Алтмыш йәшемде үткәрергә йыйынғас, уйға ҡалдым: ҡайһы режиссерҙы һайларға? Кем минең зауҡыма тура килер, ижадымды тулы сағылдырыр? Байрам шәп булырға тейеш — ул бит тамашасы өсөн уҙғарыла. Төрлө кисәләрҙе күргән бар, уларҙың күбеһе бер төрлө, ялҡытҡыс уҙа. Хәҙер кешене йыйыуы ла ҡыйын. Иҫләйем, берәүҙең кисәһе өс-дүрт сәғәткә һуҙылды, йонсотто. Артистар бер сыҡҡанда ике-өс йыр башҡара, өҫтәүенә хәбәр һөйләй. Бөтөн бәлә режиссерға бәйле, әгәр ул сәхнә дилбегәһен ҡулында ҡаты тотһа...
Бер нисә варианттан һуң миңә Франгизә Финан ҡыҙын тәҡдим иттеләр. Бәй, үҙебеҙҙең яҡ ҡыҙы, Салауат районынан бит! Уның менән 50 йәшемә телетапшырыу эшләгәйнек, тыуған ерҙә йөрөгәйнек. Режиссер Франгизә Илбәкова бала сағымды һынландырырға тырышып, эшкә күрше малайҙы йәлеп итте. Бала урам буйлап йүгерә, биш тин биреп киноға инә... Тауҙарҙа йөрөй, күкте күҙәтә, уйға батып тора. Шунан Иҫке күл буйына төшә: шунда, Ҡыҙыл Балыҡта, һыу инә торғайныҡ...
Франгизә Илбәкова – Салауат районының Юлай ауылынан. Тырыш ҡыҙ уҡыған сағында пионер дружинаһы рәйесе була, мәктәптән һуң үҙен пионервожатый эшендә һынап ҡарай.
Йыр-моңға бай, туған телгә иғтибарлы ерҙә үҫкән, бләкәйҙән шиғыр яҙған ҡыҙҙың күңеле сәнғәт донъяһына тартыла. Һөҙөмтәлә Өфө дәүләт сәнғәт институтының театр факультетына инә ул. Рифҡәт Исрафиловтың класына эләгә. Икенсе курстан күмәк сәхнәлә Зәйтүнә Бикбулатова, Хөсәйен Ҡудашев, Хәй Фәхриев, Фидан Ғафаров, Нурия Ирсаева, уҡытыусылары Олег Ханов, Гөлли Мөбәрәкова менән уйнай башлай. Мәскәү, Ленинград ҡалаларында гастролдә була.
Уҡыуҙы тамамлағандан һуң, 1987 йылда, Франгизәне Башҡорт дәүләт филармонияһындағы “Йәдкәр” фольклор ансамбленә нәфис һүҙ оҫтаһы итеп эшкә алалар. Үҙаллылыҡ, туған тел өсөн көрәш йылдары, Рәми Ғариповтың ижады буйынса “Халҡым хазинаһы”, аҙаҡ Рауил Бикбаевтың “Халҡыма хат” шиғырына бәйле тапшырыуҙар, күрше Ырымбур, Һарытау, Силәбе өлкәләренә сығыу... “Йәдкәр” ансамбле хатта Азербайжандың Таулы Ҡарабах еренә бара, Баҡылағы халыҡ-ара фестивалдә лауреат исемен яулай.
Шул осорҙа Франгизә Илбәкованың программа төҙөү, сценарий яҙыу һәләте асыла. 1992 – 1996 йылдарҙа ул Мәскәүҙә телевидение режиссеры һөнәрен алып, Башҡортостан телевидениеһына эшкә ҡайта. “Тамаша” ижади берекмәһендә хеҙмәт итә, “Дарман”, “Ҡуласа”, “Йома” тапшырыуҙарын әҙерләй, “Алҡыштар”ҙы, “Автограф”ты эфирға сығара.
Башҡорт әҙәбиәтен, фольклорын яҡшы белә Франгизә. Әҙиптәрҙең уй-ҡарашын, теләк-ынтылышын аңлай, улар менән уртаҡ тел таба. Ә был ижад эшендә үтә мөһим. Бер уйҙа, теләктә эшләү һөҙөмтәһендә яҡшы телетапшырыуҙар, телефильмдар, һүрәтләмәләр тыуа. Мәҫәлән, Мостай Кәримдең “Мөхәббәттең дүрт миҙгеле” әҫәре буйынса ҡуйылған телефильм (сценарий авторы ла — Илбәкова) төбәк-ара бәйгелә төп бүләкте яулай. Шулай уҡ Мифтахетдин Аҡмулланың тормошона арналған “Илгиҙәр” телевизион фильмы, “Манара”, “Айгөл иле” тележурналы, “Аҡ тирәк, күк тирәк” телеуйыны, “Арҡайым” клубы, “Инсан” тапшырыуҙар шәлкеме ҙур иғтибарға лайыҡ.
Режиссер Франгизә Илбәкова тора-бара ижад кисәләре лә әҙерләй башлай. Унан Хөкүмәт кимәлендә үткәрелгән тамашаларҙы ҡороуҙа ҡатнаша, ҙур байрамдар, йыйындар сценарисы, режиссеры була. Телевидениела Шәүрә Ғилманова менән берлектә “Мостайҙың алтын мираҫы” тапшырыуын, Айгөл Әхмәҙиева менән “Шиғриәт минуттары” шәлкемен тыуҙыра. Икенсеһендә Ҡәҙим Аралбай, Марат Кәримов, Гөлфиә Юнысова, Гөлнур Яҡупова, Риф Мифтахов, Әнисә Таһирова, Ирек Кинйәбулатов, Рауил Шаммас һәм башҡалар сығыш яһаны.
Бына шундай режиссер ул Франгизә Финан ҡыҙы. Өҫтәүенә атаҡлы ҡурайсы Ишморат Илбәковтың ҡатыны. Ҡыҙҙары Зөлхизә Илбәкова – йырсы. Кисәмдә, моғайын, Ишморат дуҫ та сығыш яһар, сәхнәне биҙәр.
Төрлө режиссерҙар бар, ләкин барыһын да, минеңсә, бер һыҙат берләштерергә тейеш: ул – сәхнәнең, тамашаның хужаһы. Үҙенсәлекле майҙанда, изге урында әйтелгән һәр һүҙ, башҡарылған һәр эш ныҡлы уйланылған булырға тейеш. Быны режиссер яҡшы белә, тоя, тамашасы өсөн ул яуаплы. Һиҙгер, нескә, талапсан етәксе һәр артистың мөмкинлектәрен белә, тейешле урынға ҡуя.
Хәл иттем: тамашама режиссер итеп Франгизә Финан ҡыҙы Илбәкованы һайлайым!