Бюджетты тулыландырыу маҡсатындамы, юғары инстанцияларҙа ышандырырға тырышҡандарынса, донъя иҡтисади көрсөгө ҡағылмаһын өсөн ил яҙмышын, халыҡтың көнкүрешен алдан хәстәрләпме, төрлө “кеҫә”ләрҙе ҡапшап ҡарай башланылар — ҡайҙан аҡса алып булһа, шунан “киҫергә”, “ҡулайлаштырырға” тотондолар. Әсе телле бәғзеләр әйтеүенсә, тәмәке тартыуға ҡарата штрафтар артыуы етмәне, спиртлы эсемлектәргә, аҙыҡ-түлектең ҡайһы бер төрөнә, йомортҡа, һөт ризыҡтарына хаҡ күтәрелде. Юҡҡа хафаланабыҙ икән дәһә, барыһы ла ябай халыҡ өсөн эшләнгәнен аңламайбыҙ: бөтә нәмәгә бөгөн хаҡ һикерҙе ниһә, ике-өс айҙан пенсияға проценттар өҫтәләсәк, бюджет өлкәһендә эшләүселәрҙең устары аҙыраҡ йылынасаҡ тигән һүҙ бит. Әйткәндәй, һуңғылары тураһында фекер йөрөткәндә, ни өсөндөр медицина менән мәғариф өлкәһе, хоҡуҡ һаҡлау органдары хеҙмәткәрҙәре генә хәстәрләнә килде. Ярай әле уҙған йыл аҙағында мәҙәниәтте лә ҡуштылар.
Әле һөйләнелгән, телгә алынғандарҙы беҙ үҙ елкәбеҙҙә татығанға ғына беләбеҙ. Ә бит финанс мәсьәләһе һәр өлкәлә тиерлек ҡырҡыу тора. Депутаттар сығарған закондарға, Хөкүмәттең бойороҡтарына, тиҫтәләрсә комиссия, министрлыҡтарҙың ҡарарҙарына күҙ һалһаң, иҫең китә.
Бына, мәҫәлән, Рәсәйҙең Финанс министрлығы коммуналь хеҙмәттәр өсөн түләмәгәндәргә ҡарата ниндәй закон проекты әҙерләгән: бурыстарын ваҡытында ҡайтармағандарҙың исемлеге төҙөлөп, банктағы “кредит тарихы”нда сағыласаҡ. Халыҡ әйтмешләй, ҡайҙа барһаң да ҡара сәкмәнең эйәреп йөрөй инде шунан. Бөгөн, кредит һәм ссудалар халыҡтың байтаҡ өлөшө өсөн “ҡотҡарыусы таяҡ” булған осорҙа, был — бик хәүефле аҙым. Ярай әле “коммуналка” өсөн түләргә “онотҡандар”ҙың хәтерен ошо аҙым яңыртып ебәрһә, ә бына осон-осҡа ялғап йә эшһеҙ ҡалып түләй алмай торғандарға ни эшләргә?
Был норма бүлеп түләү шарты менән тауар алыусыларға ла ҡағыла. Шулай уҡ элемтәлә, коммуналь хеҙмәттәргә бурыс, ЮХХДИ-ға штраф һәм башҡалар...
“Үҙгәрештәр “Кредит тарихы тураһында”ғы Законға индерелә, — тип яҙа “Известия” быйылғы 14 ғинуар һанында. — Төҙәтмәләргә ярашлы, суд тарафынан ҡарар ҡабул ителеп, түләүсенең бурысы раҫланһа, теләһә ҡайһы ойошма ошо мәғлүмәттәрҙе кредит тарихы бюроһына бирә ала...”
Бына шулай, йәмәғәт, хәҙер кеҫә телефондарының сим-карталарын теләһә кемгә биреүҙе лә туҡтатырға ваҡыт. Кем белә, бәлки, һөйләшә торғас, ул бурысҡа батыр ҙа, һиңә түләргә тура килер. Түләмәгән хәлдә банктан кредит ала алмаясаҡһың. Поручителдең дә “ҡара исемлек”кә эләгеүе мөмкин хәҙер. Шулай ҙа ҡурҡырға ярамай: рекламала тылҡыуҙарынса, “түлә лә тыныс йоҡла”.
Һуңғы арала тағы бер мөһим яңылыҡ булды — бынан ары Рәсәйҙең Иҫәп палатаһы дәүләт ҡаҙнаһының сығымдарын махсус контролгә аласаҡ. Дәүләт Думаһының Бюджет һәм һалымдар буйынса комитет ағзаһы Евгений Федоров аңлатыуынса, был саралар парламент контроленең тергеҙелеүен аңлата.
“Иҫәп палатаһы Дәүләт Думаһына буйһона һәм парламент контроле элементы булып тора. Хәҙер Палата үҙенең тәҡдимдәрен әҙерләй. Ғинуар айында беҙ был мәсьәләне тикшерәсәкбеҙ һәм ҡарар ҡабул итәсәкбеҙ”, — ти депутат. Комитет белгестәре фекеренсә, яңы бюджетты ҡабул иткәндә Иҫәп палатаһы яғынан контроль булыуы сығымдарҙы дөрөҫ, һаҡсыл тотонорға мөмкинлек бирәсәк.
Кем әйтмешләй, барыһын яҡшыға юрайыҡ та, киләсәккә өмөттәр бағлайыҡ. Күптәрҙең Яңы йыл теләге лә ошо ине бит...