Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ленинград яраһы
Ленинград яраһы Стәрлетамаҡ дәүләт уҡытыусылар институты уҡытыусыһы Абдулла Баязитов оҙон буйлы, бөхтә кейемле, баҫалҡы холоҡло һәм һөйкөмлө ҡарашлы шәхес ине. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте факультеты студенттары янына бүлмәгә килеп инә лә үҙенең дәресен шундай яғымлылыҡ менән башлай торғайны. Беҙ йыш ҡына уң ҡулы менән бауырын тотоуына иғтибар итһәк тә, сәбәбен һорашырға ҡыймай инек.

Европала дары еҫе сыға башлаған йылдарҙа Абдулла Баязитов, Ырымбурҙа полк мәктәбен тамамлап, өлкән лейтенант дәрәжәһе ала. Ә июндә бер төркөм коман­дирҙы маневрға Көнбайышҡа ебәрәләр. Ләкин Белоруссияны үтеп, Латвия сигенә еткәс, улар Гитлер фашистарының утҡа тотоуы аҫтында тороп ҡала. Хәрби тәжрибә тупларға өлгөргән офицер Абдулла Баязитов үҙе етәкселек иткән һалдаттарҙы һаҡлап ҡалыуға өлгәшеп, Себеж ҡалаһы, Великие Луки, Полоцк, Царица станцияһы өсөн барған көсөргәнешле һуғыштарҙа ҡатнаша. Уның хәрби командир булараҡ күрһәткән батыр­лығы миҙал менән билдәләнә. Ләкин бер ҡаты бәрелештә контузия алып, хәрби госпиталгә оҙатыла. Немецтарҙың Мәскәү йүнәлешендә ябырылыуы көсәйгәс, ул дауаланып та өлгөрмәй яңынан яуға ташлана. Дошманды Мәскәү тирәһенән ҡыуып ебәргәс, өлкән лейтенант етәкселек иткән развед­чиктарҙы Ленинград фронтына оҙаталар.
Дошман ҡамауында ҡалған Ленинград айырыуса ауыр хәлдә була. Абдулла ағай Баязитов үҙенең көндәлегендә былай тип яҙып ҡалдырған: “Ленинград өсөн барған һуғышта алғы сафта ҡатнашҡаным өсөн “Хәрби хеҙмәттәре өсөн” миҙалы менән наградланылар. Ә 2-се удар армияла, Ленинград — Волхов йүнәлешендә айырыуса ҡыйын шарттарҙа һуғыштыҡ, ләкин бирешмәнек”. Хәрби офицерҙың былай тип яҙыуында ҙур мәғәнә бар. Фашистар Ленинградты ҡамап алғас, был фронтта 30 дивизия тота һәм ҡалалағы халыҡты ҡырыу өсөн бихисап яуызлыҡ ҡыла. Ошо шарттарҙа Ленинградҡа он тейәлгән йөк машинаһын үткәрергә кәрәк була. Ә немецтар ҡала халҡына ризыҡ килтерәһе юлды айырыуса ныҡ һаҡлай. Командир Баязитов, төркөмдө икегә бүлеп, үҙенең планын тәҡдим итә. Берәүҙәр юлды һаҡлап ҡала, ә ҡалғандарҙы өлкән лейтенант үҙе менән алып китеп, фашистарҙың иғтибарын юлдан яҙҙырыу өсөн бөтөнләй икенсе яҡтан һөжүм ойоштора. Һөҙөмтәлә Баязитовтың төркөмөнә шул тирәләге бөтөн утты үҙҙәренә йүнәлттерергә тура килә. Дошман ҡотороноп развед­чиктарға ташлана. Ошо мәлдән оҫта файҙаланып, он тейәлгән йөк машинаһы ҡалаға имен-аман барып етә. Был бәрелештә командир ҡаты яралана. Абдулла Баязи­товҡа бомба ярсығы тейеп, эсәктәрен өҙә, бауырын телгеләй.
Ҡар өҫтөндәге палаткала уға операция яһайҙар, ләкин йәрәхәт уғата тәрән бул­ғанға күрә, яугирҙе хәрби самолетта Свердловск өлкәһендәге госпиталгә оҙа­талар. Бында уны ете ай буйы дауалайҙар, бер нисә операция яһарға мәжбүр булалар. Хәрби табиптарҙың маһирлығы һөҙөмтәһендә ҡыйыу командир аяҡҡа баҫа, әммә был яра ғүмер буйы үҙен һиҙҙереп тора.
Абдулла Нәбиулла улының ғүмер юлы ҙур һынауҙар аша үтә. Ул Мәләүез районының Ергән ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуа. Кескәй сағында уҡ ата-әсәһеҙ тороп ҡала. Малайҙы ауылдың балалар йортона ҡабул итәләр. Башланғыс белемде ошонда ала, урта мәктәпте Стәрлетамаҡ районының Үрнәк мәктәп-интернатында тамамлай. Комсомол сафына инә. Урта белемле егетте Ғафури районының Туғай ауылына уҡытыусы итеп ебәрәләр. Бында уҡытыу менән бер рәттән комсомол эшен дә йәнләндереп ебәрә. Көндөҙ — балаларҙы, ә кисен ололарҙы уҡыта. Шулай итеп, ул ауылдың иң күренекле шәхесенә әйләнә.
Колхоз төҙөлөшөндә эшләү менән бер рәттән ауылдың мәҙәни тормошонда әүҙем ҡатнаша. Клубта үҙешмәкәр түңәрәк ойоштороп эшен яйға һала. Ул үҙе тальян гармунда бик оҫта уйнай. Кистәрен гармун моңона кешеләр йыйыла торған булған. Концерт башланыр алдынан уҡытыусы Абдулла Баязитов тормош хәлдәренә, халыҡ-ара мөнәсәбәттәргә ҡағылып, үҙ фекерҙәре менән уртаҡлаша. Әммә ул үҙенә лә уҡыу талап ителгәнен һиҙә һәм Башҡорт дәүләт педагогия институты студенты булып китә. Бында Баязитов әҙәбиәт бүлеген “бишле”гә тамамлай. Уны ошо институттың башҡорт теле һәм әҙәбиәте факультетына уҡытыусы итеп ҡалдыралар.
1933 – 1934 йылдарҙа Ҡыҙыл Армия сафында хеҙмәт итә. Демобилиза­циялан­ғандан һуң Башҡорт дәүләт педагогия институтында һәм бер үк ваҡытта педрабфакта уҡыта. Ләкин был ваҡытта Икенсе донъя һуғышы башлана. Өлкән лейтенант, ҡулына ҡорал алып, Тыуған илде һаҡларға китә. Ҡаты яраланып, хәрби госпиталдән икенсе төркөм инвалиды булып ҡайтҡас та педагогик эшмәкәрлеген дауам итә. Ғаиләһенә ҡайтҡандың беренсе көндә­рендә үк Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтында уҡыта, шул уҡ ваҡытта аспирантурала белем ала. 1949 йылда уны Стәрлетамаҡҡа Уҡытыу­сылар институтына уҡытырға ебәрәләр.
Беҙ, студенттар, Абдулла ағай Баязи­товтың педагогик ғилмиәттәге талантына һоҡланып ҡарай инек. Ул “Йәш әҙәбиәтсе” тигән стена гәзитен сығарыуға ла иғтибар итә торғайны. Әйткәндәй, мин был гәзиттең мөхәррире лә булдым. Абдулла ағай, мөхәрририәт ултырыштарында ҡатнашып, матур фекерен әйтә ине.
Педагогик практиканы Ишембай ҡа­лаһын­дағы башҡорт мәктәп-интернатында үткәр­ҙек. Бөтөн эшмәкәрлекте яратҡан уҡытыу­сыбыҙ Абдулла ағай ойошторҙо. Хатта бында ла үҙешмәкәр түңәрәк ойоштороп ебәрҙек. Абдулла ағайыбыҙҙың гармун моңо беҙҙе бәхетле итте...
Стәрлетамаҡ Уҡытыусылар институтынан һуң уны Мәскәүҙәге А.В. Луначарский исемендәге ГИТИС-ҡа уҡытырға саҡыра­лар. Башҡорт, татар, төрөк телдәре маһиры бында ла үҙенең мәшһүр тел оҫтаһы һәм әҙәбиәтсе икәнлеген таныта. Был театр сәнғәте буйынса дәүләт институтында Абдулла Нәбиулла улы уҡытҡан актерҙарҙың күбеһе Башҡортостандың һәм Рәсәйҙең атҡаҙанған, халыҡ артистары булып китте. Бында шулай уҡ күренекле режиссерҙар, театр сәнғәте етәкселәре лә белем алды. Мәшһүр режиссерҙарҙан Лек Вәлиев, Рифҡәт Исрафилов, Вәзих Сәйфуллин да ошо институтта уҡыны.
Ғаилә хәлдәренә килгәндә лә Абдулла ағай Баязитов һоҡланғыс атай, маһир тәрбиәсе булды. Тормош иптәше Ғәлиә апай менән өлгөлө ғаилә ҡорҙолар. Улдары Энгельс — рәссам, ҡыҙҙары Эльвира — химия фәндәре ғалимәһе, Земфира — уҡытыусы, пианист, кесе ҡыҙҙары Гүзәл — педагог, дирижер.
А.Н. Баязитовтың юғары наградалары тураһында ла әйтке килә. Тыуған илебеҙ алдындағы хеҙмәттәре өсөн ул I дәрәжә Ватан һуғышы орденына, тиҫтәләгән миҙалға лайыҡ булды. Мәшһүр педагог, Бөйөк Ватан һуғышы яугире, киң эрудициялы, аҡыллы шәхесте Стәрле онотмай.









Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






1 майға Өфөлә хәрби мемориалдар тәртипкә килтерелергә тейеш

1 майға Өфөлә хәрби мемориалдар тәртипкә килтерелергә тейеш 23.04.2025 // Йәмғиәт

1 майға Өфөлә хәрби мемориалдар тәртипкә килтерелергә тейеш...

Тотош уҡырға 17

Башҡортостандың матбуғат агентлығы етәксеһе китап алырға саҡырҙы

Башҡортостандың матбуғат агентлығы етәксеһе китап алырға саҡырҙы 23.04.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостандың матбуғат агентлығы етәксеһе китап алырға саҡырҙы...

Тотош уҡырға 16

МХО-ла ҡатнашыусыларҙың үгәй балаларына уҡырға ингәндә льгота бирелә

МХО-ла ҡатнашыусыларҙың үгәй балаларына уҡырға ингәндә льгота бирелә 23.04.2025 // Йәмғиәт

МХО-ла ҡатнашыусыларҙың үгәй балаларына уҡырға ингәндә льгота бирелә...

Тотош уҡырға 16

Башҡортостан Башлығы «бал» тармағына ярҙам тураһында һөйләне

Башҡортостан Башлығы «бал» тармағына ярҙам тураһында һөйләне 23.04.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостан Башлығы «бал» тармағына ярҙам тураһында һөйләне...

Тотош уҡырға 16

Республикала ғәҙәттән тыш хәлдәр ваҡытында зыян күреүселәргә түләүҙәрҙе арттырыу планлаштырыла

Республикала ғәҙәттән тыш хәлдәр ваҡытында зыян күреүселәргә түләүҙәрҙе арттырыу планлаштырыла 23.04.2025 // Йәмғиәт

Республикала ғәҙәттән тыш хәлдәр ваҡытында зыян күреүселәргә түләүҙәрҙе арттырыу планлаштырыла...

Тотош уҡырға 20

Яҡташыбыҙ Светлана Шевцова «Мисс Азия донъя - 2025» гран-прийын яуланы

Яҡташыбыҙ Светлана Шевцова «Мисс Азия донъя - 2025» гран-прийын яуланы 23.04.2025 // Йәмғиәт

Яҡташыбыҙ Светлана Шевцова «Мисс Азия донъя - 2025» гран-прийын яуланы...

Тотош уҡырға 20

Башҡортостанда ҡыҫҡа ваҡытлы ямғыр яуыуы, күк күкрәүе фаразлана

Башҡортостанда ҡыҫҡа ваҡытлы ямғыр яуыуы, күк күкрәүе фаразлана 23.04.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда ҡыҫҡа ваҡытлы ямғыр яуыуы, күк күкрәүе фаразлана...

Тотош уҡырға 23

Республикала йәнә магнит дауылдары көтөлә

Республикала йәнә магнит дауылдары көтөлә 22.04.2025 // Йәмғиәт

Республикала йәнә магнит дауылдары көтөлә...

Тотош уҡырға 27

Башҡортостанда 800-ҙән ашыу майҙансыҡта «Еңеү диктанты»н яҙалар

Башҡортостанда 800-ҙән ашыу майҙансыҡта «Еңеү диктанты»н яҙалар 22.04.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда 800-ҙән ашыу майҙансыҡта «Еңеү диктанты»н яҙалар...

Тотош уҡырға 35

МХО яугире отпуск ваҡытында ғаилә ҡорған

МХО яугире отпуск ваҡытында ғаилә ҡорған 22.04.2025 // Йәмғиәт

МХО яугире отпуск ваҡытында ғаилә ҡорған...

Тотош уҡырға 32

Республикала май байрамдарында медицина учреждениеларының эш графигы билдәле булды

Республикала май байрамдарында медицина учреждениеларының эш графигы билдәле булды 22.04.2025 // Йәмғиәт

Республикала май байрамдарында медицина учреждениеларының эш графигы билдәле булды...

Тотош уҡырға 31

Республикала +26 градусҡаса йылыта

Республикала +26 градусҡаса йылыта 22.04.2025 // Йәмғиәт

Республикала +26 градусҡаса йылыта...

Тотош уҡырға 32