Малай, кемдеңдер кәңәшен тотоп, мәғариф министры Фатима Мостафина апайға бара, әммә ул Мәскәүҙә кәңәшмәлә булып сыға. Министрҙың командировканан ҡайтыуын ныҡыш малай ун көн, ун төн ошо баҡсала көтә.
Фатима Хәмит ҡыҙы, Мәскәүҙән ҡайтҡас, етем баланы ҡабул итеп, интернатҡа урынлаштыра. Һуңынан егет мәктәпте тамамлағас, уны Новосибирск электротехник элемтә институтына уҡырға ебәрә.
Ейәнсура районы малайы Зиннәт Бикбулатов та интернатҡа нәҡ ошондай мажаралар аша килеп урынлаша. Эйе, бындай етем балаларға министр айырыуса иғтибарлы була, уларҙы йә балалар йортона, йә интернат-гимназияларға, ғөмүмән, төрлө белем һәм тәрбиә усаҡтарына урынлаштырырға ярҙам итә.
Атайһыҙ ҡалғас, минең тормош юлымда ла изге күңелле, ярҙамсыл кешеләр күп осраны. Шуларҙың береһе ил инәһе Фатима апай Мостафина ине. Тик уның ярҙамында ғына мин БДУ-ға уҡырға инә алдым. Кеше яҡты донъянан китһә, туғандарының, яҡындарының, замандаштарының, уны белеп-күргән айырым кешеләрҙең хәтирәләре һаҡланып ҡала, тормошоңда тәрән эҙ ҡалдырған шәхескә оло һөйөү тойғоһо уяна. Хәтирәләр...
Ваҡиға ошолай булды. Мин 1959 йылда, Өфөгә уҡырға инергә тип, юлға сыҡтым. Ул ваҡыттағы Сталин урамында (хәҙерге Коммунистик) урынлашҡан институтҡа проректор Мельниковҡа килдем. Ул, секретарын саҡыртып, документтарҙы килтерергә ҡушты, әммә ҡағыҙҙарҙы тапманылар, ә мин уларҙы бер йыл алда ебәреп, ауырып китеү сәбәпле, имтихан тапшырырға килә алмағайным. Хәҙер ҡабул итеү комиссияһында “документтарың юғалған”, “архивҡа тапшырылған” тип имтиханға индермәҫкә булдылар, ә иртәгә — тәүге һынау. Ҡайҙа барырға? Кемдән кәңәш һорарға? Өфөгә тәүгә килеүем. Бер ниндәй адресты ла, таныш кешеләрҙе лә белмәйем. Тупһа эргәһендә уйланып бошонҡо ғына торғанда, яныма галстук таҡҡан мөләйем генә бер башҡорт ағайы килеп баҫты.
— Ҡайҙан килдең? Ниңә балтаң һыуға төшкән кеүек тораһың? — тип хәлемде һорашты. Мин уға барыһын да һөйләп бирҙем. Ул оҙаҡ уйланып торғандан һуң:
— Улай икән, әйҙә киттек, — тине лә Министрҙар Советы бинаһына алып килде. Икәүләп мәғариф министрының ҡабул итеү бүлмәһенә индек. Теге ағай секретарға барыһын да аңлатып бирҙе.
Фатима апай беҙҙе оҙаҡ көттөрмәй, ихлас күңелдән ҡабул итте. Ҡайҙан килеүемде, ҡайҙарҙа уҡыуымды белеште. 1956 йылда Темәс педучилищеһы ябылғас, һуңғы курсты 1957 йылда Белорет педучилищеһында тамамланым, тиеүемә, уның етди йөҙөндә шатлыҡ сатҡылары күренгәндәй булды. Баҡһаң, ул да шунда уҡыған, һуңынан Белорет ҡалаһында совет партия системаһында эшләгәнен әйтеп бирҙе. Минең бында килеүемдең сәбәптәрен тыныс ҡына тыңлап бөткәс, ул кем менәндер телефондан ҡаты ғына һөйләшеп алды.
— Хәҙер шунда барығыҙ, барыһы ла хәл ителде, — тине. — Тағы ла берәй аңлашылмаусанлыҡ килеп сыҡһа, тура үҙемә килерһең, — тип, Фатима апай миңә үҙенең визит карточкаһын тотторҙо.
Беҙ барыуға проректор ҙа, уның ярҙамсыһы ла беҙҙе коридорҙа ҡаршы алып, бүлмәгә саҡырҙылар. Минең бөтә документтар ҙа табылған, өҫтәлдә ята ине.
Проректор:
— Иртәгә урыҫ теленән тәүге имтихан буласаҡ, әҙерлән, — тине һәм уҡытыусыны саҡыртып, — һеҙ иртәгә ошо егеттән имтихан аласаҡһығыҙ, — тип миңә күрһәтте.
Минең иң ҡурҡҡаным урыҫ теле ине. Имтиханды түҙемһеҙлек менән көтөп алдым. Бына ул минут килеп етте. Урыҫ теле уҡытыусыһы (фамилияһын онотҡанмын) мине иң алғы партаға ултыртып ҡуйҙы. Зал тулы абитуриент. Диктант яҙабыҙ. Уҡытыусы минең яҙғанды күҙәтеп кенә тора. Киткән хаталарҙы төҙәткеләп тә ҡуя. Был имтиханды “дүртле”гә бирҙем. Ҡалғандары минең өсөн ҡыйын түгел ине. Мин — БДУ студенты!
Шулай Фатима Хәмит ҡыҙы мине уҡырға индерҙе, һөнәрле итте, уның фатихаһы менән тормош юлымды дөрөҫ һайланым, халҡыма хеҙмәт иттем, тип тулыһынса әйтә алам бөгөн.
Эйе, әҙәм балаһы “был донъяға килгәнмен икән, нәҫелемә, халҡыма, тыуған еремә ниндәйҙер файҙалы эшем, изгелегем ҡалһын” тип йәшәй. Халҡы өсөн яҡшылыҡ эшләгән кеше яҡты донъянан китһә лә, ҡылған изгелектәре һис онотолмай. Уның үҙ халҡына ярҙамсыл булыуы ата-әсәһенән киләлер. Фатима апайҙың бала сағы иң ҡатмарлы осорға тура килгән, революция, граждандар һуғышы, аслыҡ-яланғаслыҡ, балалар йорто, 1937 йыл...
1971 йылда Фатима апайҙың атаһы — Диңгеҙбай ауылы мөғәллиме Хәмит Мостафин, Ырғыҙ буйы башҡорттарын аслыҡтан ҡотҡарыу өсөн барлыҡ көсөн һалып, күптәрен Украина яҡтарына оҙатҡан. Унда буласаҡ халыҡ шағиры Рәшит Ниғмәти ҙә булған. Ә үҙҙәре ғаиләһе менән икмәкле Ташкент яҡтарына хәтәр юлға сыҡҡан. Әммә милләттәштәрен ҡотҡарыу юлында ул аслыҡтан, тифтан һәләк булған.
Һамар башҡорттары һәр саҡ бер-береһен тартып, ярҙамлашып йәшәне. Фатима Хәмит ҡыҙының яҙмышында яҙыусы “Ырғыҙ” романының авторы Һәҙиә Дәүләтшина, Баймаҡ районының Йылайыр орлоҡсолоҡ совхозына нигеҙ һалған, Ырғыҙ буйы башҡорттарын ошонда күсереп килтергән, совхоздың политбүлек начальнигы, башҡорт яҙыусыһы, партия һәм дәүләт эшмәкәре Ғөбәй Дәүләтшин, хәҙерге башҡорт әҙәби теленә нигеҙ һалған Ғәббәс Дәүләтшин ҙур роль уйнаған. Шулай уҡ Белорет ҡалаһына килеп урынлашыуҙа Тамъян-Нуғай кантонының Аҙнай ауылында тыуып үҫкән юғары белемле Фатима Нуретдин ҡыҙы Ғәниева ҙур ярҙам күрһәткән.
Белоретта Ф.Н. Ғәниева, бәләкәй генә фатирҙа йәшәүенә ҡарамаҫтан, Фатима Хәмит ҡыҙын да, “Йылайыр” совхозында ҡалған әсәһе Ғәзизә апайҙы ла ике балаһы менән үҙҙәре янына күсертеп килтергән.
Фатима Ғәниева 1935 йылда Баймаҡ районының 2-се Этҡол мәктәбендә уҡытыусы булып эшләгән. Ошо осорҙа ул СССР-ҙың беренсе саҡырылыш Юғары Советына депутат булып һайланған. Һуғыш йылдарындағы эшмәкәрлеген әле лә оло кешеләр яҡшы яҡтан иҫләй. Ярҙамсыл, күренекле шәхестәрҙең Фатима Хәмит ҡыҙына иғтибарлы һәм ихтирамлы булыуы уның үҙендә лә шул сифаттарҙы тыуҙырғандыр.
Һәр кемдең ғүмер юлында яҡшы кешеләр осрай, ҡайһылары, “яҡшы һүҙ — йән аҙығы” тигәндәй, яғымлы һүҙҙәре менән, икенселәре үҙҙәренең өлгөлө эштәре менән һине арбай. Ошондай осраҡлы ғына осрашыуҙан үҙеңә ҙур ҡыуаныс, ләззәт табаһың.
Ниндәй генә яуаплы вазифала эшләһә лә, үҙ халҡына тоғро хеҙмәт итеү теләге уны бер ваҡытта ла ташламаны. 1955 – 1971 йылдарҙа Фатима апай Башҡорт АССР-ының Мәғариф министрлығын етәкләгән осорҙа ла үҙ алдына алған бурыстарҙы төрлө ҡаршылыҡтарға ҡарамай ныҡышмалы рәүештә үтәне. Зирәк аҡылы, шул уҡ ваҡытта кешеләргә ҡарата ябай мөнәсәбәте, иғтибарлы булыуы арҡаһында абруй ҡаҙанды. Уның һүҙен ябай мәғариф хеҙмәткәрҙәре генә түгел, юғарыла ултырған түрәләр ҙә тыңланы, Ырғыҙ буйы ҡыҙы үҙ һүҙенән һис ҡайтманы, үҙ халҡының тоғро шәхесе булды.

(Аҙағы бар).