмиәткә эйә. Әлбиттә, һатып алыр алдынан магазинда унан ауыҙ иттермәйәсәктәр. Шуға күрә лә колбасаны бер ҡасан да күрмәҫтәй булып күп түгел, әҙ генә алырға кәрәк. Кемгә нисектер, миңә ҡалһа, колбаса көндәлек рационға инергә тейеш түгел, ул һағындырып ҡына ашала торған ризыҡ булһын, аш төрләндереү өсөн тимәксемен. Һимереүҙән яфаланыусыларға үтенес: колбасала тоҙ, май һәм холестерин күп, уны мөмкин тиклем әҙерәк ҡулланырға тырышығыҙ.
Бер заман колхоз рәйесенең улы менән ут күрше торғас, тығыҙ аралашып йәшәнек. Ни өсөндөр уның колбаса күстәнәсе, беҙҙеке менән сағыштырғанда, һәр саҡ ашап туйғыһыҙ була торғайны. Бер үк магазинға йөрөйбөҙ тигәндәй. Әммә бер көндө сер асылды. Баҡтиһәң, атаһы һуғым итен Сибай комбинатына үҙе алып барып, күҙ алдында тиерлек колбаса эшләткән икән... заказ буйынса!
Ә инде табынығыҙға колбаса ҡуйыу-ҡуймау мәсьәләһен үҙегеҙ хәл итегеҙ. Шуны беләм: был ризыҡты ашамайынса ла көн итергә була. Иткә өҫтөнлөк бирһәгеҙ, бер ҡасан да отолмаҫһығыҙ. Унан йөҙ төрлө ашамлыҡ әҙерләргә мөмкин.