Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Төбәк бәҫе — аҫабалыҡ көсөндә
Төбәк бәҫе — аҫабалыҡ көсөндә Бында борондан башҡорттар йәшәгән

Урта мәктәп, өс клуб, амбулатория, фельдшер-акушерлыҡ пункты, почта бүлексәһе, һаҡлыҡ банкы, балалар баҡсаһы, мәсет, эшҡыуарҙарҙың һәм “Һөт” йәмғиәтенең алты магазины, тир­мән — барыһы ла халыҡ мәнфәғәтендә гөрләп эшләй. Мөмкинлеккә ҡарап, йыл да юл, шишмәләр, зыярат төҙөклән­дерелә.
Тарихҡа килгәндә, XVIII быуат башында Дөмәй исемле кеше йәшәү өсөн уңайлы, урманы, көтөүлектәре булған Сүҙәм йылғаһы буйына килеп урынлаша. Уның артынан башҡалар ҙа эйәрә. Ҡайһы берәүҙәрҙең төньяҡ, төньяҡ-көнбайыш башҡорттарын татар тип иҫбатларға тырышыуы тарихи факттар менән кире ҡағыла. Дөмәйҙәр ҙә 1795, 1811, 1816, 1834, 1850, 1859, 1902 йылдарҙағы документтарҙа һәм ревизия мәғлүмәт­тәрендә, шулай уҡ 1917 һәм 1920 йыл­дарҙағы халыҡ иҫәбен алыу яҙма­­ла­рында башҡорт тип яҙылған. Бөгөн дә милли асылына, тамырҙарына тоғро улар.
Йылдар үтеү менән ҙур ауыл барлыҡҡа килә. Әле унда 400-ҙән ашыу шәхси ихата, меңдән күберәк кеше иҫәпләнә. Халыҡтың байтағын пенсия йәшендәгеләр тәшкил итһә лә, улар ҙа мал-тыуар аҫрап, ҡош-ҡорт үрсетеп, мул тормош көтә. Йәштәр иһә, нигеҙҙә, ауыл хужалығында эшләй, малтабарлыҡ менән шөғөлләнгәндәр ҙә күп. Иң мөһиме — ауыл йәшәй, бында хужаһыҙ, ташландыҡ ихата тапмаҫһың. Һәр йылда, төйәккә йәм биреп, яңы йорттар ҡалҡа, аҙбар-ҡуралар, ҡойма-ҡапҡалар яңыртыла.
Ситтә йәшәгән ауылдаштары ла ғорурланырлыҡ дөмәйҙәрҙең. Араларында “НефАЗ” йәмғиәтенең элекке генераль директоры Рәиф Маликов, юғары категориялы травматолог-ортопед, медицина фәндәре кандидаты, Башҡорт­остандың атҡаҙанған табибы, драматург Радик Нурлығаяновтың исеме барлыҡ республикаға билдәле. Әйткәндәй, 2013 йылда ауылдың үткәнен барлап, төбәктән сыҡҡан күренекле шәхестәр, Бөйөк Ватан һуғышы ҡаһармандары, тыл хеҙмәткәрҙәре тураһында Хажғәле Яппаровтың китабы баҫылып сыға. Ул тиҙ арала таралып бөтә. Был йәһәттән шуны ла билдәләү мөһим: ауыл халҡы “Башҡортостан” гәзитен яратып уҡыу менән бергә, уны күпләп таратыу хәстәрен дә күрә.

Биш партизан тарихы

Ауыл уртаһында тимер рәшәткә менән уратып алынған ҡәберлек бар. Уның тарихы 1918 йылға барып тоташа. Ҡыҙыл партизан Заһит әсәһен күрер өсөн иптәштәре менән ауылға ҡайта. Кулак ҡуштандары күреп ҡалып, был хаҡта Хәсән байға еткерә. Һөҙөмтәлә дүрт партизанды, Заһиттың әсәһе Шәмсиәне ҡулға алып, ябып ҡуялар. Уларҙы төрлөсә мыҫҡыл итәләр, ләкин тотҡондар барлыҡ язалауҙарға ла түҙә. Уларҙың сабырлығы байҙарҙың асыуын ғына ҡабарта. Ауылдан ике саҡрым тирәһе йыраҡлыҡтағы Оҙонҡул буйында ҡәбер ҡаҙып, Шәмсиә һәм Заһит Вәлиуллиндарҙы, Йәрмөхәмәт Нуриевты, Сабирйән Ғәбдрәҡиповты, Шәйсолтан Ғабдрахмановты тереләй күмәләр.
1928 йылда иһә партия ойошмаһы ҡарары менән һөйәктәр ҡәберҙән алынып, ауыл уртаһына ерләнә. Бында һәйкәл ҡуйылып, мәрхүмдәрҙең исеме яҙыла. Был ваҡиға тураһында яҡташыбыҙ, Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Суфиян Поварисовтың “Биш партизан” тигән әҫәре бар.

Иман нуры тарата

Мәсет булған ерҙә — иман бар, ти халыҡ. Дөмәй ауылындағы “Нәһар” мәсетенең манараһы әллә ҡайҙан күренеп, балҡып тора. Иман йортон ошо ауылдан сыҡҡан, әле Өфөлә йәшәгән Миҙхәт Ғилемханов тыуған нигеҙендә төҙөп, уға әсәһенең исемен бирә. Мәсеттә биш йыл элек дини дәрестәр уҙғарыла башлай. Уны элекке уҡытыусы Зәмзәмиә Ҡазыханова алып бара.
Ауылда дини белемле имамдар артыуы ла һөйөнөслө. Ришат хәҙрәт Ғабдуллин менән Нияз мәзин Йосопов Рәсәй Ислам университетында уҡый, ә Фәүәрис хәҙрәт Раянов Ҡазандың “Мөхәммәҙиә” мәҙрәсәһендә ғилем алған. Ауылда имам вазифаһын күп йылдар Фәүҙәт Ғәббәсов башҡара.

Халыҡ сәләмәтлеге һағында

Дөмәйҙәге амбулаторияла диспансерлаштырыу, иҫкәртеү саралары, медицина тикшереүе үткәреү, ҡан анализы биреү, прививка яһау, беренсе ярҙам күрһәтеү ҡаралған. Учреждение Дөмәй, Баҙы-Ҡуян, Үрнәк, Сүлте, Янтуған, Яңы Аташ, Лена ауылдары халҡын хеҙмәтләндерә. Биләмәлә 1,5 меңгә яҡын кеше, шул иҫәптән 200 самаһы бала иҫәпләнә. Көндөҙгө стационарҙа өс койка-урын бар, “Тиҙ ярҙам” машинаһы һәр ваҡыт сафта.
Амбулаторияға 40 йылға яҡын эш стажына эйә юғары категориялы табибә, Башҡортостандың атҡаҙанған медицина хеҙмәткәре Суфия Ямалетдинова етәкселек итә. Коллектив тәжрибәле белгестәрҙе берләштерә. Уларҙың һәр береһе 20 йылдан ашыу эшләй. Араларында, мәҫәлән, шәфҡәт туташы Гөлнара Ғабдуллина, фельдшер Әнисә Баҡыева, акушер Альбина Мостафина, лаборант Гүзәл Йыһанурова намыҫлы хеҙмәте менән коллективта ҙур абруй ҡаҙанған.

Һөнәр белгән илһөйәрҙәр үҫер

Сабыйҙар уңайлы шарттарҙа яҡшы тәрбиә, белем алып үҫһен өсөн ауылдағы балалар баҡсаһында бар мөмкинлектәр тыуҙырылған. 1986 йылда асылған уч­реж­дениеға капиталь ремонт үткәрелгән, биналағы йоҡо, аш-һыу, йыуыныу, уйын бүлмәләре күркәмлеге, яҡтылығы, таҙалығы менән иғтибарҙы йәлеп итә. Тимәк, атай-әсәйҙәр ҙә ҡәнәғәт. Балалар баҡсаһы бар икән, мәктәп бөтмәй, ауыл йәшәй тигән һүҙ.
Ауылда 1866 йылда уҡ 120 шәкерт белем алған өс мәҙрәсә иҫәпләнгән. XX быуат башында иһә хәлле кешеләр иҫәбенә дөйөм ҙур уҡыу йорто һалынған. Ә 1918 йылда Нуретдин Тәмимдәров исемле байҙың өйөндә беренсе башланғыс совет мәктәбе асылған, ошо нигеҙҙә бихисап быуын ғилем туплаған. Өс йылдан Дөмәй мәктәбе 90 йыллығын билдәләйәсәк.
Белем усағында тәжрибәле уҡы­тыу­сылар тупланған. Директор Әхсән Нәсибуллин етәкселегендәге педагогик коллектив заманса эшмәкәрлек алып бара, һөнәри тәрбиәгә ҙур иғтибар бүлә. Мәҫәлән, бында районда беренселәрҙән булып умартасылыҡ дәрестәре уҡытыла башлаған. Шөғөлгә өйрәтеү өсөн барлыҡ кәрәк-яраҡ бар. Мәктәп баҡсаһында төрлө йәшелсә, еләк-емеш үҫтерелә һәм мул уңыш алына. Дөмәйҙәр мәктәптең элекке уҡыусыһы, Советтар Союзы Геройы, артиллерист Әнүәр Абдуллин менән хаҡлы рәүештә ғорурлана. 1997 йылда белем усағында батырҙың музейы асылған. Унда ауылдың бай тарихы ла сағылдырылған.
– 2010 йылда Геройҙың улдары Наил менән Мараттың тәҡдиме һәм ярҙамы менән музейға реконструкция үткәрелде, – ти ауыл хакимиәте башлығы Илдар Шәрәфетдинов. – Ир-уҙамандар ауылға ҡайтҡан һайын мәктәпкә килеп хәл белешә, уҡыусылар менән әңгәмә ойоштора. Музейҙың йәштәрҙе илһөйәрлек рухында тәрбиәләүҙә өлөшө баһалап бөткөһөҙ.





Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 698

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 826

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 4 772

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 4 480

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 3 103

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 799

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 4 046

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 3 178

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 778

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 827

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 617

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 873