Антон Чехов, Владимир Даль, Сергей Аксаков, Лев Толстой, Дмитрий Мамин-Сибиряк, Саша Черный... Башҡорт ҡымыҙын кемдәр генә яратып эсмәгән дә кемдәр генә маҡтап яҙмаған! Уға иғтибар һаман арта ғына бара. Өфөлә уҙған “Ҡымыҙсылар-2018” фестивалендә биш тонна эсемлектең тиҙ арала һатылып бөтөүе – быға аныҡ дәлил.
– Ҡымыҙҙы тағы ла күберәк етештерергә, нығыраҡ танытыр­ға, һатырға өйрәнергә, ғөмүмән, индустрия булдырырға кәрәк, – ти ойоштороусыларҙың береһе Вадим Йомабаев. Ул Учалы районындағы ҡымыҙ етештереү менән шөғөлләнгән “Байрамғол” йәмғиәтенең дистрибьюторы, йәғни продукцияны һатыуҙы ойоштороусыһы булып эшләй, шуға был кәсепкә бәйле мәсьәләләрҙе төптән белә. Ҡымыҙсылар бер-береһе менән танышһын, баш ҡала баҙарына сығыу юлдарын өйрәнһен, үҙ көсөнә ышаныстары артһын, тип ошо сараны үткәрергә була. Өфөнөң Совет районы хакимиәте уға төрлө яҡлап булышлыҡ итә.
Баш ҡаланың Иван Якутов исемендәге паркына республи­каның төрлө төбәгенән 14 ҡымыҙ етештереүсе килде. Араларында Әбйәлил районының Ҡаҙмаш ауылынан 23 йәшлек Айтуған Фәттәхов та бар ине. Был егет өсөн милли эсемлек – килем сығанағы ғына түгел, ә нәҫелдән килгән шөғөл, йәшәү рәүеше. Бәләкәйҙән йылҡы малы араһында йөрөп, ҡымыҙҙың нескәлектәрен белеп үҫә ул. “Тәмле, сифатлы булһын өсөн иң тәүҙә көбөнө һәйбәтләп йыуабыҙ, шунан ыҫлайбыҙ. Көбөлә бешелгән ҡымыҙ менән тимер машиналарҙа әҙерләнгәнде бер уртлауҙа уҡ айырам. Икенсеһен эсә алмайым”,— тип ебәрә ҡымыҙ “бароны” Айтуған.
Уның ата-әсәһе Шәүрә менән Илһам Фәттәховтар милли кәсепкә егерме йыл элек ныҡлап тотона. Бөгөн ғаиләнең 600-ҙән ашыу йылҡы малы бар, араларында 110-ы – һауын бейәләре. Айтуған – йәйләүҙә лә, Өфө баҙарында ла ата-әсәһенең алыштырғыһыҙ ярҙамсыһы.
Был көндө һатып алыусы­ларҙың күплегенән Ләйсән Мөхәмәтйәрованың да баш ҡалҡытыр әмәле булманы. Ул парктағы тирмәләрҙең бере­һендә Учалы ҡымыҙын һәм Белорет буҙаһын таратты. “Көн дә ҡымыҙ йә буҙа эскән кешеләр бәхетлерәк, дәртлерәк була”,— тип күҙәтеүҙәре менән уртаҡлашты Ләйсән.
– Саҡырған кешеләрҙең яртыһы килмәне. Бында әлеге лә баяғы һатырға өйрәнергә ынтылмау, дәрт етмәүе тойола, – тип бошоноуын да белдерҙе Вадим Радик улы. – Күптәр өйөндә йәки юл буйында сауҙа итеүҙән ары китә алмай. Баш­ҡорт ҡымыҙсыларына йылҡы малын арттырырға, ҡымыҙ етештереүҙе профессиональ кимәлгә сығарырға ынтылырға кәрәк.
Саранан берәү ҙә кәйефһеҙ ҡайтманы, һәр кемгә ҡыҙыҡлы шөғөл табылды. Унда милли зауыҡ менән биҙәлгән мөйөш­тәге көбө эргәһендә фотоға төшөргә, ағастарға йәбештерел­гән ҡағыҙҙарҙан билдәле рус яҙыусыларының ҡымыҙ тура­һын­дағы фекерен уҡырға мөмкин ине, шулай уҡ башҡорт­са дәртле концерт күрһәтелде. Белеме буйынса тарихсы булараҡ, Вадим Йомабаев милли эсемлек тарихына бәйле фотоһүрәттәрҙән бай күргәҙмә лә тәҡдим итте.
Халыҡтың “Ҡымыҙсылар” фестивален оҡшатыуы ойошто­роу­сыларҙың ышанысын арт­тырҙы. “Сараны киләсәктә ай һайын үткә­рергә лә мөмкин”, – ти улар. Икенсе юлы республика ҡымыҙсыларына әүҙеме­рәк, ҡыйыуыраҡ булырға ғына ҡала.