Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Уйландыра, һыҙландыра
Уйландыра, һыҙландыра
Кеше сәләмәтлеге торошон теүәл билдәләп буламы? Эйе, мөмкин тип иҫәпләй ғалимдар.

Бөтә донъя һаулыҡ һаҡлау ойошмаһы уставы буйынса, "Сәләмәтлек — ул кешенең физик, рухи һәм социаль именлеге, ә сирҙәрҙең һәм физик кәмселектәрҙең юҡлығы ғына түгел". Айырым кешенең һаулыҡ торошон баһалағанда медицина "ғәмәлдә сәләмәт" йәки "норма" төшөнсәләренә таяна. Күрһәтелгән баһаларҙан тайпылыш сир йәки патология тип иҫәпләнә. Тимәк, шәхестең сәләмәтлеге уның физиологик, психологик торошо менән билдәләнә. Әммә халыҡтың һаулыҡ торошо тураһында һүҙ барғанда, был проблема социаль һәм иҡтисади йүнәлеш ала, сөнки тотош халыҡтың сәләмәтлеген баһалау өсөн "ғәмәлдә һау" йәки "нормала" тигән күрһәткестәрҙе файҙаланыу мөмкин түгел.
Һәр кемдең үлеме ҡотолғоһоҙ күренеш булһа ла, был ғүмер оҙайлығының резервы юҡлығын аңлатмай. Тәбиғи сәбәптәр менән бер рәттән, ғүмерҙәрҙең үкенесле, ваҡытынан алда ҡыйылыуы (янғын, суицид, имгәнеү һ.б.), йөрәк-ҡан тамырҙары сирҙәренең йышайыуы халыҡ һанын кәметә.
Йәшәү шарттары кимәленең ҡырҡа айырылыуы, ҡала һәм ауыл халҡының медицина хеҙмәттәренән бер үк кимәлдә файҙалана алмауы, тармаҡтың түләүлегә әүерелеүе, дарыуҙарҙың ҡиммәтлелеге лә әле сәләмәтлек торошон объектив сағылдырмай. Төрлө социаль-демографик төркөмдәрҙәге халыҡтың тормош кимәле һәм шарттары күрһәткестәрен, социологик тикшеренеүҙәр һөҙөмтәләрен өйрәнеп кенә был мәсьәләгә асыҡлыҡ индереп була.
Күренеүенсә, ҡатын-ҡыҙ үҙ һаулығына ир-егет менән сағыштырғанда яуаплыраҡ ҡарай. Йәштәр оло быуынға ҡарағанда сәләмәтлегенә әллә ни әһәмиәт бирмәй. Рәсәй һәм Башҡортостан халҡының үлем коэффициенты динамикаһы тулыһынса тиерлек тап килә (диаграмманы ҡарағыҙ). Был күрһәткестең 2005 йылда бик ныҡ күтәрелеп, артабан яйлап кәмей барыуын күрәбеҙ. Ә бына ауыл халҡының үлем кимәле һаман да элеккесә ҡала килә. Тикшереү үткәрелгән бөтә йылдарҙа ла уның коэффициенты ҡала халҡы күрһәткесенән юғары.
Эшкә һәләтле йәштәге ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ араһында үлем осраҡтары тотороҡло үҫешә. Һуңғы өс йылда ғүмер оҙайлығы күрһәткестәре бер ни тиклем күтәрелһә лә, ул һаман да түбән булып ҡала. Әлегә 1990 йылғы кимәлгә лә етә алмайбыҙ. Үҫмерҙәр араһында ауырыуҙар артыуы ла — хәүефләндерерлек хәл.
("Башҡортостан Республикаһында кеше
потенциалының үҫеше тураһындағы доклад"тан).




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Дөрөҫ йәшәгеҙ

Дөрөҫ йәшәгеҙ 29.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Заман ҙур тиҙлек менән алға елгәндә, йылдарға йылдар өҫтәлгән һайын тормоштоң мәғәнәһе, дөрөҫ...

Тотош уҡырға 1 498

Ғалимдар һөйөндөрмәне

Ғалимдар һөйөндөрмәне 29.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Сит ил ғалимдары, атап әйткәндә, АҠШ, Испания һәм Норвегия тикшеренеүселәре рәсәйҙәрҙе тиҙ...

Тотош уҡырға 1 170

Прививкаһыҙ мәктәпкә лә, баҡсаға ла индермәйәсәктәр

Прививкаһыҙ мәктәпкә лә, баҡсаға ла индермәйәсәктәр 29.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Күптән түгел Италияла яңы закон ғәмәлгә инде. Ата-әсәләр балаларын киң таралған йоғошло сирҙәрҙән...

Тотош уҡырға 1 249

“Сихут” сире һайлап тормай...

“Сихут” сире һайлап тормай... 29.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Бер нәмәнән дә ҡурҡмаған таяҡса хаҡында....

Тотош уҡырға 1 253

“Ир менән ҡатын проблемаһы”н  еңеп сығырға мөмкин
"Сибай ҙа, уның халҡы ла оҡшаны"

"Сибай ҙа, уның халҡы ла оҡшаны" 22.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Тап шундай йылы һүҙҙәр, яҡты уйҙар менән ҡайтырға сыҡты Өфө табиптары. Бөгөн Сибайҙа сирлеләрҙе...

Тотош уҡырға 1 046

Заман менән бергә атлайҙар

Заман менән бергә атлайҙар 22.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

“Йөрәк һүҙе”, “Йөрәктән сыҡҡан йөрәккә етә”, “Бала – йөрәк ите”, “Миһырбанлыҡ – йөрәктән”... Кеше...

Тотош уҡырға 1 203

Яман шешкә ҡаршы "ҡоралланып"

Яман шешкә ҡаршы "ҡоралланып" 21.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Бөгөнгө “Сәләмәтлек сәғәте”ндә онкологик сирлеләрҙе дарыу препараттары менән тәьмин итеү мәсьәләһе...

Тотош уҡырға 1 049

Сирҙәрҙе башланғыс стадияһында уҡ асыҡлаясаҡ

Сирҙәрҙе башланғыс стадияһында уҡ асыҡлаясаҡ 16.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Учалы үҙәк дауаханаһында өлкәндәр өсөн УЗИ кабинетын йыһазландырыу эштәре бара....

Тотош уҡырға 1 039

Ҡәлғәгеҙ хәүефһеҙме?

Ҡәлғәгеҙ хәүефһеҙме? 15.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Таҙалыҡ – сәләмәтлек нигеҙе, тигән ҡанатлы һүҙҙәр хәҙерге заманда ла көнүҙәклеген юғалтмай....

Тотош уҡырға 1 374

Үҙеңдән дә оло табип юҡ

Үҙеңдән дә оло табип юҡ 15.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Һаулыҡтың һаҡлауға мохтаж икәнлеген хәтерҙә тотайыҡ....

Тотош уҡырға 1 414

Уйҙырмаларҙан ҡотолайыҡ

Уйҙырмаларҙан ҡотолайыҡ 15.03.2019 // Сәләмәт булайыҡ

Һаулыҡ һаҡлау өлкәһендә лә төрлө уйҙырмалар етерлек. Шуларҙың бер нисәһенә күҙ һалайыҡ....

Тотош уҡырға 1 157