Һуңғы йылдарҙа күптәр шифалы үләндәр ҡулланыу яҡлы. “Дауа — үҙебеҙҙең аяҡ аҫтында” ти улар. Кемдер үләндәрҙе көндәлек тормошта, йәғни һәр көн файҙаланыуҙы үҙ итһә, икенселәр билдәле сир өсөн төрлө үлән, япраҡ, тамырҙарҙы файҙалана. Әммә һәр шифалы үләнде йыйыу осоро барлығын да оноторға ярамай.

Һабыр ауылында йәшәгән Мәүлиҙә Таһирова был шөғөлдө күптән инде үҙ иткән.
— Өләсәйем үлән йыйыу менән шөғөлләнә торғайны. Бала саҡтан мине эйәртеп, урман-тауҙарҙан шифалы үҫемлектәр йыйҙыҡ. Һәр үлән хаҡында айырым һөйләр, уның йыйыу ваҡытын әйтер, шифаһы хаҡында өйрәтер ине. Бәғзе бер үҫемлекте таң алдынан өҙөү талап ителһә, икенселәрен, киреһенсә, кис алыу файҙалы.
Мәүлиҙә ханым үҙенең яратҡан шөғөлөнә килене Гөлфиә Хаммат ҡыҙын да ҡыҙыҡһындырған. Бөгөн ҡәйнәле-киленле һәр йыл үҙҙәренә етәрлек, хатта һораусыларға бирерлек шифалы үлән йыя. Таһиров­тарҙың иң яратҡан эштәренең береһе — үлән сәйе (фитосәй) әҙерләп, уны махсус һауытҡа тултырыу. Кәрәк саҡта ҡулланып та ебәрәһең, һораусыларға һатырға ла мөмкин. Үлән сәйен әҙерләү өсөн үҙебеҙҙең төбәктә үҫкән шифалы үлән файҙаланыла. Көрән һәм һары мәтрүшкәләр, гөлйемеш, энәлек емеше, гөлйемеш сәскәһе, ҡайын еләге, ҡарағат, ер еләге япраҡтары, йүкә сәскәһен ваҡытында йыйып, күләгәлә киптерелә. Аҙаҡ уларҙы ваҡ итеп турап, бергә ҡушып, һауыттарға һалына. Уларҙы сәйгә ҡушып та, айырым да файҙаланырға мөмкин. Шулай уҡ төрлө сирҙәр өсөн махсус үләндәр йыйыла, улар ҙа махсус урында киптерелә.
— Шифалы үләндәрҙе файҙала­ныусыларға кәңәшем бар: уларҙы оҙайлы осор, хатта йылдар дауамында дөрөҫ итеп ҡулланғанда ғына файҙаһы тейә. Шулай уҡ һәр шифалы үҫемлектең тәғәйен ҡулланыу ваҡыты хаҡында ла оноторға ярамай. Ҡайһыла­рын ҡалаҡлап эсеү ҙә етә, икенселәрен күберәк ҡулла­ныу кәңәш ителә. Һәр осраҡта уны белгән кеше менән кәңәшләшергә кәрәк, — ти Мәүлиҙә Таһирова.
Беҙҙең аяҡ аҫтында күпе­реп үҫкән үләндәрҙең күбеһе шифалы икәнлеген белгәс, мин дә аптырап, хайран ҡалдым. Ауырып та өлгөр­мәйбеҙ, йүгереп дарыухананан ҡыйбат хаҡҡа дарыу һа­тып алабыҙ, ә үҙебеҙҙең төбәктә үҫкән файҙалы үлән­дәрҙе ҡулланып, сирҙе иҫкәр­теү өсөн файҙаланғанда ла ауырымаҫ инек. Йәшел үлән­дәр баш ҡалҡытҡан осор етте. Әйҙәгеҙ, беҙ ҙә шифалы үлән­дәрҙе йыяйыҡ, уны файҙа­ланырға өйрәнәйек. Һыуыҡ ҡыш та йәмле йәйҙең матур көндәрен хәтерләткән хуш еҫле үлән сәйе һәр кемдең өҫтәлендә булһын, тигән теләктә ҡалабыҙ.

Йылайыр районы.