Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Миҙгелдәре менән ҡәҙерле
Зәйнәб Биишеваның ижад асылы милли поэтик традицияларҙан айырылғыһыҙ: идея-тематик йөкмәткеһе лә, образлылыҡ саралары ла, шиғри биҙәктәре лә, тасуирҙары ла халыҡ ижадына барып тоташа. Бигерәк тә халыҡ йырҙарына хас булған илде, ерҙе һөйөү мотивтары көслө уның шиғриәтендә. Яҙыусының лирик героиняһы бөтә йөрәге менән Ватанын һөйә, уның гүзәллегенә дан йырлай.

Әҙибәнең поэтикаһы өсөн тәбиғәт һәм кеше донъяһын бер бөтөн итеп күҙаллау хас. Шиғриәттә киң таралған был алым уның ижадында үҙен­сәлекле һыҙатлана: “Ҡуш ҡайын”, “Тирәк”, “Ашҡын­ма ла, диңгеҙ” кеүек шиғырҙарҙа уй-хистәр ағышы тәбиғәт образдары менән йәнәш һүрәтләнә.
Зәйнәб Биишеваның шундай типтағы әҫәрҙәре араһын­да “Миләш” шиғыры айырым урын тота. Билдәле булыуын­са, урыҫ әҙәбиәтендә лә, туған­даш халыҡтар әҙәбиәтен­дә лә миләш образына мөрәжәғәт ит­кән шағирҙар бихисап. Ғәҙәт­тә, ул йәнләндерелә – яҙмыш­ты уртаҡ­лашыусы дуҫҡа, сер­ҙәшкә әйләнә йә иһә кешенең әсе яҙмышын символлаштыра. Зәйнәб Биишеваның “Миләш” шиғыры ла, тәү ҡарамаҡҡа ябай ғына күренһә лә, тәрән психологик кисерештәрҙе биреүе, йәшәйеш фәлсәфәһен асыуы, эскерһеҙ тасуирлауы менән үҙенсәлекле. Тормош­тоң барлыҡ миҙгелдәрен үҙ эсенә алған был шиғырҙы композитор Нур Дауытов иҫ киткес көйгә һалды. Нисә йылдар элек яҙылһа ла, һаман да йырсылар теленән төшмәгән был йыр һис тә онотолмай.
“Миләш” шиғырының тетрән­дер­гес тарихы ла бар. Шағирә Фәниә Чанышева үҙенең иҫтәлектәрендә былай тип яҙа: “Алкин” станцияһы янында яҙыусыларҙың “Аҡлан” тигән ауылы бар. Шунда ижадсылар күмәкләшеп йәшәне, ижад итте. Беҙ әҙибәнең ғаиләһе менән утыҙ йылдан ашыу аралашып йәшәнек “Аҡлан”да. Ғәзиз ағай йорто эргәһенә миләш ултыртты. Ул тиҙ үк үҫеп китте, көҙөн ялҡын һымаҡ ҡыҙыл емештәре менән балҡып ултырыр ине. Ул вафат булғас, Зәйнәб апай бик болоҡһоно, тап шул саҡта ул “Миләш” шиғырын яҙҙы. Ул моңһоуланып был шиғырҙы беҙгә уҡыр ине...”
Беҙ үҫтергән миләш –
Һаман бөҙрә, көләс.
Япраҡ яра, япраҡ! –
Яҙ еткәс.
Аңламайым һис-һис,
Япраҡ яра нисек,
Ни йәм таба,
Ни йәм – һин киткәс?!
Эйе, миҙгелдәр алмашынған һайын миләш япраҡ та ярыр, сәскә лә атыр, ҡыҙарып тәлгәшләнер ҙә, тик лирик героиняның ҡәҙерле кешеһе генә кире ҡайтмаҫ шул. Бына ошоно күңеленә, аңына һыйҙыра алмай өҙгөләнә ул…
Аңламайым һис-һис,
Тәлгәшләнә нисек,
Тәлгәшләнә нисек,
Һин киткәс? –
рефренының шиғырҙың буйынан-буйына, строфа аша ҡабатланып килеүе уның драматизмын көсәйтә, эмоционаллеген тағы ла тәрәнәйтә. Лирик героиняның миләшкә ҡараған һайын хәтирәләре яңыра: уның күңелендә яҙҙар ҙа, йәйҙәр ҙә, көҙҙәр ҙә ҡабатлана...
З. Биишеваның миләше – эске ғазаптарҙы, һыҙланыу­ҙарҙы белдереүсе образ да, кеше тормошондағы драматик мәлдәрҙе һынлан­дырыусы эмблема ла. Ләкин, уйлап ҡа­ра­һаң, уның фәлсәфәүи йөк­мәт­кеһе тағы ла тәрәнерәк. Йәшәү – ул башҡаларға бәхет килтереү. Был осраҡта лирик героиня һәм уның ҡәҙерле кешеһе үҫтергән миләш, тура мәғәнәлә лә, күсмә мәғәнәлә лә, әллә нисә йылдар буйы “япраҡ ярасаҡ, сәскә атасаҡ, тәлгәшләнәсәк” әле... Шуның менән бәйле шиғырға, фәлсә­фәүи категория һәм концепт булараҡ, ваҡыт төшөнсәһе килеп инә: йәшәйеш – бер туҡтауһыҙ аҡҡан, үҙгәреп торған ҡатмарлы һәм күп яҡлы күренеш ул. Ысынбарлыҡ, тормош – мәңгелек, ә кеше был донъяға килеп кенә китә.
Яҡты хәтер менән бәйле тағы ла йәшәйештең айырыл­ғыһыҙ онтологик проблемаһы – яратыу мотивы килеп инә әҫәргә. Шиғырҙа туранан-тура әйтелгән “яраттым”, “һөйҙөм”, “һағындым” кеүек бер генә һүҙ ҙә юҡ. Шуға ҡарамаҫтан лирик героиняның эске донъяһы, самими хис-тойғоһо уҡыусыны тетрәндерә һәм уйландыра. Миләш образы яңғыҙлыҡ мотивтарын тәрәнәйтә, ләкин юғалтыуҙарға ҡарамаҫтан, артабан да йәшәргә кәрәк бит. Шағирә өсөн был донъя һынау­ҙары менән ғазаплы, бүләк итеп бирелгән миҙгелдәре менән ҡәҙерле. Шуға ла “бөҙрә, көләс, һылыу, йәп-йәш, мәрйендәргә тиңдәш” тип тасуирланған миләш рухландыра, күңелдәрҙе яҡтырта. Ябай ғына ағас йәшәү көсө символына әйләнә…
Ғөмүмән, Зәйнәб Биише­ва­ның “Миләш” шиғырында баш­ҡорт шиғриәтендә ҡабатланып килгән, борон-борондан яуап эҙләнгән йәшәйеш, мөхәббәт, яңғыҙлыҡ, ваҡыт кеүек мотивтар үҙенсәлекле асыла, фәлсәфәүи йөкмәтке аша ысынбарлыҡҡа һәм кешегә дан йырлана.

Луиза КИРӘЕВА,
филология фәндәре кандидаты.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Рухиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 2 535

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Рухиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 353

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Рухиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 433

Шәхестәре данлай төйәкте

Шәхестәре данлай төйәкте 30.03.2019 // Рухиәт

Башҡортостандың 100 йыллығы уңайынан Ейәнсура районы үҙәге Иҫәнғолда күркәм байрам тантаналары...

Тотош уҡырға 2 228

Санкт-Петербургта – башҡорт ҡоролтайы

Санкт-Петербургта – башҡорт ҡоролтайы 30.03.2019 // Рухиәт

V Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайына республикабыҙҙың ҡала-райондарында, милләттәштәребеҙ күпләп...

Тотош уҡырға 2 224

Байғусҡар музейында – тәүге ҡунаҡтар

Байғусҡар музейында – тәүге ҡунаҡтар 27.03.2019 // Рухиәт

Хәйбулла районының Байғусҡар мәҙәниәт йорто янында музей асылды. Уны экспонаттар менән...

Тотош уҡырға 1 332

Дәүләкәндәр ҡорға йыйылды

Дәүләкәндәр ҡорға йыйылды 27.03.2019 // Рухиәт

Бөгөн Дәүләкән ҡалаһында район башҡорттары ҡоролтайы ултырышы үтте....

Тотош уҡырға 1 143

Беҙ үҙебеҙҙекеләрҙе ташламайбыҙ!

Беҙ үҙебеҙҙекеләрҙе ташламайбыҙ! 23.03.2019 // Рухиәт

Республика Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров юбилей тантанаһында тел һәм...

Тотош уҡырға 1 245

Дуҫлыҡ тамырҙарыбыҙ тәрәндә

Дуҫлыҡ тамырҙарыбыҙ тәрәндә 23.03.2019 // Рухиәт

Республикабыҙҙың оло байрамына тѳрлѳ милләт вәкилдәре килде. Уларҙың һәр ҡайһыһы Башҡортостанға,...

Тотош уҡырға 1 121

Хәлең нисек, Хәйбулла башҡорто?

Хәлең нисек, Хәйбулла башҡорто? 23.03.2019 // Рухиәт

Республиканың 100 йыллығын билдәләү уңайынан Аҡъяр мәҙәниәт йортонда Хәйбулла районы башҡорттары...

Тотош уҡырға 1 125

Вәкәләтле илселәр

Вәкәләтле илселәр 22.03.2019 // Рухиәт

Бына нисәмә йыл инде “Китап” нәшриәте уҡыусыларын һөйөндөрөп, халыҡҡа рухи аҙыҡ өләшә....

Тотош уҡырға 1 228

Тарих ни һөйләй?

Тарих ни һөйләй? 20.03.2019 // Рухиәт

Иле бар халыҡ кәм булмаҫ....

Тотош уҡырға 1 244