Шүлгәнташ мәмерйәһе – Башҡортостандың халыҡ күп йөрөгән туристик комплекстарының береһе. Ошо мөғжизәне күреү маҡсатында йыл әйләнәһенә бында ун меңгә яҡын кеше килә, шулай ҙа ҡыш айҙарында был һан ҡырҡа кәмей.


Оҙаҡ йылдар дауамында алып барылған күҙәтеүҙәр Шүлгәнташ мәмерйәһе һәм уның биләмәһе микроклиматының үҙгәреүен раҫ­ланы. Был йәмәғәтселектә борсолоу тыу­ҙыра, сөнки таштағы һүрәттәрҙең торошон һаҡлауҙа ҡыйынлыҡтар тыуҙы.
Бөгөнгә тиклем мәмерйә эсендә контрол­һеҙ, хатта ҡайһы берәүҙәрҙең үҙ белдеге менән үткәрелгән фәнни тикшереүҙәр ҙә палеолит осоронан ҡалған һүрәттәрҙең торошонда сағылыш таба һәм рәсемдәргә кире йоғонто яһай. Бындай күренеш 1970 – 1980 йылдарҙа Франция һәм Испания илдәренең мәмерйәләрендә лә күҙәтелә, һөҙөмтәлә улар туристар өсөн бөтөнләйгә ябыла.
Башҡортостан Мәҙәниәт министрлығы ҡа­рамағындағы Мәҙәни ҡомартҡыларҙы һаҡ­лау һәм файҙаланыу буйынса ғилми-етештереү үҙәге директоры Данир Ғәйнул­лин белдереүенсә, сит ил белгестәренең палеолит осоро һүрәттәрен һаҡлауҙа тупла­ған тәжрибәһен төплө өйрәнгәндән һуң, комплекслы объектты музейға әйләндереү Шүл­гәнташ мәмерйәһен һаҡлауҙа бик урын­лы һәм уңышлы юл тигән һығымта яһала. Франция һәм Испания илдәренең музей комплекстары өлгөһөндә, респуб­ликабыҙҙа ла музейҙар селтәре булдырыу – төп ниәт­тәр­ҙең береһе.
Проектҡа ярашлы, заманса йыһазланды­рылған, дизайны һәм формалары тирә-яҡ ландшафт менән тулы бәйләнештә булған төп бинаға мәмерйәне һәм палеолит һүрәт­тәренә арналған музейҙы индереү күҙал­лана. Үҙәк бина визуаль рәүештә тоташҡан массивтарҙан торасаҡ. Ике башланғыстың сикһеҙ көрәшен сағылдырған формалар һәм төҫтәр урын аласаҡ: яҡшылыҡ һәм яуызлыҡ, яҡтылыҡ һәм ҡараңғылыҡ, йәшәү һәм үлем, йәшлек һәм ҡартлыҡ...
Бинаның яҡшылыҡты һәм яҡтылыҡты сағылдырған өлөшөндә ғилми-тикшеренеү үҙәге, офис бүлмәләрен урынлаштырыу күҙҙә тотола, ә инде ҡараңғылыҡ темаһы сағылған яҡта Шүлгәнташ мәмерйәһенең күсермә моделе урын алыр.
Бинаның фасады, эргә-тирәһендәге һуҡ­маҡ­тарҙың башҡорт милли орнаменттары нигеҙендә биҙәлеүе, музейҙың айырым корпустарына башҡорт халыҡ эпосы геройы – Урал батырҙың улдарының исемдәрен би­реү планлаштырыла. Паркты һәм ял урын­да­рын да башҡорт халыҡ эпостары һәм ле­гендалары сюжеты буйынса биҙәү күҙал­лана. Мәҫәлән, Йылҡысыҡҡан күле буйында эйәренә булат ҡылыс таҡҡан Аҡбуҙаттың скульптураһын ҡуйырға мөмкин. Шулай уҡ башҡорт халыҡ байрамдарын, йолаларын һәм этнофестивалдәр уҙғарыу өсөн махсус­лаш­ты­рылған майҙан булдырыу ҙа ҡаралған.
Төп бинанан тыш асыҡ һауала “Боронғо һунарсы”, “Боронғо кешенең хужалыҡ ҡора­малдарын реконструкциялау” һәм “Солоҡ балы” музейҙарын төҙөү күҙалланған.
“Боронғо һунарсы” музейында башҡорт халҡының XVIII – XX быуаттарҙа ҡош аулау, һунарсылыҡ, балыҡсылыҡ ысулдарын са­ғыл­дырған экспозициялар урын аласаҡ.
Тире эшкәртеү, таш ҡорамалдар, керамик һауыт-һаба, һөйәктән яһалған әйберҙәр һәм ташҡа һүрәт төшөрөү өсөн ҡулланылған һа­ры буяу яһау ысулдары менән боронғо ке­ше­нең хужалыҡ ҡорамалдарын рекон­струк­ция­лау оҫтаханаһында танышырға мөмкин буласаҡ.
Солоҡсолоҡ хәҙер Бөрйән районында ғы­на һаҡланып ҡалған, һәм ул хужалыҡта киң ҡул­ланыла. “Солоҡ балы” музейы күпкә ҙу­рай­тылған солоҡ формаһында эшләнәсәк. Бындай ысул туристарға солоҡсолоҡ серҙә­рен асырға ярҙам итәсәк.
Планлаштырылған музей комплексы һәм мәмерйә тирәһендә ҡурсаулыҡ зонаһы булдырыу Шүлгәнташ мәмерйәһен ЮНЕСКО ойошмаһының Бөтә донъя мәҙәни һәм тәби­ғи мираҫтары исемлегенә индереү өсөн төп шарт булып тора.
Быйыл 17–20 июндә Шүлгәнташ мәмер­йә­һендәге палеолит һүрәттәрен һаҡлау проб­лемаһына арналған “Иң боронғо ғибә­ҙәт­хана: археология һәм миф” тип аталған халыҡ-ара симпозиум үтәсәк.
Бөтә донъяға билдәле ғалимдарҙың Шүл­гән­таш мәмерйәһе менән ҡыҙыҡһыныуы беҙ­ҙә ғорурлыҡ уята, һәм палеолит осоро һү­рәт­тәренең һаҡланып ҡалыуына ышаныс тыуҙыра.