Көн дә ҡулланған һуғандың 500-гә яҡын төрө барлығын белеп, аптырашта ҡалдыҡ: башлы һуған, батун, йыуа, индер һуған, ҡыҙыл һуған, айыу һуғаны, диңгеҙ һуғаны, шнитт, татлы һуған... Ә беҙ, ғәҙәттә, уларҙың ни бары ике төрөн генә файҙаланабыҙ: башлы һуғанды турап — ашҡа, йәшел һуғанды салатҡа һалабыҙ.
Баҡсасылар уның шнитт тигән төрөн үҫтерергә әүәҫ, сөнки ул бик әрһеҙ, бер тапҡыр ултыртһаң, һәр яҙ һайын ҡыяҡтарын өҙөп алып тораһың.
Башлы һуғандың үҙенсәлектәренә лә хайран ҡалырлыҡ, ундағы шәкәр алмаға, грушаға ҡарағанда ла күберәк. Ғөмүмән, ни өсөн шәкәрҙең, татлы ер еләге менән сағыштырғанда, әсе миләштә ике тапҡырға артығыраҡ булыуы башҡа һыймай. Быға ышаныуы ҡыйын, әммә биохимиктар раҫлауынса, күҙҙән йәш ағыҙырлыҡ әсе һуғанда шәкәр 9–14 процент самаһы.
Һуғандың химик составы, ысынлап та, таң ҡалдырырлыҡ. Тәүҙәрәк уны ҡиммәтле, ауырыуға ҡаршы көрәшеүсе фитонцидтары өсөн хөрмәт итеп, сей көйөнә генә ашарға кәңәш бирһәләр, хәҙер уның тимергә бик бай булыуын (айырыуса йәшел ҡыяҡтарының) асыҡлап, бешкән, быҡтырылған, ҡыҙҙырылған һуғанда ла файҙалы элементтың булыуын билдәләнеләр.
Һуған менән ҡыҙҙырылған бауыр ите — тимергә иң бай ризыҡ. Балалар һәм ҡатын-ҡыҙ уны мотлаҡ ашарға тейеш. Ә ир-атты был осраҡта “аша инде” тип өгөтләп тороу ҙа кәрәкмәҫ, моғайын. Әммә һуғандың мөғжизәһе бының менән генә сикләнмәй, барыһынан да элек ундағы кверцитин тип аталған матдәнең яман шешкә ҡаршы тороу һәләте — тәбиғәттең иң ҙур бүләге. Йөҙәрләгән ғалим бөгөн ошо үҙенсәлекте өйрәнә, эҙләнә, яман шеште иҫкәртеү эшенә ҙур өмөт бағлай.
Таҫма ҡыяҡлы һуған (порей) төрлө сирҙе дауалағанда киң ҡулланыла. Унда витаминдар һәм каротин башлы һуғандағынан да күберәк. Тағы ла бер ғәжәп үҙенсәлеген әйтеп үтәйек: һаҡлау осоронда ундағы С витаминының миҡдары 35 миллиграмдан ҡыш көнө 85 миллиграмға тиклем арта. Башҡа барлыҡ йәшелсә һәм еләк-емештә, киреһенсә, был витамин кәмегәндән-кәмей.
Таҫма ҡыяҡлы һуғанды сей көйөнә лә, зәйтүн йәки аҡ майҙа еңелсә ҡыҙҙырып та ашайҙар.
Батун һуғанының ҡыяғы ғәҙәттәге башлы һуғандан С витаминының ике тапҡырға күберәк булыуы менән айырыла. Һуғанһыҙ аш-һыуҙың таты ла, йәме лә булмауын яҡшы белһәк тә, уның хаҡында етерлек мәғлүмәткә эйә түгеллегебеҙ асыҡланды. Күҙҙән йәш сығарырлыҡ әсе тәменә ҡарамаҫтан, уны яратмаған кеше һирәктер.