РУХИ ЙОТЛОҠТАН ӘҘӘБИӘТ ҠОТҠАРЫР11.12.2015
Ижади мөхитте киңәйтеүгә йүнәлтелгән “Әҙәби нағыш” марафоны ахырына яҡынлаша. Матбуғат – был сараның көҙгөһө, уға ҡарап, ҡайһы районда ниндәйерәк кимәлдә яҙышыусы шағирҙар барлығын күҙаллап була. “Башҡортостан” гәзитендә ҡәләмдәштәремдең төрлө фекерҙәренә юлығам һәм үҙемдә лә уйҙар тыуа.
Замандаштарымдың, милләттәштәремдең рухи таянысы юғала, аң-зиһен, күңел донъяһы көндән-көн һайыға барғанда, туған телдә матбуғат алдырып уҡыусылар кәмегәндә, ҡалала рухиәткә битараф, үҙ телен икмәк-тоҙлоҡ ҡына белгән балалар үҫеп, эш эҙләүселәр армияһын тулыландырғанда, әлдә генә ауылдарҙа һәм юғары уҡыу йорттарында уҡыусы студенттар араһында шиғыр яҙыусылар, әҙәби мөхиткә инергә теләүселәр бар, тип күңелдә өмөт тоҡана. Һәр төбәктә әҙәби мөхит булдырыуҙың кәрәклегенә төшөндөк, нәфис һүҙ сәнғәте булған шиғриәттә табыштарға юлыҡтыҡ. Әҙәбиәтселәр милли матбуғатты таратыуҙы, туған телде үҫтереүҙе үҙҙәренең намыҫ эше тип ҡабул итер һәм шул изге ғәмәлдәргә үҙ өлөштәрен индерер, тип өмөтләнәйек.
Буласаҡ шағирҙарҙың күңелен күрергә, дәртләндерергә кәрәк. Күренекле әҙип, ғалим Ғайса Хөсәйенов: “Шиғыр яҙыусыларҙың самаһыҙ күбәйеүе бәлә түгел, шиғыр уҡымаусыларҙың күплеге, моңһоҙлоғо оло бәлә”, — тигән. Шиғри күңелле халҡыбыҙҙың Рәми Ғарипов, Рәшит Назаровтары күп тыумаҫ. Һәр ҡәләм тирбәтеүсе улар кеүек даһилыҡҡа өлгәшә алмаҫ, әммә улар шиғриәтте нәфис һүҙ сәнғәте тип аңлап, камиллыҡҡа өлгәшеү өсөн тырышлығын егергә тейеш.
Тыйнаҡ күңелле, зауыҡлы кешеләрҙең ижад емештәрендә хилафлыҡ табып, “образлылыҡ етешмәй”, “һин – шағир түгел” тигән һүҙҙәр менән хурлаусылар ҙа була. Шиғри һүҙегеҙ булған ҡәләмдәштәр, күңелгә ауыр тәьҫир иткән һүҙҙәрҙән баҙап ҡалмағыҙ. Марафонда ҡатнашҡан әҙиптәр тикшереүгә ҡуйылған ҡулъяҙмалар хаҡында “альбом шиғырҙары” йәки “һүҙ бутҡаһы” тип түгел, ә “шиғриәт бар, фекер теүәллегенә, рифма һәм ритмдарға иғтибар биреп, улар өҫтөндә ныҡ эшләргә кәрәк”, тип баһа бирергә тейеш ине. Ижад емештәрен шулай баһалағанда, тырыштарҙың шиғриәттә үҙ юлын табыуы мөмкин. Шиғриәтеңдең камиллығын әҙәбиәт белгестәре ижад емешеңә ҡарап түгел, ә үҙенең холоҡ кимәленән, кәйефенән сығып, төрлөсә баһалай.
Туҡһанынсы йылдарҙа яҙған шиғырҙарымды Стәрлетамаҡ яҙыусылар ойошмаһында әҙәби кәңәшсе булып эшләгән Вил Ғүмәров һәйбәт баһаланы, рецензия яҙҙы. Шул уҡ шиғырҙарҙы бер билдәле шағир “образлылыҡ юҡ” тип ҡәтғи кире ҡаҡты. Һуңғараҡ Стәрлетамаҡ шағиры: “Йөҙҙән ашыу әҫәр араһында ете шиғыр бар”, — тине, ә республикабыҙҙың Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты, шағир, профессор Рәшит Шәкүр шул уҡ шиғырҙарымды маҡтап, рецензия яҙҙы, күңелемде һүрмәне, дуҫым, тип китабын бүләк итте. Уға ғүмерлек рәхмәтлемен.
Был юлдарҙы йәш шағирҙарға һабаҡ булһын тип яҙыуым. Шиғриәттә үҙ һүҙеңде әйтеү өсөн шиғриәт аҡһаҡалдарының да, башҡа шағирҙарҙың да ижадын уҡырға, үҙебеҙҙең йөрәк һүҙҙәрен, аныҡ һәм ҡыҫҡа фекерҙәребеҙҙе рифма һәм ритмдар менән дуҫлашып, улар кимәленә яҡынайтырға тейешбеҙ. Тимәк, гәзит-журналдарҙы алдырырға, даими уҡырға кәрәк.
Китапханамда йөҙҙән ашыу шағирҙың, шағирәнең китабын йыйҙым. Бер-беребеҙҙең ижадын хөрмәт итергә тейешбеҙ, тип уйлайым. Илебеҙ тарихын яҡтыртҡан проза һәм драма китаптарын туплауым менән дә бәхетлемен. Уҡыйым, Интернетта ла ултырам, унда тарих буйынса үҙем өсөн ҡыҙыҡлы асыштар яһайым. Стәрлетамаҡта милли рухыбыҙҙы уятҡан, мәҙәниәтебеҙгә тос өлөш индергән шағирҙарыбыҙ Рауил Ниғмәтуллин, Вил Ғүмәров һәм Зөбәржәт Йәнбирҙиналарҙың яҡты рухтарына тоғро булып, уларҙың ышанысын аҡларға тырышам.
Әҙәбиәт йылы уңайынан октябрь айында күренекле шағирә Зөбәржәт Йәнбирҙинаның 70 йәшенә бағышлап, шиғриәткә яңы аяҡ баҫҡан авторҙар араһында конкурс уҙғарҙыҡ. Еңеүселәргә дипломдар, иҫтәлекле бүләктәр тапшырҙыҡ, шиғри камиллыҡҡа өлгәшеү өсөн күп уҡып, зиһен байытып, әҙәби мөхиттә аралашып, шиғырҙар өҫтөндә эшләргә өйрәнергә кәрәклеген аңлаттыҡ. Ҡырҡтан ашыу авторҙың “Ижад йондоҙлоғонда” тигән китабын үҙнәшер менән баҫтырҙыҡ. Ҡалала оҙаҡ йылдар эшләгән әҙәби мөхитте һаҡлау маҡсатында яңы етәксе һайланыҡ. Ул – тәжрибәле прозаик, публицист Ишғәле Нурғәлиев. Байтаҡ яҙыусыбыҙ райондарҙа, ауылдарҙа әҙәби осрашыуҙарҙа ҡатнашты.
Республикабыҙға күп шағир, яҙыусы, фән, мәҙәниәт эшмәкәрҙәре биргән тыуған районым Ғафуриҙа шиғриәткә иғтибар артыуы, унда өмөтлө йәш ижадсылар үҫеүе тағы бер ҡыуанысым булды. Яҡташтарымдың “Башҡортостан” гәзитендә баҫылған шиғырҙары араһында тел яғымлылығы, ҡанатлы фекерҙәр менән һоҡландырғандары бар. Уларҙың әҫәрҙәре дөйөм китапта булһа ла донъя күрһен ине. Халҡыбыҙҙы рухи йотлоҡтан әҙәбиәт ҡотҡарыр, тип уйлайым.