“Башҡортостанда һөт тармағы үҫеше” дәүләт программаһы раҫланды.

Сит илдәрҙән аҙыҡ-түлек индереүҙе сикләү, урынына үҙебеҙҙекен етештереү йәһәтенән бөгөн шаҡтай уңыштар бар. Мәҫәлән, бынан бер нисә йыл элек кенә йәй етһә, шәкәргә хаҡ бер нисә тапҡырға күтәрелә торғайны, хәҙер бөтөнләй башҡа күренеш. Сауҙа кәштәләрендә йыл әйләнәһенә татлы аҙыҡ тулып ята, хаҡы ла сағыштырмаса арзан. Ҡарабойҙай ярмаһы тип зыҡ ҡупҡандар ҙа юҡ, сөнки бөгөн ул тейешле кимәлдә үҫтерелә. Тауыҡ, сусҡа ите, йомортҡа етештереү йәһәтенән дә күрһәткестәр һәйбәт.

Әммә әлегә бөтәһе лә уңышлы бара тип әйтеп булмай. Мәҫәлән, һөт менән ил буйынса үҙебеҙҙе тәьмин итерлек кимәлдә түгелбеҙ. Шул сәбәпле ситтән вагон-вагон пальма майы ҡайта. Әлбиттә, был етешһеҙлекте бөтөрөүҙә етди хәстәрлек күрелә, ауыл хужалығы эшсәндәрен, фермерҙарҙы дәртләндереү, һыйыр малын арттырыу йәһәтенән төрлө программалар эшләй, ярҙам күрһәтелә. Аңлашыла: һыйыр үрсетеү бер йылда ғы­на үҙ һөҙөмтәһен бирә алмай, быҙау­ҙың мул һөт бирерлек малға әйләнеүе өсөн шаҡтай ваҡыт талап ителә.

“Башҡортостанда һөт тармағы үҫеше” дәүләт программаһын раҫлауға арналған һуңғы ултырышта төбәк Башлығы Рөстәм Хәмитов быны ныҡлы билдәләне.

Етәксе әйтеүенсә, бөгөн республикала ошо юҫыҡта таяныр­лыҡ мөмкинлек бар. Мәҫәлән, меңдән ашыу ауыл хужалығы предприятиеһы һөт етештереү менән шөғөлләнә. Бөтәһе 1200 ферма һәм комплекс иҫәпләнә, 400-ҙән ашыу фермер тап ошо тармаҡта үҙ кәсебен йәйел­дергән. Йәнә йөҙәр меңләгән шәхси хужалыҡта ла һөт һауыла.

– Республикала һөт малсы­лығы борондан ауыл хужалы­ғының әйҙәүсе өлкәләренең береһе булды. Ул тармаҡтағы тулайым продукцияның бишенсе өлөшөн бирә. Башҡортостан – илдә һөт һәм һөт аҙыҡтары әҙерләү юҫығында иң алдынғы төбәктәрҙең бере­һе. Оҙаҡ йылдар тупланған тәжрибәне бөгөн заманса технологиялы тармаҡ, ә һөттө ауылдың, аграр иҡтисадтың төп үҫеш нөктәһе итеү – беҙҙең төп бурыс, – тине республика Башлығы.

Әйткәндәй, ике күрше төбәктә – Башҡортостан менән Татарстанда йылына 1,8 миллион тоннанан ашыу һөт һауыла. Шулай ҙа әлегә беҙ был йәһәттән уртасалар рәтендә. Ике йыл элек һәр һыйырҙан ни бары биш мең килограмдан ашыу аҡ алғанбыҙ. Йәнә сифат буйынса түгел, күләм яғынан алдырыуыбыҙ ҙа мәғлүм.

Әлбиттә, был юҫыҡта эш алып барылмай түгел. Биш-алты йыл элек “500 ферма” программаһы тормошҡа ашырыла башланы. Һөҙөмтә насар түгел. Ошо документ нигеҙендә һөт етештергән хужалыҡтарҙың матди хәле шаҡтай яҡшыртылды.

Был йәһәттән Рөстәм Зәки улы өлгәшелгәнде тағы ла яҡшыртыу кәрәклеген белдерҙе.

– Беҙҙең дәүләт программаһы бар, – тине ул. – 2020 йылға йылына 900 мең тонна һөт етештереү маҡсатын ҡуябыҙ, ә 2030 йылға был һан 1,5 миллион тоннаға етергә тейеш. План, әлбиттә, ҙур, әммә программаның һәр пунктын эҙмә-эҙлекле үтәй барғанда был бойомға ашмаҫлыҡ түгел. Бының өсөн беҙгә ауылдарҙың иҡтисади үҫешенә өлгәшергә, яңы эш урындары булдырырға кәрәк. Иң мөһиме – халыҡтың тормош кимәлен лайыҡлы кимәлгә еткереү.

Республика Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары, ауыл хужалығы министры Илшат Фәзрахманов 2030 йылға тиклемге был комплекслы программаның проектын тәҡдим итте. Доку­ментҡа ярашлы, тәүге этапта фермалар заман шарттарына яраҡлаштырыласаҡ, малдар идентификацияланасаҡ. Бынан тыш, яңы технологиялы ҡеүәтле 20 – 25 һөт-тауар етештереү комплексы төҙөү планлаштырыла. Шулай итеп, маҡсат – 2030 йылға ҙур булмаған хужалыҡтар коопе­рацияһы иҫәбенә эре һөтсөлөк фермалары өлөшөнөң етештереү күләмен 30 процентҡа тиклем үҫтереү. Дөйөм алғанда, программа һөт әҙерләүҙе ике тапҡырға арттырып, 1,5 миллион тоннаға еткереү бурысын ҡуя.

Әлбиттә, юғары һауым алыу өсөн һыйырҙарҙың яҡшы тоҡомдан булыуы ла мөһим. Артабан малды яңыртыуға, экспорт эшенә иғтибар биреләсәк.
Программаны тормошҡа ашырыуға дөйөм инвестиция күләме 60 миллиард һумдан ашыу тәшкил итә. Әлбиттә, Илшат Илдус улы бында федераль ҡаҙнанан аҡса һәм шәхси инвестициялар йәлеп итеү кәрәк буласағын билдәләне.

“Союзмолоко” һөт етештереү­селәр милли берләшмәһе ида­раһы рәйесе Андрей Даниленко Башҡортостанда һөт тармағының инвестициялар мөмкинлеген бөгөн юғары кимәлдә тип баһаланы. Был хаҡта ул:

– Республикала йылдан ашыу Башҡортостан Фәндәр акаде­мия­һы, Ауыл хужалығы министрлығы менән берлектә эшләнек һәм ентекле һығымта яһаныҡ, – тине. – Башҡортостандың, сыр, балалар өсөн әҙер ҡушылма һәм башҡа аҙыҡтар етештереп, Рәсәйҙең һөт тармағында әйҙәүсе төбәк булыу мөмкинлеге бар.

Мәскәү ҡунағы был программаны юғары баһаланы, уның илдә ошо йүнәлештәге тәүге хеҙмәт булыуын билдәләне.

Программа ҡабул ителде, хәҙер уның уңышлы эшләүе мөһим. Рөстәм Хәмитов:
– Документ иҡтисади хәлгә, башлыса дәғүәсе төбәктәр ара­һындағы үҫешкә тәьҫир итергә тейеш, – тип билдәләне. – Проекттарҙың ысынбарлығын һәм инвесторҙарҙың мөмкинлеген ғәҙел баһалау мөһим, республика йәлеп иткән аҡса һөҙөмтәле файҙаланылырға тейеш. Программа буйынса кисекмәҫтән эшләй башлайбыҙ. Эштең нисек барышын беҙ даими күреп торорға, кәрәк булһа, төҙәтмәләр индерергә тейешбеҙ, – тине.