“Ысынлап та” тапшырыуын ҡарағандан һуң тәрән уйҙарға сумдым. Республикала эшһеҙлек арта барамы, тигән һорауға тауыш биреүселәрҙең 92 проценты “эйе” тип яуапланы.

Был һүҙҙәрҙә халыҡтың үҙаллылығын юғалта барыуы, ниндәйҙер ярҙамға ғына өмөтләнеп йәшәүе төҫмөрләнә ине. Сөнки күптәр, 70 йыл буйы шул дәүерҙең коллектив хужалыҡтарында тир түгеп, бригадирҙың, тегене эшлә, быны эшлә, тигән күрһәтмәләрен генә үтәп, үҙе уйлап эш итә белмәүсе роботҡа әйләнде. Ҡайһыларының ни эшләргә белмәй һеңгәҙәп, эскелеккә бирелеүе, документтар менән эш итә белмәүе арҡаһында эшҡыуарлыҡ юлынан китә алмауы, ахыр килеп, Себер тарафтарына олағыуы — быларҙың барыһы ла юғарыла әйтелгәндәрҙең һөҙөмтәһе. Ауыр хәлдә тороп ҡалғандарға бөгөн, һис шикһеҙ, зыялыларыбыҙ, йәмәғәт ойошмаларының кәңәше бик кәрәк.
Йәштәрҙең киләсәген, йүнселлеген ҡайғыртып, Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайының Бизнес үҙәге ойошторолоуы — ҡыуаныслы хәл. Был эштәр киләсәктә мотлаҡ үҙ емешен бирер тип өмөтләнәйек. Әммә йәш эшҡыуарға һәр нәмәне урындағы зыялылар, етәкселәр ярҙамында хәл итеп булғанда, әйләнгән һайын Өфө юлын тапау уңыш килтермәҫ. Тәжрибә күрһәтеүенсә, бала-сағаң, туған-ырыуың менән уртаҡ тел табып, үҙ-ара аңлашып эшләгәндә генә бизнес өлкәһендә уңыш ҡаҙанып була. Иң мөһиме — көнсөллөгөңдө, ғорурлығыңды еңеп, эргә-тирәңдәге булдыҡлы эшҡыуарҙарҙың тәжрибәһен өйрәнеп, үҙ эшеңде асып ебәрергә кәрәк. Республикабыҙҙа уңышлы эшләгән фермер, эшҡыуарҙар бихисап. Мәҫәлән, Бөрйән районының Үрге Нөгөш ауылында йәшәүсе Хәбир Ғәлиев, халыҡ ҡулланыуы тауарҙары етештереү буйынса “Ямаш” яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтен ойоштороп, алты кешегә эш урыны булдырҙы. Хатта “бартер” заманында ла бик уңышлы эшләне. Диләнкә алды, йүкә ағасының ҡабығынан бумала етештерерлек һалабаш әҙерләне. Уларҙы Белорет, Магнитогорск ҡалаларына алып барып, сөйгә, тросҡа алмаштырҙы. Һөҙөмтәлә эш хаҡын ваҡытында түләп барҙы, үҙенә йорт һалып керерлек “мая” тупланы.
Үрмәксенән күрмәксе тигәндәй, шул уҡ райондың Ғәлиәкбәр ауылынан Кәбир Хәлитов та эшҡыуарлыҡты уңышлы башлап ебәрҙе. Ейәнсура районының Ибрай ауылынан Ғөбәйҙулла Ейәнсурин 2000 йылда ҡортсолоҡҡа тотоноп, алты йылда умарталар һанын 200-гә еткерҙе. Тейешенсә табыш алып, трактор тағылмалары инвентарҙары, сит ил машинаһы һатып алды. Күгәрсен районында ла бындай уңғандар етерлек. Үрге Һаҙ ауылынан Ринат Мәжитов, Түбәнге Һаҙҙан Юнир Искәндәров эшҡыуарлыҡ өлкәһендә шаҡтай уңышҡа өлгәште.
Республикала эш юҡ тип, ир-уҙамандарҙың Себер яғында йөрөүе — киләсәк өсөн ифрат борсоулы күренеш. Иң аяныслыһы — атай-олатайҙарының нигеҙен ҡоротоуҙары ихтимал. Һөҙөмтәлә юҡҡа сыҡҡан ауыл урынына сит-яттар килеп төйәкләнә. Бындай факттар, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, юҡ түгел. Мәҫәлән, Мәләүез, Ишембай, Бөрйән райондары киҫешкән ерҙәге урманлы юлһыҙ төбәктә 1960—1990 йылдарҙа ете ауылдың нигеҙе ҡороно. 420 квадрат километр майҙан кәрәкһеҙгә әйләнде, меңәр центнер бесән төшмәле яландар ҡый үләне менән ҡапланды. Кәмберәк, Үрек, Нөгөш йылғалары буйҙары ғәмһеҙ туристар тарафынан сүп-сар майҙансығына әйләнде. Тарихтан барыбыҙға ла мәғлүм: бер ни тиклем ваҡыт үткәс, ундай ерҙәргә эйә табылыр. Хужаһыҙ биләмәләрҙе үҙ кеҫәһен ҡалынайтыу өсөн һатып ебәреүселәр ҙә етерлек. Мәскәү чиновнигының Үрек йылғаһы буйындағы “Һыу сыҡҡан” яланында ҙур йорттар төҙөп, кәйеф-сафа ҡороп йәшәп ятыуы заманында ошо ауылдарҙа ғүмер иткәндәрҙең вариҫтарын уйландырырға тейеш.