Быйылғы йыл иҫтәлекле ваҡиғаларға бай булды. Иң мөһиме — уларҙың күбеһе тыуған яҡтарым менән бәйле. Май урталарында, мәҫәлән, Билән ауыл китапханаһында (мөдире — Асия Мөхәррәмова) «Между Азией и Европой» тигән китабымдың исем туйы үтте. Яҡташтарым менән осрашыу йылы хәтирәләр ҡалдырҙы. Тыуған яҡтарыма икенсе ҡайтыуҙың сәбәбе лә изге ине — Өпө (Өфө) йылғаһы буйы башҡорттары йыйынында ҡатнаштым.
Икенсе тапҡыр ғына үткәрелеүгә ҡарамаҫтан, йыйын киң танылыу яулап өлгөргән. Тәүгеһе 2012 йылда Башҡортостан Фәндәр академияһының Гуманитар тикшеренеүҙәр институты директоры Илгиз Солтанморатовтың башланғысы һәм урындағы ҡоролтай ағзаларының тырышлығы менән ойошторолғайны. Унда Өпө йылғаһының үрге һәм уртансы ағышында йәшәгән Ҡатай һәм Өпәй ырыуҙары вәкилдәре ҡатнашты.
Икенсе йыйын (уны халыҡ II Билән йыйыны тип тә атай) башланыр алдынан ауыл китапханаһында «Тыуған яҡтың тарихын өйрәнеү: ысулдар һәм технологиялар» тип аталған ғилми-ғәмәли конференция булды. Унда Гуманитар тикшеренеүҙәр институтының этнология бүлеге мөдире, тарих фәндәре кандидаты Юлдаш Йосопов, Башҡортостандың Архив эштәре буйынса идаралығы начальнигы Илфат Ғәлләмов, шулай уҡ урындағы тыуған яҡты өйрәнеү музейы, китапхана хеҙмәткәрҙәре, уҡытыусылар ҡатнашты.
Конференцияла һүҙ төбәктә хәл ителергә тейеш тарихи һәм көнүҙәк проблемалар тураһында барҙы. Мәҫәлән, танылған публицист Ризван Хажиев заманында, «Белокатай» һүҙе юҡ, башҡортурыҫса «Балаҡатай» тип кенә алынырға тейеш, тип барҙы, сөнки «аҡ ҡатайҙар» тигән ырыу ҙа, аймаҡ та, ара ла булмаған. “Биләндең дә исеме башҡортса ғына яҙылырға һәм ҡулланылырға тейеш!” – тигән фекер яңғыраны осрашыуҙа. Ҡасандыр һаңғырау урыҫ чиновнигы халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында «Билән» һүҙен «Белянка» тип яҙып алып, ауылға шайтан күбәләгенең исемен беркетеп ҡуйған. Шуларҙан һаман айырыла алмай ыҙа сигәбеҙ, тине фекерҙәштәр. Биләндә мәсет төҙөү, район үҙәгенән ауылға асфальт юл һалыу мәсьәләләре лә күтәрелде.
Артабан концерт башланды. Бындай байрамды Билән халҡының күптән күргәне юҡ. Беренсе йыйын күпкә һыйығыраҡ булғайны.
Күрше Силәбе һәм Свердловск өлкәләренән килгән коллективтар ҙа ҡыуандырҙы. Улар оҫталыҡтары ғына түгел, ә башҡорт милли кейемдәре менән дә һушты алды. Былай булғас, халҡыбыҙ йәшәйәсәк әле!