Хәҙерге заман балаларына фәһем булыр тип, әҙ-мәҙ үткән тормош юлы­быҙ менән дә таныштырмаҡсымын. Беҙ Фә­нис Исхаҡов менән 1951 йылдан алып алты йыл бергә уҡыныҡ, бер бүлмәлә йәшәнек. Район, ауыл балалар йорт­та­рын­дағы ваҡытты ҡушһаҡ, дәүләт ҡа­рамағында ун йыл булған­быҙ. Фәнис Әбйәлил районынан клас­ташыбыҙ Альбина Кусимова менән бына 50 йылдан ашыу инде күптәргә өлгө булырлыҡ итеп йәшәй. Әйтергә кәрәк, улар кеүек күгәр­сен­дәй гөрлә­шеп ғүмер иткән “үҙе­беҙ­ҙең” парҙар байтаҡ: Марат ағайым менән Мөнирә еңгәм, Лена менән Нияз Мә­житовтар, Зилә менән Усман Муллагилдиндар, Сажиҙә менән Зә­кәриә Иб­ра­һимовтар, Рәмилә менән Хөрмә­тулла Шаһиевтар һәм баш­ҡалар.
Фәнис ағаһы Фән менән 1944 йыл­да үкһеҙ етем ҡалған. Ата-әсәләре был донъяла 33 йыл ғына йәшәгән. Фәнис Ҡырмыҫҡалы районының Ҡар­лыман ауылы мәктәбендә I класты тамамлай. Йыш ҡына ҡарҙа ялан аяҡ йүгергәнен иҫенә төшөрә – аяҡ кейеме булма­ған­лыҡтан, өс йыл өйҙә ултыра, мәктәпкә йөрөй алмай. Йә­йен ашарға яраҡлы үлән йыйып, уларҙы тауар поезында Өфө баҙа­рына алып барып, ризығын икмәккә алмаштыра, шулай тамағын туйҙыра.
Бындай берәҙәктәрҙе милиция бер ҡарауҙа танып тора ине. Башта уны Стәр­летамаҡҡа, унан Күгәрсен райо­ны­ның Мәҡсүт балалар йортона ебә­рәләр. Инде “күпте күргән” кеше бу­ла­раҡ, “дедовщина”һыҙ, яҡшыраҡ балалар йортона эләгеү маҡсаты ме­нән ҡаса, ҡабат эләгә. “Ҡайҙан ҡастың?” тигән һорауға малай хәйләләп: “Белорет районының Сермән ауылы балалар йортонан”, – тип яуап бирә. Был учреждениела 1951 йылға тиклем йәшәй, V класты маҡтау грамо­та­һы­на тамамлай. Ғүмере буйы уҡы­тыу­сы­ла­рына һәм тәрбиәселәренә йылы тойғо һаҡлай. Шул уҡ йылда уны беҙҙең Өфөләге 5-се балалар йортона алалар. Фәнис тәбиғәттән бирелгән зиһене һәм тормош тәж­рибәһе аша тиҙ ара­ла танылыу яулай. Эҫегә, һыуыҡҡа сы­ҙамлы, физик яҡтан көслө егет спорттың да ысын ир-егеттәр шөғөлөн – боксты – һайлай. Был инде уның хол­ҡон тағы ла сыныҡ­ты­ра, киҫкен хәл­дәр­ҙә тиҙ арала дөрөҫ юл табырға ярҙам итә. Мәктәпте тамамла­ған­да Фәнис – бокс, Альбина гимнастика буйынса бер нисә тап­ҡыр Башҡорт­остан чемпионы, спорт мастер­лығына кандидат инеләр. Мин – мәк­тәптең би­ҙәү­се-рәссамы, радио (мине Попов тип тә йөрөтәләр ине), фо­то- һәм кино­һәүәҫкәр.
Мәктәпте тамам­лағас, Фәнис – М.В. Ло­моносов исемен­дә­ге Мәскәү дәүләт университеты эргәһендәге Көнсы­ғыш телдәре институтына, мин А.А. Жданов исемендәге Мәскәү архитектура институтына доку­менттар­ҙы ебәрҙек. Класташым, фекерен үҙгәртеп, инженер булыу маҡ­са­тында Горькийҙағы Төҙө­лөш институтына инде. Мин ятаҡта урын юҡ­лыҡтан, Башҡортостан Хө­кү­мәте бир­гән юллама буйынса имтихан­дарҙы уңыш­лы тапшырып, МДУ-ның геология факультетына ҡабул ителдем. Ике йылдан Фәнис тағы бер ҡырҡа боролош яһаны – Өфө нефть институтына күсә, уны уңышлы тамамлап, нефтсе-инженер, газ үткәр­гестәр һәм газ менән тәьмин итеү селтәрҙәрен төҙөүсе һөнәрен алды, мин иһә нефтсе-геолог булып сыҡ­тым.
Тәбиғәттән бирелгән үҙаллылыҡ һәм лидерлыҡ һәләте Фәнискә төрлө өлкә­ләрҙә юғары һөҙөмтәгә өлгә­шергә этәр­гес булды. Шулар­ҙың бер нисәүһен генә әйтеп үтәм: “Баштрансгаз” сәнәғәт берекмәһе директоры, Өфө ҡалаһы Октябрь районы коммунистар партия­һы коми­теты­ның беренсе секретары, Башҡорт АССР-ы Министрҙар Советы рәйесе урынба­ҫары, иҡтисад фәндәре кандидаты, БАССР-ҙың атҡаҙанған тө­ҙөү­сеһе... СССР-ҙың төрлө төбәк­тәрен­дә, Румынияла, Афғанстанда яуаплы вази­фаларҙы башҡарҙы.
Уның тылы – фронттағыса ныҡ һәм ышаныслы ҡатыны Альбина Ха­жим ҡы­ҙы ҡулында. Был ғаилә ха­ҡында киң мәғлүмәт сараларында әленән-әле ише­телеп тора: талантлы ейәндәре донъя сәхнәләрен яуланы инде. Бында ла Фә­нис Ғәйнетдин улы менән Альбина Ха­жим ҡыҙының өлөшө баһалап бөткөһөҙ.
Класташтарымдың тағы берәүһе Ли­лиә Килмөхәмәтова (Псәнчина) – ике фән докторының әсәһе. Мулла­гилдин­дарҙың улы Ришат – Конгресс-холдың авторы, архитектура про­фес­соры. Ратсил Байназаров – утыҙ йыл буйы “Башжилкоммунстрой” институтының баш инженеры, Әмир Халиҡов – конструктор бюроһы начальнигы, Айрат Ихсанов Стәрле­тамаҡтың химия һәм һөт заводтары директоры булып эшләне. Ҡыҙҙа­ры­быҙҙың күбеһе уҡытыусы һөнәрен һайланы. Дим Сафин – идара етәк­сеһе, Фрид Гәрәев менән Гөлфа­ри­за Ҡара­ғолова – эшҡыуар. Абзал Ҡот­ломө­хәмәтов – инженер, Ленинград­та эшләгән турбиналарҙы монтаж­лап, Аргентинаның баш ҡалаһы Буэ­нос-Айресҡа ут бирә, шулай уҡ уның Һиндостан мосолмандары ара­һында абруйы ҙур. Үкенескә ҡаршы, клас­таштарыбыҙ Әнүәр Мортазин Ле­нин­градҡа барышлай институтҡа ҡабул итеү имтихандарына һуңлай. Үкһеҙ етем ҡайҙа барһын инде, 1955 йылда бергәләп киномеханик һөнәрен ал­ғай­ныҡ, шул ғүмерлек эшенә әүе­рел­де. Ә бит иң көслө математик, фут­болсы, шахматсы ине. Директор Й. Сакаева уны “беҙҙең Ботвинни­гыбыҙ” тип йө­рөттө. Әнүәр буласаҡ гроссмейстер Игорь Копыловты ла еңә торғайны.
Йылдар үтә. Класташтарым да хә­ҙер 75-те ҡыуа. Бер оянан осоп сыҡ­ҡан ҡош балалары кеүек, үҙебеҙҙе туған­дарҙай хис итеп йәшәйбеҙ. Улар бә­хетле, яҡшы тормош ҡорған. Беҙ­ҙең меңләгән бала араһында енә­йәтселек һәм алкоголизм булманы. Был – өҫтә балалар йорттары тәр­биәләнеүселәре тураһын­да әйтел­гән­дәргә яуап. Хәҙер ярты быуаттан ашыу ваҡыт үтеүгә ҡарамаҫтан, бер ваҡытта ла бер-бе­ребеҙ менән бәй­ләнеште өҙмәнек, һәр хәлдә биш йыл һайын бөтә класс менән осра­ша­быҙ. Тик, үкенескә ҡар­шы, һуңғы осра­шыу­ҙарҙа шатлығы­быҙҙы иң изге, эскер­һеҙ, намыҫлы хеҙмәт эйәләре – ҡә­ҙерле уҡытыусы­ларыбыҙ һәм тәр­биәселәребеҙ – уртаҡлаша алманы. Улар – мәңгегә йөрәктә. Рәхмәт һеҙгә, мәктәбем, уҡытыусыларым, класташтарым!