Был һүҙҙәрҙең дөрөҫлөгөн ерҙе яратҡан һәр кем яҡшы аңлай. Әлбиттә, һауа шарттарының нисек килеүе, ерҙе дөрөҫ һөрөү һәм эшкәртеү, сәсеү эштәрен сифатлы итеп алып барыу яңы уңыштың мул буласағына йоғонто яһамай ҡалмай.Һәр төбәктең тәбиғәт шарттарын иҫәпкә алып, төрлө эҙләнеүҙәр ярҙамында ғына барлыҡҡа килгән сифатлы орлоҡто сәсеү юғары уңышҡа алып киләсәге һәр кемгә билдәле. Гектар ҡеүәтен арттырыу, һәр гектарҙан мөмкин тиклем күберәк иген алыу, яңы сорттар сығарыу – дәүләт сорт һынау участкаһының төп маҡсаты.
Аҡъярҙың бер яҡ ситендә иҫкерәк йортта урынлашҡан был ойошма хәҙер “Рәсәй ауыл хужалығы үҙәге”нең Башҡортостан Республикаһы буйынса филиалы Хәйбулла район-ара бүлеге тип атала. Коллективта өс кеше эшләй.
Бүлек етәксеһе Вил Рәхмәтов әйтеүенсә, бында эш йыл әйләнәһенә дауам итә. Орлоҡто ергә сәсеүҙән алып ураҡҡа тиклем урындағы фермерҙар менән даими эш алып барыла.
– Районда бөтәһе 110 крәҫтиән (фермер) хужалығы бар. Шуларҙың һәр береһенең нимә сәсәсәге тураһында хәбәрҙарбыҙ, ниндәй уңыш йыйып алыуҙарын беләбеҙ. Бында һәр фермер үҫтерелгән культураларын алып килә, беҙ уларға тикшереү үткәрәбеҙ. Орлоҡтоң сифаты, дымлылығы, ҡоротҡостар менән зарарланыуы, сүплелеге тикшерелеп, уға тулы анализ бирелә. Артабан Яңы йылдан һуң орлоҡҡа тип ҡалдырылған ашлыҡ йәнә бер тикшереү үтә. Орлоҡ нисек һаҡланған, бәшмәк-бөжәктәр төшмәгәнме. Артабан уны ағыуларға мөмкинме, юҡмы икәнлеген билдәләйбеҙ, – ти Вил Вәли улы.
Һуңғы йылдарҙағы ҡоролоҡ сәбәпле, күп фермерҙар өсөн орлоҡ ҡалдырыу мәсьәләһе киҫкен тора, шуға күрә улар ситтән орлоҡ һатып алырға мәжбүр. Бәғзеләре хаҡына ҡарап, төбәккә тап килмәгәндәрен ала, һөҙөмтәлә ул тәүге сирҡанысты ла үтә алмай, һәләк була. Шуға күрә сорт һынау участкаһында юғары сифатлы һәм репродукциялы орлоҡтарға өҫтөнлөк бирелә. Күрше Ырымбур өлкәһенең “Комсомол” ауыл хужалығы кооперативы менән тығыҙ бәйләнеш булдырылған. Уларҙан килешеүҙәр нигеҙендә был төбәккә хас булған элиталы бойҙай “Һарытау-74” сорты менән арпаның “Анна” тип аталғаны һатып алына.
– Иген культуралары ҡала, әммә сорттар үҙгәреп тора, элеккеләренә биологик төрө, сифаты һәм башҡа үҙенсәлектәре буйынса яңырағы алмашҡа килә. Орлоҡсолоҡ эшендә был – иң мөһим йүнәлештәрҙең береһе. Яңырыу булмайынса, яҡшы һәм мул уңыш алыу мөмкин түгел. Нисек кенә булмаһын, иген баҙарында һәр саҡ сифатлы орлоҡҡа ихтыяж ҙур, – ти тәжрибәле белгестәрҙең береһе Зөлфирә Мөхтәр ҡыҙы.
Зөлфирә Далхина филиалда баш агроном булып эшләй. Баймаҡ ауыл хужалығы техникумын тамамлап, ошонда эшкә килгән ханым 34 йыл буйы райондың үҫемлекселек тармағын яҡшыртыуға үҙ өлөшөн индерә. Уның хеҙмәт кенәгәһендә – бер генә яҙыу. 2013 йылдан эш башлаған Гүзәлиә Нураеваға тәжрибәле агроном эштең айышын төшөндөрә. Әйҙәүсе агроном вазифаһын башҡарған Гүзәлиә Радик ҡыҙы ауыл хужалығы үҫемлектәренең төрлө ауырыуҙарын, культураларға зыян килтереүсе ҡоротҡостарҙы өйрәнә, уларға ҡаршы тороу сараларын таба.
Уртаҡ һүҙҙән, бер төптән эшләгән коллектив райондағы һәр хужалыҡты, һәр фермерҙың ниндәй культура сәсәсәген, уларға ниндәй кәңәштәр бирергә кәрәклеген яҡшы белә. Бәләкәй йорттоң иҙәне тулы төрлө ҡапсыҡтарҙа орлоҡтар урын алыуға ҡарамаҫтан, уларҙың эше йыл дауамында бара. Ә алда игенсе һәм агроном өсөн яуаплы булған яҙғы сәсеү эштәре тора, шуға күрә филиал хеҙмәткәрҙәре өсөн яуаплылыҡ икеләтә арта: орлоҡтарҙың сифатын ҡарап өлгөрөргә лә, тәжрибәләр үткәрергә лә тура килә.