Дөйәғош, дөйә, тауис… Беҙҙең яҡ өсөн хас булмаған йән эйәләренең үҙенсәлекле ҡыланышын оҙаҡ тамаша ҡылдыҡ. Юҡ, ҡайҙалыр йылы яҡта түгел, ә Ғафури районында.

Игенйылға ауылының бер яҡ осонда кәртәләп алынған ҙур ғына хужалыҡ. Ҡойма аша дөйәғоштарҙың байтаҡ икәнлеген әллә ҡайҙан шәйләргә була. Йылы яҡ ҡунаҡтарына ҡышҡы селлә лә бер ни түгел: үҙҙәрен иркен тоталар, ирәүәнләп аҙыҡ ашайҙар. Ә инде ферма етәксеһе Виталий менән яҡындан танышҡас, бер аҙ аптырап та ҡуйҙыҡ, сөнки беҙҙең яҡ өсөн ят тойолған, тәүәккәллек талап иткән кәсеп менән ярайһы донъя күргән кеше шөғөлләнәлер тип уйлағайныҡ.
– Дөйәғоштар – ҡыҙыҡһыныусан ҡоштар, сәғәттәрегеҙҙе яҡын килтермәгеҙ, тартып алып йотоуҙары бар, – тип етәксе беҙҙе улар янына алып сыҡты.
Әлфиә менән Виталий Смирновтар ҡалала тыуып үҫә. Улар бала саҡта ауылға өләсәйҙәре янына йыш ҡайтып йөрөй. Унан юғары белем алып, ҡырыҫ Себер яҡтарында эшләйҙәр. Бер мәл улар Төмәндә дөйәғош фермаһын күреп, ғәжәп итә. Үҙ эшен асырға хыялланған йәштәрҙә сәм, дәрт уяна. Улар ҙа бит ошо эш менән шөғөлләнә ала. Смирновтар был ҡоштарҙы өйрәнеп, етди ҡарарға килә: 2012 йылда фатирҙарын, машиналарын һатып, Игенйылға ауылына ҡайтып төшәләр. Атай-әсәйҙәре лә йәштәрҙең изге ниәтен хуплай. Йөрьәт иткәнгә эш ҡарышамы ни! 2,5 гектар майҙан ер алып, уны тейешлесә йыһаз­ландыралар, ҡуралар төҙөйҙәр. Хатта өләсәйҙәренең иҫке йортон ошонда күсереп килтереп ҡоралар. Хәҙер ул буш ваҡыттарҙа ял итеү, тамаҡ ялғау өсөн бик ҡулайлы булып ҡалған. Ана шулай барлыҡҡа килә “Күркәм дөйәғоштар” крәҫтиән (фермер) хужалығы.
Әлбиттә, шундай сығымдар һалынған кәсептең файҙаһын күрге килә. Дәрт һалып эшләгәндә, дөйәғош үрсетеү үҙенең табышлы тармаҡ булыуын дәлилләй. Мәҫәлән, бер йәшкә улар 100 – 120 килограмлыҡ була, тимәк, һуйырға ваҡыт етә. Бынан дүрт йыл самаһы элек эште бер нисә дөйәғоштан башлаһалар, былтыр ике йөҙ башҡа еткергәндәр. Шуның иллеһен һуйып һатҡандар.
– Тауарҙы ҡайҙа, нисек һатайым икән тип борсолаһы юҡ, – тип һүҙен дауам итә эш­ҡыуар. – Ҡош нәҫеленән булһа ла, ите майһыҙ һыйыр итенә оҡшаш, холестерины юҡ, диетик аҙыҡ булараҡ отошло. Шуға ла итте алырға теләүселәр күп. Ҡауырһындары, мәҫәлән, төрлө байрам, театр костюмдарын биҙәү өсөн ҡулланыла. Тиреһе лә – бик ҡыйбатлы сеймал, унан сумка, аяҡ кейемдәре, курткалар тегәләр.
Дөйәғош 70 йәшкә тиклем йәшәй. Йәше арта барған һайын йомортҡаны ла күберәк һалалар. Мәҫәлән, һәр инә яҙҙан көҙгә ҡәҙәр 40 – 60 йомортҡа һала: себештәрҙе махсус инкубаторҙа сығаралар, 42-43 көндә бәләкәй генә бәпкәләр моронлай башлай. Бер дөйәғош йомортҡаһы 1500 һум тора, унан 20 кешегә етерлек омлет әҙерләргә мөмкин.
Хужалыҡ менән танышыуҙы дауам итәбеҙ.
– Аҡтау исемле был дөйәне Әстрхандан ҡайтарҙыҡ, – тине Виталий. – Ғәжәп йомарт, кешеләр менән “аралашырға” ярата.
Агротуризм йүнәлеше буйынса махсус­лашҡан хужалыҡта тиҫтәгә яҡын тауыҡ тоҡомо, тағы бихисап экзотик ҡоштар аҫрала. Йәнә ҡазаға осрап йәрәхәтләнгән өкө, ябалаҡ та бында үҙенә урын тапҡан. Экскурсияға килеүселәр уларҙы хайран ҡалып күҙәтә. Яҡында ғына “Красноусол” шифаханаһы, балаларҙыҡы ла шунда. Унда йылына меңәрләгән кеше ял итә.
Дәртле йәштәр ҙур хыялдар менән йәшәй. Киләсәктә дөйәғоштарҙы 500 башҡа еткерергә ниәтләй улар. Әле бында эш гөрләй. Тәүәккәл егет хужалыҡ янында семәрләп, зауыҡ менән буралып, башы ябылған күркәм бинаны күрһәтә:
– Алла бирһә, ошонда ресторан асырға уйлайым, тегендәрәк туристар өсөн ҡунаҡхана буласаҡ.
Республикабыҙ Башлығы Рөстәм Хәмитов та уларҙың эшмәкәрлеге менән танышып: “Был – бик дөрөҫ йүнәлеш, һеҙ заманса эшләйһегеҙ”, – тип хуплаған.
Йәш эшҡыуарҙар махсус программаларҙа әүҙем ҡатнаша. Былтыр 1,5 миллион һумлыҡ грант отоп, шул аҡсаға “Беларусь” тракторы һатып алғандар. Эшләһәң, эш ҡарышмай шул.

.