Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Кинйәнең тере рухы ине
Кинйәнең тере рухы ине Альберт Юлдыбаев ағайҙы әйтәм. Кинйә Арыҫ­лановтың бабаһы Бошман батыр, дошман ҡулына эләккәс, илбаҫарҙарға баш бирмәй: «Дөйә теҙ сүкмәҫ, ыласын ятып үлмәҫ», — тигән. Альберт ағай ҙа, ғүмере буйы халҡы мәнфәғәттәрен яҡлап, үҙ һүҙен һүҙ итте, милләттәштәре өсөн ҡулынан килгәндең барыһын да эшләне. Уның ил ағаһы булыуына барыбыҙ ҙа ғорурлыҡ кисереп йәшәй инек. Көтмәгәндә ауыр хәбәр килде: арҙаҡлы уҙаманыбыҙ һауалағы ыласындай йән бирҙе.


Көйөргәҙе районының Ҡу­наҡ­бай ауылы егете Альберт Юлды­баевтың исемен башҡорт халҡы үҙ тарихына берәй заман алтын хәрефтәр менән яҙырына шиге­беҙ юҡ. Барлыҡ тормош юлы, мә­ҙәни һәм йәмәғәт эшмә­кәрлеге — шуға ныҡлы дәлил.
Үткән быуаттың 90-сы йылдарында иле­беҙҙә үҙгәртеп ҡороу елдәре иҫә башлағас, Альберт Ғәй­фулла улы иң беренселәрҙән булып башҡорт халҡында милли рухты тергеҙеү эшенә тотондо. Кү­мертауҙа, шуның емеше була­раҡ, «Тере шишмәләр» башҡорт ха­лыҡ үҙәге ойошторолдо. Мил­ләт­тәштәре, фиҙа­кәрлеген хөрмәт­ләп, 1995 йылда уны I Бөтә донъя башҡорттары ҡо­рол­тайына делегат итеп һай­ла­ны. Фекерҙәштәре менән бер­­лектә ул ойошторған һәм етәкләгән ойош­ма Күмертауҙа башҡорт мәк­тәбе, башҡорт балалар баҡ­саһы асыуҙа, башҡорт телен уҡы­тыуҙа, республикаға исем биргән милләттең мәҙә­ниә­тен үҫте­реүҙә бихисап эш башҡарҙы.
Альберт ағай бар булмышы, хол­ҡо, йә­шә­йеше менән мил­лә­тебеҙҙең өлгөлө ир-уҙа­маны ине. Тоталитар режим мил­лион­дар­ҙың башын эйҙергәндә лә, ул рухын һатманы. Шағирәбеҙ Тамара Ғәниева: «Һатмаҫ, һа­тыл­маҫ ҡыпсаҡ башҡорто ине ул», — тине был хаҡта. Шул арҡа­ла тормошо ла шыма ғына барманы. Хал­ҡым тип янып, ең һыҙғанып изге ғәмәлдәр башҡарып йөрө­гәне өсөн ике тапҡыр эшенән ҡыуылды.
Был ваҡиғалар бик үҙен­сә­лекле, шуға ла улар хаҡында яҙмай булмай. Күмертауҙың ял паркында директор булып эш­ләгән са­ғын­да А. Юлдыбаев һәр иртән «Советтар Со­юзы гимны» урынына халҡыбыҙҙың «Урал» көйөн уйната. Көн ағымында ла башҡорт халыҡ йырҙарына кү­бе­рәк урын бирелә ине. Ә партия­ның ул саҡтағы ҡала комитеты секретары парк эргәһендә генә йәшәй. Ул бер ай эсендә «Урал» көйөн тыңлап туя, ғарыҡ була, күрәһең — Юлдыбаевты, көн һа­йын саҡыртып, был «ҡырын эше­нән» тыя башлайҙар. Уны еңә алмағас, парктағы аҡса йыйғысы дөрөҫ эшләмәй, тип юҡ ғәйеп та­ғып, эшенән китергә мәжбүр итәләр.
Ә икенсе тапҡыр, «Тере шиш­мә­ләр»гә етәкселек иткән са­ғын­да, республикаға суверенитет даулағанда әүҙемлек күр­һәткәне һәм район етәксе­ләрен башҡорт кадрҙарын үҫтермәү­ҙәре, ғө­мү­мән, башҡорт рухын һын­ды­рыр­ға маташыуҙары өсөн асыҡ­тан-асыҡ тәнҡитләп сығыш яһағанға «Көйөргәҙе» совхозынан эштән ебәрәләр. Әммә Альберт бирешмәй, «Тере шиш­­мәләр»ҙең бөтөн эштә­ренең башында йөрөй; шөғөлөн дә, ашын да үҙе таба, ғаиләһен ас ултыртмай.
Иллелә ил ағаһы дәрәжәһенә ет­кәс, үҙешмәкәр артист була­раҡ, Альберт Ғәйфулла улы баш­ҡорт халҡының милли батыры һәм абыҙы Кинйә Арыҫ­ланов образын һыбай килеш, ҡу­лына һөңгө тотоп, милли ке­йем кейеп һабантуйҙарҙа, башҡа мәҙәни сараларҙа бик оҫта баш­ҡарҙы. Улар араһындағы оҡшаш­лыҡты ябай күҙ менән дә күрергә мөмкин ине. Был яҡташтарының ғына түгел, сәнғәт эшмәкәр­ҙә­ре­нең дә күңеленә бик хуш килде. Тап бына ир-уҙаманыбыҙҙың мөһа­бәт, баһадирҙарса кәүҙәһе, һын-торошо, үҙен үҙе тотошо, холоҡ-фиғеле рәссам Өлфәт Ҡо­бағошовҡа Кинйә Арыҫ­лановтың бюсын, рәссам Флүр Исмә­ғи­левкә портретын эшләргә нигеҙ бирҙе.
Көйөргәҙе егете яҡташтарын ҡурайға ылыҡтырыуға күп көс һал­ды. Районда милли музыка ҡоралының бәҫе төшкәс, ул, үҙаллы уйнарға өйрәнеп, ҡу­райҙы үҙләштереү өсөн дәреслек яҙҙы. Талантлы уҙаман республика конкурстарында лауреат исем­дәренә лайыҡ булды. Бы­ның менән генә сикләнмәне, ә Көйөргәҙе төбәгендә йәш быуын вәкилдәрен милли музыка ҡо­ра­лында уйнарға өйрәтергә кереште. Ата-әсәләр, балалар ме­нән һөйләшеү, аңлатыу эше алып барыу һөҙөмтәһендә Аҡ­һа­ры, Таймаҫ, Ялсыҡай, Илкә­нәй, Мораптал, Айсыуаҡ мәк­тәп­тәрендә, Ермолаевка ауы­лының 1-се һәм 2-се мәктәптәрендә барлығы 60-тан ашыу уҡыусы ун­да шөғөлләнде. Быға уны бер кем дә мәжбүр итмәне, йөрәге ҡушыуы буйынса башҡарҙы. Ҡу­райҙарҙы үҙ аҡсаһына эшләт­те, юлға сығымын үҙ өҫтөнә алды.
Альберт Ғәйфулла улы бер ҡасан да кемдәндер ярҙам кө­төп, кешеләрҙән нимәлер өмөт итеп ултырманы. Ҡулынан кил­гәнде үҙе эшләне, тел ярҙамы талап ителгәндә, түрәләрҙең тупһа­ларын ҡат-ҡат тапап, улар менән һөйләшеп, бәхәсләшеп, хатта ҡырталашып, маҡсатына иреш­те. Кәрәк саҡта урындағы «Ильич юлы», «Ваҡыт», «Көйөргәҙе» һәм «Юшатыр» гәзиттәрендә һутлы тел менән яҙылған проблемалы мәҡәләләр ҙә баҫтырҙы.
Оҫта ҡурайсы көйҙәр, марш­тар ижад итеү менән дә шө­ғөл­ләнде. Уның, мәҫәлән, шағирә Рәмилә Иҫәнғолованың һүҙҙә­ре­нә яҙған «Кинйә абыҙ маршы»н халыҡ бик яратып тыңлай:
Ҡыпсаҡтарҙың ғорурлығы,
Яҡтылыҡтың бер нуры,
Арыҫландар нәҫеленән –
Кинйә абыҙ – ил улы.
Салауаттың көрәштәше,
Бүгәсәүҙең уң ҡулы,
Бошман батыр тоҡомонан –
Кинйә абыҙ – ил улы.
Алыштарҙа һынатмаған,
Ғәйрәт менән дан алған,
Тирә-йүнгә уҡымышлы
Абыҙ булып танылған.
Ҡыпсаҡтарҙы яуға өндәй
Изге оран – «Туҡһаба!»
Халҡы азатлығы өсөн
Кинйә абыҙ яу саба.
Бошман-Ҡыпсаҡ ырыуынан
Батыр Кинйә Арыҫлан.
Ташып торған көс-ғәйрәтле
Үҙе лә ир-арыҫлан.
Альберт Юлдыбаев халҡы­быҙ тарихына арҙаҡлы ҡурайсы, күренекле мәҙәниәт һәм йәмәғәт эшмәкәре булараҡ инеп ҡалды. Киләсәктә уның тураһында күп яҙы­лыр, күп һөйләнер, был шә­хесебеҙ өлгөһөндә яңынан-яңы йәш быуындар тәрбиәләнер әле.







Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә

  1. Батыр
    Батыр от 26.07.2015, 00:59
    Күңелгә һеңерлек итеп, ихлас яҙылған был мәҡәлә. Рәхмәт ! Шундай ҙа шәп кеше икән Альберт Ю.,башҡаларға үрнәк булһын тип, күптән һөрән һалыр кәрәк ине.






Әрмәнстанда яҡташыбыҙҙы ағыулы йылан саҡҡан

Әрмәнстанда яҡташыбыҙҙы ағыулы йылан саҡҡан 27.06.2025 // Йәмғиәт

Әрмәнстанда яҡташыбыҙ экскурсиянан һуң ауыр хәлдә реанимацияға оҙатылған. Турист әйтеүенсә, уны...

Тотош уҡырға 16

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы 27.06.2025 // Йәмғиәт

Бөгөндән Өфөлә түләүле парковкалар эшләй башланы...

Тотош уҡырға 13

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы һыу баҫыу ихтималлығы хаҡында иҫкәртте

Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығы һыу баҫыу ихтималлығы хаҡында иҫкәртте 27.06.2025 // Йәмғиәт

Тау һәм бәләкәй йылғаларҙа һыу кимәленең күтәрелеүе көтөлә....

Тотош уҡырға 16

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә 27.06.2025 // Йәмғиәт

Өфөнөң Пугачев урамында хәрәкәт сикләнә...

Тотош уҡырға 18

Марфа инәйгә – 100 йәш

Марфа инәйгә – 100 йәш 26.06.2025 // Йәмғиәт

Салауат ҡалаһынан Марфа Рябова 100 йәшен тултырҙы. Ҡала мэры Марат Заһиҙуллин социаль селтәрҙәге...

Тотош уҡырға 17

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән 26.06.2025 // Йәмғиәт

Башҡортостанда матур датала 245 никах теркәлгән...

Тотош уҡырға 26

Бөгөн республика урмандарында уртаса класлы янғын хәүефе фаразлана

Бөгөн республика урмандарында уртаса класлы янғын хәүефе фаразлана 26.06.2025 // Йәмғиәт

Бөгөн дәүләт урман фонды биләмәһендә икенсе-өсөнсө класлы янғын хәүефе фаразлана. 26 июнгә ут...

Тотош уҡырға 23

Республикала ямғырлы һауа торошо фаразлана
Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды

Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды 25.06.2025 // Йәмғиәт

Республикала сығарылыш кисәләре көнө билдәле булды...

Тотош уҡырға 22

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде 25.06.2025 // Йәмғиәт

Өфөлә Рәшит Шәкүр һәм табип Мәстүрә Саҡаева урамдары барлыҡҡа килде...

Тотош уҡырға 23

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы 25.06.2025 // Йәмғиәт

Табип-фониатр Наил Ғабдуллин Өфөнөң почетлы граждандары исемлеген тулыландырҙы...

Тотош уҡырға 30

Башҡортостанда Бүздәк − Саҡмағош-Дүртөйлө юлының 14 саҡрымы яңыртылды

Башҡортостанда Бүздәк − Саҡмағош-Дүртөйлө юлының 14 саҡрымы яңыртылды 25.06.2025 // Йәмғиәт

Быйыл 19 саҡрым оҙонлоҡтағы һигеҙ участканы ремонтлау планлаштырыла....

Тотош уҡырға 21