Бынан ике ай элек Барнаулда күпер ишелеп төшкән. Көслө ямғырҙан һуң ошондай уҡ хәл Иркутск өлкәһендә лә булған. Тверь өлкәһендәге ғәҙәттән тыш хәл дә урындағы халыҡты хафаға һалған... Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, ошондай күңелһеҙ күренештәр илебеҙҙә йыш ҡабатлана. Һөҙөмтәлә, ауылдар һәм ҡасабалар менән бәйләнеш өҙөлә. "Утрау"ҙа ҡалған халыҡҡа аҙыҡ-түлек ваҡытында еткерелмәй, медицина ярҙамы ла күрһәтелмәй. Ярай әле һуңғы йылдарҙа Башҡортостанда күпер емерелеү осрағы теркәлгәне юҡ. Әлегә...

Миәкә районына барып ҡайтҡандан һуң бындай хәлдең беҙҙең республикала ла ҡабатланыу ихтималлығына инандым. Бындай һығымтаға килеү өсөн күрәҙәсе булыу ҙа кәрәкмәй.
Былтыр Миәкә районының Ҡырғыҙ-Миәкә менән Бишбүләк ауылдарын тоташтырған күперҙе ремонтларға ҡарар ителә. Ни тиһәң дә, көслө ағымлы Дим йылғаһы аша һалынған күперҙе тәртиптә тоторға кәрәк. Төҙөкләндереү эшен алып барыусыны билдәләү өсөн аукцион ойошторола. Унда "Трансмонолит" ябыҡ акционерҙар йәмғиәте еңеп сыға.
"Трансмонолит" күперҙе 24 миллион һумға төҙөкләндерергә тейеш була. Ойошма менән килешеү төҙөлә. Тик ниңәлер улар шунда уҡ эшкә тотонорға ашыҡмай.
Былтырғы килешеү подрядсының иҫенә быйыл ғына килеп төшә. Һәм эш башлана. Сметаға ярашлы, төҙөкләндереүсе ойошма күперҙе тәртипкә килтереү өсөн 100 тоннаға яҡын тимер, өр-яңы блоктар һәм башҡа төҙөлөш материалдары ҡулланырға тейеш була. Әммә подрядсы башҡалар кеүек наҙан түгел икән. Өр-яңы материалдар һатып алып ниңә артыҡ аҡса түгергә ти?! Берәй ҡайҙан иҫке-моҫҡоһон алһаң да еткән. Үҙеңә лә өлөш ҡалдыра белергә кәрәк бит. Матур итеп кенә асфальт түшәп ебәрһәң, уның аҫтын этем дә тикшереп йөрөмәҫ. Күрәһең, был ҡағиҙәне "Трансмонолит"тың генераль директоры Сергей Безденежных яҡшы үҙләштергән.
Шулай итеп, дәртләнеп кенә эшкә тотонғанда, Башҡортостандың юл хужалығы идаралығы рәйесе Ринат Абдуллин менән Идаралыҡтың сифатты күҙәтеү һәм ҡабул итеү бүлегенең баш белгесе Радик Хәйретдинов тикшереү өсөн килеп төштө. Улар менән Миәкә районының Юл ремонтлау һәм төҙөү идаралығының начальнигы Венер Хамматов та бар ине.
Күпер янында ярылып бөткән иҫке блоктар тауҙай өйөлөп ята. Яраҡлығы сыҡҡанға күрә, уларҙы алып, берәй ҡайҙа олаҡтырырға ниәтләйҙәр, тигән уй килде. Тик хаталанғанмын икән. Был материалдар яңыраҡ ҡына килтерелгән икән. Күпергә түшәү өсөн! Тутығып бөткән, бер нисә урындан иретеп йәбештерелгән тимер-томор ҙа күперҙе "яңыртыу"ҙа ҡулланылмаҡсы.
— Ҡайҙан алдығыҙ һеҙ был иҫке-моҫҡоно? — тип ҡыҙыҡһынды Башҡортостандың юл хужалығы идаралығы рәйесе Ринат Абдуллин.
— Һатып алдыҡ. Улар иҫке түгел! — тип үҙенекен тылҡыны Сергей Безденежных. Уның йөҙөндә бер тамсы ла ғәйеп тойғоһо юҡ ине.
— Улайһа, һатып алынған материалдарҙың документын күрһәтегеҙ. Һеҙҙә бөтә тейешле ҡағыҙҙар булырға тейеш, — Ринат Зыя улы төпсөнә бирҙе.
Безденежных әфәнде бер аҙға шымып ҡалды. Шунан, уйлана биргәс, яуабын тапты:
— Әлегә үҙем менән юҡ. Киләһе аҙнала күрһәтермен.
Шул саҡ ике иҫерек ир күренде. "Беҙҙең эш бара, борсолмағыҙ!" — тип һөрәнләне берәүһе, сайҡала биреп. Етәкселәренең асыулы итеп ымлауы булды, улар шунда уҡ күҙҙән юғалды.
— Улар беҙҙә эшләмәй, — тип аҡланырға тырышты йәш егет.
Күрәһең, тейешле хеҙмәткәрҙәрҙе алып та хитланып тормағандар. Был иҫерек ирҙәр ошо ойошмала эшләмәгән осраҡта ла, ниңә һуң улар төҙөлөш майҙанында йөрөп ята? Ҡағиҙә буйынса, унда ят кеше аяҡ та баҫырға тейеш түгел.
Артабан эш барышын тикшереү өсөн күпер аҫтына төштөк. Ташҡын ваҡытында боҙ бәрелеп, төп бағаналарҙың береһен кәкрәйткән. Урыны менән сатнаған тимер торбалары ла бар. Төҙөкләндереү ваҡытында ошо етешһеҙлектәр бөтөрөлөргә, урыны менән иретеп йәбештерелергә, кәрәк икән — алмаштырылырға тейеш. Подрядсы иһә быға әллә ни әһәмиәт бирмәгән. Бары буяп сығыуҙы ғына кәрәкле тип таба.
— Был бит күпер! — тине башын сайҡап Радик Хәйретдинов, — Һин ниндәй мөһим объектҡа тотонғанһың, ә яуаплылыҡ тойғоһо ҡайҙа? Нисәмә йыл эшләйем, әммә был тиклем дә оятһыҙлыҡты күргәнем юҡ ине.
— Ә был швеллерҙы һуҡыр кеше һалдымы? — тине йәнә аптырап Ринат Зыя улы. — Ҡыйыш түшәлгәне әллә ҡайҙан күренә бит! Ҡайҙа һеҙҙең инструменттарығыҙ? “Уровень” тигән нәмә, исмаһам, һеҙҙә бармы?
Был һорауҙарға ла яуап булманы. Баҡтиһәң, улар барыһын да ябай таҡта менән генә үлсәп һала икән.
Етешһеҙлектәр, әлбиттә, бының менән генә сикләнмәй. Урау юлды ла тәртиптә тотоусы юҡ. Ә инде сметаға ярашлы подрядсы шуның өсөн арыу ғына сығым күрһәткән.
Беҙҙең алға ғына бер машина килеп туҡтаны:
— Ҡайһылай урап үтергә икән? Бишбүләккә эләгергә кәрәк ине. Бер ниндәй ҙә билдәне күрмәйем...
Башҡортостандың юл хужалығы идаралығы рәйесе Ринат Абдуллин үҙ фекерен шунда уҡ еткерҙе:
— Эштәр былай бармаясаҡ. Күрәләтә халыҡтың ғүмерен хәүеф аҫтына ҡуя алмайбыҙ. Был төҙөлөштө һеҙгә ҡалдырыу енәйәткә тиң. Һеҙҙең менән килешеүҙе өҙәбеҙ.
Рәсәй закондарының шундай етешһеҙлеге бар: бындай аукциондарҙа теләһә ниндәй ойошма ҡатнаша ала. Бер генә көрәге булғаны ла, тигәндәй... Уның матди-техник базаһын да иҫәпкә алмайҙар. Шундайҙар арҡаһында төрлө хәүефле хәлдәр килеп сыға ла инде. Башҡортостандың юл хужалығы идараһы рәйесенең әлеге ҡарарын хупларға ғына ҡала. Кемдер табыш өсөн кешенең ғүмере менән һаҡһыҙ ҡыланырға тейеш түгел.