“2016 йылға тиклем республика үҙе етештергән йәшелсә менән тулыһынса тиерлек тәьмин ителәсәк”, – ти БР Хөкүмәте вице-премьеры Эрнст ИсаевБеҙҙең халыҡ элек-электән йәшелсәгә бик табынып барманы, ит һәм һөт аҙыҡтары, ҡамырҙан бешерелгән ризыҡ менән генә хушһынды. Ләкин туҡланыу рационы яйлап үҙгәрә. Тик агросәнәғәт етештереүселәре был үҙгәрешкә һаман яраҡлаша алмай: Башҡортостан баҙары сит илдәрҙән һәм Рәсәйҙең башҡа төбәктәренән килгән йәшелсә-емеш менән тулып бара. Ни өсөн беҙ “Үҙебеҙҙекен һайла һәм һатып ал!” тигән саҡырыуҙы бик һүлпән тормошҡа ашырабыҙ? Йәшелсәселек буйынса Туймазы ҡалаһында үткәрелгән семинарҙа белгестәр ошо һорауға яуап эҙләне.
Бында Башҡортостан Хөкүмәте аппараты вәкилдәре, муниципаль райондар һәм ҡала округтары башлыҡтары һәм белгестәре, ауыл предприятиелары һәм крәҫтиән (фермер) хужалыҡтары етәкселәре ҡатнашты.
– Беҙгә бер насар ғәҙәт хас – алдан тоя һәм хәстәрлек күрә белмәйбеҙ, – тине Башҡортостан Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары Эрнст Исаев. – Йәшелсәселек тармағы беҙҙә иғтибарҙан ситтә ҡала килә. Ә бит етештереүҙе күбәйтеү мөмкинлеге бар, әле республика йылына 350 мең тонна йәшелсә үҫтерһә, был күрһәткесте 1,5 тапҡырға арттыра алабыҙ.
Әммә үҫтереү менән үҫтереү араһында айырма бар, әлбиттә. Ауыл хужалығы министрлығының сайтындағы мәғлүмәттәргә ҡарағанда, йәшелсәнең – 78,7, ә бәрәңгенең хатта 96,5 процентын ауылдарҙағы шәхси хужалыҡтар һәм ҡала баҡсасылары үҫтерә. Тик уларҙы баҙарға килтереп һатып ҡара... Ҡалала магазин эргәләрендә баҡсаһынан алып ҡайтҡан һәм үҙенән артып ҡалған бер тоҡсай ҡыяр йә помидорҙы һатып тороусылар бында әллә ни роль уйнамай, уларҙың был шөғөлө миҙгелле генә. Ауылдан транспорт яллап килтереп, баҙарҙағы урын өсөн түләп, йәшелсәне йыл әйләнәһенә һатыуҙы ғаиләнең йәшәү сығанағына әйләндерергә теләгән хужалар тураһында бара һүҙ. Ләкин был юл ҡаршылыҡтар менән тулы. “Беҙҙең өсөн хатта һуған үҫтереү һәм һатыу ҙа михнәтле, шуға күрә ул сит һуғандан әсерәк”, – тип шаяртҡайны бер ауыл ағайы.Тәбиғәте ҡырыҫ булған Башҡортостанда йәшелсәне йыл әйләнәһенә үҫтереү шарттары юҡ. Тап шуға күрә лә теплица хужалыҡтары йылдам үҫеш ала башлағайны. Бигерәк тә Туймазы районында. Ләкин һуңғы йылдарҙа йәшелсә сәскән майҙан кәмене, уңыш күләме аҙайҙы. Ошо район фермеры Миңзаһит Шәңгә- рәевтең сығышынан күренеүенсә, бөгөн 30 гектар теплица ере файҙаланылмай. Сәбәбе – газға һәм электр энергияһына хаҡтың даими үҫә барыуы. Был түләү сығымдарҙың 49 процентына барып баҫа!
Хәйер, теплицаныҡын ғына түгел, йәй үҫтергәнде лә һаҡларға булыр ине. Тик ҡайҙа? Эрнст Фәрит улы һаҡлағыстар төҙөүҙе өҫтөнлөклө йүнәлеш тип иғлан итте. “Әгәр ҙә уңыш һаҡлағыстарҙы Башҡортостанда етештерә башлаһаҡ, ситтән бик күп заказдар киләсәк”, – тине ул. Фермерҙар: “Шәп булыр ине лә бит”, – тигән һымағыраҡ баш ҡағып ҡына ҡуйҙы.
Ғөмүмән, ер хужалары семинарҙа шым ғына ултырҙы. Вице-премьерҙың: “Нимәне уйлап еткермәйбеҙ тағы, әйҙәгеҙ, әйтеп ҡалығыҙ”, – тигән саҡырыуына ла ырғып тороусылар табылманы. Тик семинар аҙағында ғына бер ҡатын: “Теплицаларҙа эшләргә кеше юҡ, кадрҙар кәрәк!” – тине.
Һүҙ бында махсус белеме булған профессиональ йәшелсәселәр тураһында бара. Әммә улар ҙа эшкә килер алдынан иң тәүҙә хеҙмәт хаҡы менән ҡыҙыҡһына, әлбиттә. Тик уны күтәреү өсөн табышты арттырырға кәрәк. Хәҙерге шарттарҙа ул мөмкинме икән, ай-һай...
Логистика (тауарҙың етештереүсенән алып ҡулланыусыға табан хәрәкәт итеүен ойошторған сылбыр) үҙәктәре булдырыу зарурлығы тураһында ла семинарҙа бер нисә тапҡыр телгә алынды. Ундай үҙәктәр Рәсәйҙә бөтөнләй юҡ икән.
– Ә ваҡыт бик аҙ, – тине ауыл хужалығы министры Николай Коваленко. – Төркиә, Ҡытай һәм башҡа ҡайһы бер илдәрҙең аҙыҡ-түлеге өсөн Рәсәйгә юл асылды...