Тик уҡырға килгән Рәйләнең был ҡыуанысы оҙаҡҡа барманы. Шаулап торған таш ҡаланы үҙһенмәне ҡыҙ. Ай үттеме-юҡмы, тыуған ауылы Ташкисеүҙе юҡһынып бер булды. Эйе, Әлшәй районындағы был күркәм төйәкте һағынырлыҡ та шул. Солтанай шишмәһе тураһында ғына үҙе бер йыр яҙырлыҡ.
“Атайым менән әсәйем ни эшләй икән? Улар ҙа минең ҡайтыуымды түҙемһеҙләнеп көтә­ләрҙер. Ә иртәгә кисен клубта концерт буласаҡ. Унда кем сығыш яһар? Ауылдаштарым да мине юғалтҡандарҙыр”, – ошо уйҙар Рәйләгә иртән дә, кисен дә тынғы бирмәне.
Тамам түҙерлек хәле ҡалмағас, ул илап деканатҡа килде.
– Документтарымды алырға килдем. Үҙебеҙҙең районда уҡырмын, – тине Рәйлә, йәштәрен һөртә-һөртә.
Был һүҙҙәрҙе ишеткәс, педагог Миләүшә Мортазина аптырашта ҡалды:
– Юҡ-юҡ! Ҡайтам тип ауыҙыңды ла асма. Һинең киләсәгең ҙур. Ҡайтып китһәң, ғүмер буйы үке­нерһең...
Ауыл тип хыялланған ҡыҙҙы билдәле педа­гогтың һүҙҙәре лә тынысландырманы. Рәйлә, барыбер ҡайтам, тип үҙенә һүҙ бирҙе. Шул ниәт менән институттың ректоры, билдәле композитор Заһир Исмә­ғилевтең ишеген шаҡыны.
– Бә-әй, был ни ҡыланыш! – Ректор ҡыҙҙың ҡылығына асыулан­ғандай булды. – Кешеләр уҡырға инә алмай илап ҡайтып китә, ә һин уҡыған урыныңды ташларға иҫәп тотаһың. Ауылыңды һағынаһың икән – түҙ! Ваҡыт үтеү менән баҫыла ул.
Рәйлә был һүҙҙәрҙән һуң тыныс­лан­ғандай булды ла, бер нисә көндән йәнә ректор кабинетына шул уҡ үтенес менән килде. Шулай итеп, тыуған ауылын, атай йортон һағыныу тойғоһо артист булыу теләген дә еңде...
Бөгөн хаҡлы ялда булған Рәйлә Фәйзуллина­ның тормош юлы ошондай көтөлмәгән ваҡиғаларҙан тора. Был хаҡта һөйләгәндә йөҙө берсә балҡып китә, берсә кәйефе ҡырыл­ғандай була.
...Институттан киткәндең киләһе йылына Рәйлә Мәрҙән ҡыҙы Ташкент ҡалаһына яҡын ғына туғандарына ҡунаҡҡа бара. Шунда мәҙәни-ағар­тыу училищеһына уҡырға ҡабул итеүҙәре тураһында иғлан күреп ҡала. Өфөнө ташлап киткәндән һуң бер йыл эсендә үкенеп өлгөргән һылыу йәнә бәхетен сәнғәттә һынап ҡарамаҡсы була. Ҡыҙҙы йырлатып ҡарайҙар ҙа бер һүҙһеҙ уҡырға алалар. Үзбәктәр Башҡортостандан кил­гән һылыуҙы шунда уҡ үҙ итә. Төрлө фести­валдәрҙә, конкурстарҙа ҡат­нашыр­ға саҡырып торалар. Бигерәк тә шул осорҙа яңы ғына моронлай башлаған “Ялла” ансамбле егеттәре менән бер сәхнәлә сығыш яһауы хәтерендә уйылып ҡала. Әйткәндәй, “Ялла” төркөмө һуңынан совет эстрадаһында ҙур уңыш ҡаҙанды.
Ташкенттағы мәҙәни-ағартыу учи­лищеһын тамамлағас, Рәйлә ял итергә тип тыуған ауылына ҡайта. Тик шул ҡайтыуынан кире Үзбәкстан тарафтарына бармай. Сит яҡтарҙа күп йөрөһә лә, тормош юлдашын нәҡ тыуған яғында таба. Әлшәй егете Наил Фәтҡулла улы менән ғаилә ҡороп ебәрәләр.
Тыуған ерендә эш башлай Рәйлә. Илмир, Илгиз, Вилдан исемле улдары тыуа. Инде матур итеп донъя көтә башлағанда ғына, Фәйзуллин­дарға йәнә Әлшәйҙән айырылырға тура килә. Ғаилә башлығы Наилға Төмән өлкәһендәге Муравленко ҡалаһына комсомол йүнәлтмәһе бирелә.
– Сит яҡта йөрөгәндә халҡың моңо бигерәк тә һағындыра, – тип хәтирәләргә бирелә Рәйлә Мәрҙән ҡыҙы. – Шуға ла Себерҙә йәшәгән милләттәштәр өсөн ансамбль булдырыу теләге менән яна башланым. Оҙаҡ та үтмәй, “Дуҫлыҡ” башҡорт-татар төркөмө төҙөп тә ҡуйҙыҡ.
Шулай итеп, сит тарафта үҙ моңона сарсаған ватан­даштар­ҙы туплай Рәйлә ханым. Бейеүсеһе лә, ҡурай­сыһы ла, гар­мунсыһы ла, йырсыһы ла табыла. Дәртле ижади төркөмдөң даны өлкәлә тиҙ тарала. Башҡа ҡалаларға ла сығыш яһарға саҡыра башлайҙар.
Атай йортонан уҡ милли рух алған Рәйлә Фәйзуллина бының менән генә сикләнеп ҡалмай. Муравленкола туған телдәрҙе өйрәтеү өсөн түңәрәк тә ойоштороп ебәрә. Теләгенә ҡаршы килгәндәр ҙә осрай, әлбиттә, әммә сос ҡатын үҙенекен һүҙ итмәйенсә туҡтамай.
Ҙур сәхнәләрҙә сығыш яһамаһа ла, яҙмышы менән бәхетле Рәйлә Мәрҙән ҡыҙы. Бе­рен­сенән, егерме йылға яҡын ғүмерен сит өлкәлә ту­ғандаш башҡорт һәм татар халҡы­ның мәҙәниәтен таратыуға ба­ғыш­лай. Икенсенән, бынамын тигән өс ул үҫтерәләр, һәр береһе юғары белемле. Башҡортостандан ситтә донъя көтһәләр ҙә, туған телен онотмайҙар. Үҙ милләтенә һөйөү тәрбиәләүҙәре, рухтарын юғалтмау­ҙары менән ихтирамға лайыҡ Фәй­зуллин­дар.
Бөгөн йырсы Вилдан Фәйзуллин­ды респуб­ликабыҙҙа белмәгән кеше юҡтыр. Ул ижад иткән сағыу йыр­ҙарҙы тамашасылар үҙ итте. “Атай йорто”, “Ҡолон”, “Сыйырсыҡ­тар” ке­үек йырҙары һәр кемдең күңеленә юл тапты. Шундай йырҙар яҙған Вилданды Төмән өлкәһендә, урыҫ мө­хитендә үҫкән тип кем әйтер?! Бына ҡайҙа ул тәрбиә!
Хаҡлы ялға сыҡҡас, Рәйлә һәм Наил Фәй­зуллин­дар Өфөгә күсеп килә. Бала саҡ дуҫтары Муравленкола булһа ла, улдары ла унда ҡалмай, Башҡортостанға ҡайта.
Рәйлә ханым әле лә мәҙәни тормошта ҡайнап йәшәй. Өфөлә лә, Әлшәй районында ла “Йәшлегемә ҡайтам әле”, “Яҙҙа­рымда минең наҙҙарым”, “О, мөхәб­бәт!”, ”Хәмерһеҙ донъя”, “Бала сағым – алтын бишегем” кеүек музыкаль кисәләр ойоштороп, яҡташтарын ҡыуандырып тора.
Бәләкәй генә булған Ташкисеү ауылында йыл да “Һаумыһығыҙ, ауылдаштар!” байрамын үткәреүҙе лә үҙ иңенә ала ул. Ата-асә нигеҙен ҡоротмау, уларҙың яҡты рухы алдында баш эйеү хөрмәтенән баш­ҡарыла был эш. Ошондай мәлдәрҙә ауылдаштары тыуған нигеҙенә йыйыла, быуындар бәйләнеше нығый.
Ҡасандыр тыуған ауылы хаҡында йыр яҙыу теләген кесе улы Вилдан тормошҡа ашырҙы. Хәҙер “Ташкисе­үем”, “Солтанай” исемле йырҙарҙы радио аша йыш ишетәбеҙ.

Илдәрҙе күп күрҙем, гиҙҙем мин,
Айырылыу һағышына түҙҙем мин.
Сит ерҙә бәхетем юҡ икән,
Тыуған ер, тупрағым­ һин икән!..

Был һүҙҙәрҙә Рәйлә Фәйзуллин­аның тормош асылы сағылғандай. Ғүмере буйына тыуған ни­геҙҙең йылыһына тартылыуы ла шунан киләлер.