Быйылдан граждандарға төҙөлөшкә тип алған ағасын һатыу бөтөнләй тыйылды. Билдәле булыуынса, һәр кемгә үҙ ғүмерендә бындай маҡсат өсөн 150 кубометр ағас бүленергә тейеш. Кеше өлөштө ҡанунға ярашлы ала һәм, аҡсаһын түләгәс, был уның законлы мөлкәте һанала.Рәсәй Конституцияһының 35-се статьяһында ла һәр кемдең шәхси милек менән үҙе теләгәнсә идара итә алыуы хаҡында әйтелгән:
“1. Право частной собственности охраняется законом.
2. Каждый вправе иметь имущество в собственности, владеть, пользоваться и распоряжаться им как единолично, так и совместно с другими лицами.
3. Никто не может быть лишен своего имущества иначе как по решению суда. Принудительное отчуждение имущества для государственных нужд может быть произведено только при условии предварительного и равноценного возмещения”.
Ә быйыл 1 ғинуарҙа көсөнә ингән үҙгәрештәргә ярашлы, Рәсәй Енәйәт кодексының 191.1-се статьяһындағы 1-се пунктта алынғанды һаҡлау, күсереү, башҡа маҡсатта эшкәртеү өсөн төрлө яза ҡаралғаны хаҡында әйтелә: ”Приобретение, хранение, перевозка, переработка в целях сбыта или сбыт заведомо незаконно заготовленной древесины, совершенные в крупном размере, – наказываются штрафом в размере до трехсот тысяч рублей или в размере заработной платы или иного дохода осужденного за период до двух лет, либо обязательными работами на срок до трехсот шестидесяти часов, либо исправительными работами на срок до двух лет, либо принудительными работами на срок до двух лет, либо лишением свободы на тот же срок”.
Был Рәсәй Конституцияһына ҡаршы килә түгелме? Һәр кем шәхси милкен үҙ мәнфәғәтендә файҙаланырға хаҡлы (ағасты һатып, кирбес, тимер кеүек төҙөлөш материалдары алыу булһынмы, таҡта быстырған өсөн бартер ысулы менән иҫәпләшеүме һ.б.). Ә әлеге статья халыҡҡа ҡаршы эшләнгән кеүек: көнөн төнгә ялғап, йәшәргә тырышып ятҡан ауыл кешеләрен тағы ла бөлдөрәсәк.
Урындарҙа эш юҡ, ә йәштәргә ғаилә ҡорорға, өй һалырға кәрәк. Тәү ҡарашҡа 150 кубометр ағас аҙ түгел — өй һалыуға, мунса төҙөп ултыртыуға һәм башҡа кәрәк-яраҡ өсөн етә. Ләкин халыҡ кирбес йәки башҡа уңайлы, хәүефһеҙ, заманса төҙөлөш материалдарын ҡулланып та төҙөргә хоҡуҡлылыр бит? Был осраҡта ағас алған кешенең милкен нисек ҡулланыуы уның шәхси ҡарарына бәйле.
Әлеге ҡанундың ағас урлауҙы сикләү маҡсатында ҡабул ителгәнен раҫларға тырышалар. Әммә мин быға шикләнәм. Республика халҡының үҙ еренән әҙ генә булһа ла файҙа алыу хоҡуғы юҡмы ни һуң? Урмандарыбыҙ былай ҙа ҡуртымға бирелеп бөтөп бара бит инде. Ҡалғандарына ла хужа табылған тигән имеш-мимеш йөрөй. Әле шул ҡуртымға бирелмәгән фондтан ябай халыҡҡа төҙөлөш өсөн ағас бүленә. Был урмандарҙан да ҡолаҡ ҡаҡһаҡ, киләсәктә 150 кубометр түгел, бишенә лә хоҡуғыбыҙ ҡалмаясаҡ.
Байлығыбыҙ әле үк монополистар ҡулында. Улар ваҡ эшҡыуарҙарҙы баҙарҙан ҡыҫырыҡлап сығарып бөтөп бара. Һөҙөмтәлә беҙҙең районда ла бик күп кеше хеҙмәт урынынан яҙҙы, йүнселдәр эшмәкәрлеген туҡтатты.
Ағас эше менән шөғөлләнгән ҙур предприятиеларҙың хеҙмәт хаҡын йүнләп түләмәүе лә борсоуға һала. Улар тәбиғәтте, тирә-яҡ мөхитте тейешенсә һаҡлаймы? Быны ныҡлап тикшерергә кәрәк. Ғөмүмән, минеңсә, Рәсәй Енәйәт кодексының 191.1-се статьяһы төптән уйланылмаған. Ул халыҡты бөлдөрәсәк. Минең уйымса, тикшереү органдарының эшен еңеләйтеүҙе күҙ уңында тота.
Хәҙер ябай халыҡ үҙенең ағасын һатыу хоҡуғынан мәхрүм, тимәк, әйләнештең бер каналы ябылды тигән һүҙ. Анһат шул: урланғанмы-юҡмы икәнен тикшереп тороу ҙа кәрәкмәй, “Ағасты һатырға тейеш түгелһегеҙ!” тип, енәйәт эше асалар ҙа – вәссәләм. Минеңсә, ҡануниәттәге был үҙгәреш яңынан ҡаралырға тейеш.
Рәмилә МУСИНА,
Рәсәйҙең һәм Башҡортостандың Журналистар союзы ағзаһы.