Хеҙмәттең тарихи нигеҙе бар09.12.2014
Әхмәр Аҙнабаев — башҡорт ғалимы, тел белгесе, педагог-методист һәм дәүләт эшмәкәре, педагогия фәндәре докторы. Уға 80 йәш тулды, шул уңайҙан Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының башҡорт филологияһы факультетында “Башҡорт телендәге диалектизмдарҙың тарихи нигеҙе” (авторҙаштары — Р.З. Шәкүров, Р.Т. Аҡбулатова) китабының исем туйы үтте.

Әхмәр Мөхәмәтдин улы башҡорт тел ғилемен бик ҙур мираҫ менән тулыландырҙы. Ул, ниндәй генә вазифаларға үрләмәһен, иң мөһиме — кеше булып ҡала белә, халҡына хеҙмәт итә. Ғалимдың В. Псән­чин менән берлектә “Башҡорт теленең тарихи мор­фологияһы”, “Историческая грамматика башкир­ского языка”, тағы ла “Башҡорт теленең тарихи грам­ма­тикаһы”, “Төрки телдәрҙең сағыштырма граммати­каһы”, “Башҡорт теле. Педагогия училищелары һәм колледждары өсөн дәреслек”, VII класс өсөн “Әсә теле” дәреслектәре һәм башҡа хеҙмәттәре уның ҙур фәнни эшмәкәрлеге хаҡында һөйләй.
Ә. Аҙнабаевтың хеҙмәт юлын байҡауға арналған кисәне факультет деканының фән эштәре буйынса урынбаҫары, филология фәндәре кандидаты, доцент Лидия Әбүбәкирова башлап ебәрҙе. Ул тел тари­хы хаҡында сығыш яһаны. Кисәне алып ба­рыу­сылар Дилә Ишкилдина менән Азамат Хәй­руллин авторҙарҙың тормошо һәм ғилми эшмә­кәрлектәре тураһында һөйләне. Сараны йәм­лән­дергән йәнә бер мәл – әҙәби композиция. Вуздың төрлө факультеттарынан йыйылған студенттар төрлө телдә ши­ғыр­ҙар уҡыны: Ислам Төхвәтуллин – башҡортса, Дидар Хансейт – ҡаҙаҡса, Анастасия Вәлиәхмәтова – мариса, Зөлфиә Шәйхетдинова – сыуашса, татарса, Айбулат Сәсәнбаев – төрөксә, Артыш Натсак – тыва телендә, иҫке төркисә – Азамат Нурғәлин, алтайса – Вячеслав Чернев, ҡырғыҙ телендә – Ильяс Сагынбеков.
Үҙ нәүбәтендә Әхмәр Аҙнабаев менән Рәшит Шәкүр бай тарихлы башҡорт теле, фән өлкәһендә асыштары тураһында фекерҙәре менән уртаҡ­лаш­ты, тел тарихы менән ҡыҙыҡһынырға һәм уны өйрәнергә саҡырҙы. Рәшит Закир улы: “Был китап – ҙур яңылыҡ! Башҡорт диалектологияһы өсөн һәйбәт күренеш. Топонимдар өсөн ҙур таяныс”, – тип билдәләне. Әхмәр Аҙнабаев: “Бөйөк телсе, ғалим, остазым Жәлил Кейекбаевтың фекеренә таянып, хәҙерге телеңде белеү өсөн уның тарихын да мотлаҡ өйрәнергә кәрәк, тип әйтер инем. Шуға ла фәнни эшемдең төп йүнәлеше башҡорт теленең тарихы үҫешен өйрәнеү булды һәм ғилми хеҙмәт­тәремде остазымдың бөйөк асыштарын аңлатыуға һәм таратыуға бағышланым”, – тине.
Әйткәндәй, башҡорт диалекттарын өйрәнеүҙә байтаҡ ҡына эш башҡарылған, тик тарихи нигеҙе йыш ҡына иғтибарҙан ситтә ҡала. Был ҡулланма авторҙары башҡорт тел ғилеме тарихында тәүге тапҡыр мәғәнәләре асыҡланмаған һәм башҡа диалекттарҙан ҡырҡа айырылып торған ҡайһы бер диалектизмдарҙың тарихи нигеҙен табырға тырыш­ҡан. Әсбап башҡорт теленең диалекттарын һәм тарихи грамматикаһын өйрәнеүҙә файҙалы булыр тип ышана авторҙар.




Вернуться назад