Башҡортостандың тәүге халыҡ шағиры Мәжит Ғафури 1880 йылдың 2 авгусында Өфө губернаһына ҡараған Стәрлетамаҡ өйәҙенең (хәҙерге Ғафури районы) Еҙем-Ҡаран ауылында хәлфә ғаиләһендә тыуа. Ете йәштә үҙҙәренең ауыл мәҙрәсәһенә уҡырға инә. Артабан Еҙем-Ҡарандан алыҫ түгел Үтәш ауылының мәҙрәсәһендә белем ала.
Буласаҡ шағир 1898 йылда Троицк ҡалаһындағы Зәйнулла ишан мәҙрәсәһенә керә. Уҡыған ваҡытта халыҡ тормошон өйрәнә, төрлө заводта, Рәмиевтең алтын приискыларында эшләй. Һуңынан ҡаҙаҡ далаларында балалар уҡытып, ул халыҡтың фольклорын өйрәнә, урыҫ әҙәбиәте менән дә ҡыҙыҡһына башлай.
1904 йылда Ҡазандағы “Мөхәммәдиә”, 1906 – 1909 йылдарҙа Өфөләге “Ғәлиә” мәҙрәсәләрендә уҡый. “Ҡыҙыл Башҡортостан”, “Коммуна” гәзиттәре редакцияһында эшләй. 1934 йылдың 28 октябрендә Мәжит Ғафури үпкә ауырыуынан Өфөлә вафат була. Мәжит Ғафури – күп яҡлы талант эйәһе. Мәғрифәтселек, революцион-демократик идеялы шиғырҙары, поэмалары, реалистик прозаһы менән бергә, мәҫәл жанрында, публицистика өлкәһендә, башҡорт фольклорын йыйыуҙа һәм өйрәнеүҙә әүҙем эшләгән, балалар өсөн әҫәрҙәр ижад иткән. Уның ижады тыуған илде сикһеҙ һөйгән яңы кеше тәрбиәләү идеялары менән һуғарылған. Ғафури халыҡ тормошоноң ҡатламдарына үтеп, үҙ заманының етди мәсьәләләрен күтәреп сыҡҡан.
Әҙиптең XX быуаттың 20-се йылдарындағы ижадында проза жанры ҙур урын биләй. Революцияға тиклем «Фәҡирлектә үткән тереклек», «Аслыҡ йыл йәки Һатлыҡ ҡыҙ», «Ярлылар йәки Өйҙәш ҡатын», «Үгәй балалар», «Онотолған енәйәт», «Һалдат ҡатыны Хәмиҙә» кеүек реалистик хикәйәләрен ижад иткән. Ә инде артабанғы йылдарҙағы прозаһы тәрән эпик дөйөмләштереүҙәр, тулы мәғәнәле художество образдары тыуҙырыу, халыҡ тормошон киңерәк күрһәтеү менән айырыла. Әйтәйек, «Ҡара йөҙҙәр», «Шағирҙың алтын приискыһында», «Тормош баҫҡыстары» повестары башҡорт прозаһын үҫтереүҙә ҙур әһәмиәткә эйә. Был әҫәрҙәрҙең күбеһенең нигеҙендә тормошта булып үткән, шағир үҙе кисергән ваҡиғалар ята.
Мәжит Ғафури башҡорт мәҙәниәте үҫешендә әһәмиәтле урын тота. Халыҡсанлыҡ, гуманизм һәм патриотизм менән һуғарылған тәрән йөкмәткеле, юғары художестволы әҫәрҙәре уҡыусыларҙы эстетик тәрбиәләүҙә ҡорал ролен үтәй, ижадының иң яҡшы традициялары башҡорт әҙәбиәтенең артабанғы үҫешенә көслө йоғонто яһай.
Шағирҙың мөхәббәт лирикаһы, дуҫтарына арнап яҙылған ижад емештәре, ғәжәйеп пейзажды һүрәтләгән әҫәрҙәре, психологизм менән һуғарылған тормош күренештәре ифрат күп. Уның ижадында XX быуат башындағы тормош ҡына һүрәтләнмәй, халыҡ, ил яҙмышы, йәшәү мәғәнәһе, донъяла кешенең тотҡан урыны тураһында фәлсәфә сағыла.
XXI быуат башында ла Мәжит Ғафури әҫәрҙәре әһәмиәтен юғалтманы, сөнки әҙиптең ижадында намыҫ, ышаныс, мөхәббәт кеүек мәңгелек төшөнсәләр үҙәктә тора.
Әлбиттә, әҙәбиәт белгестәре, яҙыусылар тарафынан Мәжит Ғафуриҙың ижады төплө өйрәнелгән. Айырым монографиялар баҫылып сыҡҡан, бик күп мәҡәлә яҙылған, уҡытыусылар өсөн ҡулланмалар бар, биобиблиографиялары донъя күргән, фотоальбомы төҙөлгән, интернет селтәрендә айырым сайт булдырылған. Ләкин, нисек кенә булмаһын, шағирҙың ижадына бөгөнгө уҡыусы күҙлегенән сығып ҡараш ташлау талап ителә, сөнки үлемһеҙ әҫәрҙәр һәр заманда үҙенә генә хас нурҙары менән балҡый. Киләсәктә лә шағирҙың алтын донъяһында табыласаҡ хазиналар күңел күҙҙәрен ҡамаштырыр.