Әсәй, әсәкәйем! Фанилыҡтан баҡыйлыҡҡа күсеүеңә ике тиҫтә йыл үтһә лә, һаман һинең менән һөйләшәм, эс-серҙәремде уртаҡлашам. Тормошомда әсе елдәр иҫһә лә, уңыш-бәхет йылмайһа ла... Рәхәт булып китә шул саҡ!

Әсәкәйем, әйҙә, тағы бер килке күңелде бушатып михнәтле лә, әммә бәхетле лә ғүмер йомғағын тағатып алайыҡ әле.
... — Бәпес тыуған, бәпес! — Һин бәхетле йылмайып күҙҙәреңде асҡанһың. — Ҡыҙың бар бит, Мәғиә!
Һуғыштан һуң бер йыл үткәс, 1946 йылдың 23 майында була был хәл. Миңә, әле бер ни ҙә аңламай “мыш-мыш” килеп имеп ятҡан сабыйға, исем дә күптән әҙерләп ҡуйылған. 1945 йылда һуғыш бөткәс, бер айға ғына отпускыға ҡайтып, киренән әрмегә саҡыртып алынған атайым, улыбыҙ тыуһа — Рәил, ҡыҙыбыҙ Рәйлә булыр, тип яҙған икән һуңғы бер хатында. Эйе, ул осорҙа фронтта ышаныс-абруй яулаған, һуңынан Мәскәүҙәге Еңеү парадында ҡатнашҡан офицер Ватаныбыҙға кәрәк була әле, сөнки һуғыштың әсе яраларын төҙәтеү, ҡаҡшап-миктәгән ғәскәребеҙҙе яңы көс менән тулыландырыу ҙа талап ителә.
Атайым Ғәрифулла Шәңгәрәй улы заманында ике уҡыу йортон тамамлаған (бөгөнгө юғары белемгә торошло), артабан Маҡар районында (хәҙерге Ишембай) төрлө яуаплы эштәрҙә йөрөгән. Урыҫсаға ла шәп булған, хатта бер мәл үҙ ҡулы менән яҙған автобиографияһын күрһәтеп иҫте китәргәйнең, әсәкәйем. Тип-тигеҙ хәрефтәр!.. Ул, 1941 йылда илгә ҡайғы-хәсрәт ябырылғас та, ҡулына ҡорал ала. Тәүҙә өс йәшлек Наиле, бер йәшлек кенә Гөлсирәһе менән һине олатайымдарға — Әптек ауылына күсереп китә. Ғаиләм ауырлыҡ кисермәһен, яңғыҙ ҡалмаһын тип өҙгөләнгәндер инде, бахырҡай!
Минең тыуасағымды белгәс, ике посылка ебәргән: һигеҙен тултырған ағайыма хәрби кейем (кирза итек, гимнастерка, галифе салбар, хатта малайҙарҙың күҙе ҡыҙған пилотка!), апайыма кейем-һалым һәм миңә, тыуасаҡ сабыйға, йүргәктәр менән бәләкәй малайҙар өсөн күлдәктәр (улым булһын тип теләгәндер инде) Ә үҙе хатында: “Көт, оҙаҡламай ҡайтып етәм, Мәғиәм”, тип һөйөнөслө хәбәр еткергән.
Һуғыштан һуң тыуған балаларға метрика тултырылған урында бушлай ун метр туҡыма, 100 һум аҡса бирелгән. Мин донъяға ауаз һалып егерме көн үткәс, Петровск ауылына ат егеп барып, метрика менән бүләктәрҙе алғанһың, Ғарифуллам ҡайтыуға бер аҙ аҡса ла булды тип ҡыуанғанһың, әсәкәйем. Тик атай ғына... һаман юҡ.
Стәрле баҙарына барғанда өләсәй менән олатай ҡот осҡос хәбәр ишетеп ҡайта: “Ғарифуллаң... мәрхүм булып ҡалған, Мәғиә...” Йә, Хоҙа, атайым мин тыуырҙан биш көн алда ғына яҡты донъяны ҡалдырып киткән! Эй, әсәкәйем! Үҙеңдең әйтеүеңсә, һинең өсөн күк тә, ер ҙә ҡапыл бергә әйләнгән.
— Әлдә һин булдың, бәпесем! Хыялыйға ғына әйләнер инем. Үҙеңде күкрәгемә ҡыҫып имеҙгәндә ҡара ҡайғым таралған кеүек булды. Әйтерһең, бер ҡулымда — йәшәүгә көс өҫтәгән шатлыҡ, икенсеһендә — ауыр күңел яраһы. Бары һин, бәләкәсем, мине бөгөлөп төшөүҙән һаҡлап ҡалдың”, — тип тупылдатып яратҡаның әле лә хәтерҙә.
Миңә лә тиҙ генә Рәйлә булып китергә насип булмай, мулла ҡушҡан тәүгеһе — Бүләкбикә, сөнки атайҙары мәрхүм булған балаларға шундайыраҡ исем нарыҡлағандар. Атайым да һиҙҙеме икән әллә үҙенең үлемен? Һуңғы хаттарының береһендә: “Һин, Мәғиәм, Һәләүек ташҡанда ҡара бәлтәңде кейеп, кәмәлә икенсе ярға сыҡтың да киттең”, — тип төшөн яҙған бит.
Атайымдың һин тапшырған барлыҡ өскөл хаттарын әле лә аманат итеп һаҡлайым, әсәкәйем. Уларҙың һәр береһенән шундай наҙ, һөйөү бөркөлә. Һин үҙең дә, беҙҙекеләй саф, көслө мөхәббәт Ер шарында бик һирәк булалыр, тип әйтә торғайның бит.
Ә бер ҡанатың ҡайырылғас, балаларыңа һиҙҙермәй генә сеңләп-сеңләп илауҙарың...
Атайым үҙенең хаттарында бер ҡасан да күңелһеҙ хәбәрҙәрҙе бәйән итмәгән. Бәлки, һине, балаларының әсәһен, ҡайғыларға һалмайым тигәндер, киреһенсә, йәшәүгә көс-дәрт, рух бирергә тырышҡандыр. Береһендә 1943 йылдың 23 июнендә Ленинград өлкәһендә, Волхов районының Морозовка ауылында концерт ҡуйыуҙары хаҡында ҡыуанып хәбәр иткән. “Батальондан башҡорттарҙан дүрт кеше — мин, Фәйзуллин, Нәҙершин, Сәйетбатталов сығыш яһаныҡ. “Ғәлиәбаныу”ҙы йырлап, “Байыҡ”ты бейенем. Башҡа милләт һалдаттарына ҡарағанда беҙгә нығыраҡ ҡул саптылар! Хатта 14-се һауа ғәскәрҙәренең командующийы, ҡулыбыҙҙы ҡыҫып, рәхмәт әйтте!”
Үҙең дә, әсәкәйем, моңло итеп йырлай торғайның.
Таштуғайҡай, һинең ҡамышыңды
Еҙ ҡурайҡай итеп тартайым...
Ошо йырыңды һуҙғанда, гүйә, йырсы ҡоштар ҙа һайрауынан туҡтап ҡалыр ине.
Көллөһө өсөн дә рәхмәт һиңә, әсәкәйем! Һуғыштан һуңғы михнәтле йылдарҙа өс балаңды асыҡтырмай, өшөтмәй, иңебеҙгә ауырлыҡ һалмай буй еткерттең. Ғәлиә өләсәйем менән Ибраһим олатайымдың ярҙамы ла ҙур булды. Ҡайҙа ғына эшләһәң дә (балалар баҡсаһы, келәт мөдире, йәшелсәселәр бригадиры), бер ҡасан да һынатманың, сәмсел булдың. Шул йылдарҙа уҡ әле Һәләүек йылғаһының үҙәнендә ҡарбуз, ҡауын, ҡыяр, помидор, ҡабаҡ, һуған кеүек йәшелсәне мул үҫтереп алдығыҙ, бөгөн генә ниңәлер ошо кәсеп онотолдо. Намыҫлы эшләнең, барыһына ла яғымлы, алсаҡ булдың. Зирәк аҡылың, сыҙамлылығың, тырышлығың арҡаһында өс балаңды аяҡҡа баҫтырҙың. “Атайығыҙ һуғышҡа киткәндә, балаларҙы уҡыт, белемле кеше кәм-хур булмай, тип васыят әйткәйне. Уның һүҙен тотоғоҙ”, — тип ҡабатлар инең һәр саҡ. Эйе, тормошҡа яҡты өмөт йәшәтте һине, әсәкәйем. Сәсән телле лә булдың. Беҙҙе тәрбиәләгәндә гел генә халҡыбыҙҙың яҡшылыҡ, изгелек тураһындағы мәҡәлдәрен ҡулландың. Шөкөр, беҙгә ошо әйткәндәрең һеңеп ҡалды. Беҙ ҙә балаларыбыҙҙы, ейән-ейәнсәребеҙҙе лә шундай өлгөлә тәрбиәләргә тырышабыҙ.
Наил ағайым Дәүләт именлеге комитетында эшләп, майор дәрәжәһендә хаҡлы ялға сыҡты. Гөлсирә апайым да — Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы — етмеш йәшенә тиклем балаларға белем нуры таратты. Кинйә ҡыҙың мин дә тормошта үҙ юлымды таптым. Шуның өсөн рәхмәт һиңә, әсәкәйем! Көллөгөҙҙөң дә — атайҙың да, олатайым менән өләсәйемдең дә йәндәре ожмахта булһын!