Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ҡояш уҙған юлда нур ҡала
Оло йөрәкле бул. Батырҙарҙы
Шөһрәт үҙе таба донъяла.
Осҡон һүнгән урынды көл ала,
Ҡояш уҙған юлда нур ҡала.

(З. Биишева).

Тарихта яҡты эҙ ҡалдырған шәхестәр араһында талантлы педагог, абруйлы тел ғалимы, Рәсәйҙең халыҡ мәғарифы алдынғыһы, БАССР мәктәптәренең атҡаҙанған уҡытыусыһы, К.Д. Ушинский миҙалына лайыҡ булған Абдрахман Ғәлләмов та бар.


1926 йылда Йылайыр кантонына ҡараған Күсей ауылында (хәҙер – Баймаҡ районы) таусы ғаиләһендә тыуған малай мәктәптән һуң белем алыуҙы бай тарихлы Темәс педагогия училищеһында дауам итә. 1940 – 1943 йылдар. Ғәйәт ҡатмарлы, ауыр осорҙа уҡыу йортон уңышлы тамамлай егет. Унан К.А. Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтының тел һәм әҙәбиәт факультетында белем ала.
Абдрахман Әбдрәхим улы хеҙмәт юлын 1947 йылда Баймаҡ районының Сибай ҡасабаһындағы 1-се мәктәптә башлай. Башҡорт теле һәм әҙәбиәтенән, тарихтан уҡыта, бер үк ваҡытта директорҙың башланғыс кластар буйынса урынбаҫары вазифаһын да башҡара.
1948 йылдың авгусында Белорет педагогия училищеһына күсерелә. Сту­дент­тарға башҡорт теле һәм әҙәбиәте, матур яҙыу дәрестәренән белем бирә, педагогика буйынса практикаларына етәкселек итә. Был бурыс Абдрахман Әбдрәхим улының ғалим-методист булараҡ формалашыуына ныҡлы йоғонто яһай, ошо йүнәлештә тәжрибә туплау өсөн киң мөмкинлек аса.
Артабан педагог Сибай мәктәптә­рендә уҡыта, ҡала хакимиәтенең халыҡ мәғарифы бүлегендә инспектор була. 1958 йылда Өфөгә, Башҡортостан уҡытыусыларҙың белемен камиллаштырыу институтына эшкә алына. Унда башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса методист, туған телдәр кабинеты мөдире вазифаларын башҡара. 1967 йылда филология фәндәре докторы, профессор Ж.Ғ. Кейекбаев етәкселегендә “Башҡорт грамотаһына өйрәтеү” темаһына СССР Педагогика фәндәре академияһының дөйөм һәм политехник белем биреү, ғилми-тикшеренеү институтында диссертация яҡлап, педагогика фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһен ала. 1968 йылдың июненән ғүмеренең һуңғы көндәренә тиклем БДУ-ның филология факультетындағы башҡорт һәм дөйөм тел ғилеме кафедраһында ең һыҙғанып эшләй.
Абдрахман Ғәлләмов республика халҡына “Әлифба”ның авторы булараҡ яҡшы таныш. Дәреслекте башта тәж­рибәле методист З. Айыуханов менән бергә төҙөйҙәр (1962 йыл). Артабан иһә Абдрахман Әбдрәхим улы әсбаптың йөкмәткеһен заман талаптарына яраҡ­лаштырып, ижади йәһәттән үҙгәртеп төҙөй. Ошо “Әлифба” утыҙ йыл дауамында Башҡортостандың башҡорт мәктәптәрендә грамотаға өйрәтеүҙә төп дәреслек булараҡ хеҙмәт итә, күп тапҡыр ҡайтанан нәшер ителә, төрлө күргәҙ­мәләргә ҡуйыла, 1974 йылда халыҡ-ара Лейпциг китап йәрминкәһендә диплом менән бүләкләнә.
Бынан тыш, ғалим грамотаға өйрәтеү буйынса ғилми хеҙмәттәр яҙыуға, баш­ланғыс кластар өсөн уҡыу-методик комплекстары төҙөүгә күп көс һалды. Тасуири уҡыуға айырыуса ныҡ иғтибар итте. Башҡорт телен уҡытыу методикаһы дәрестәрендә, педагогик практика ваҡытында үҙе өлгө күрһәтеп, тауыш менән дөрөҫ идара итергә, өндәрҙе әйтеү, пауза ҡуйыу ҡағиҙәләрен теүәл үтәргә өйрәтте, ныҡлы талап итте. Был маҡсатта Әхтәм Абушахманов, Илһөйәр Ғизетдинова кеүек билдәле сәхнә оҫта­ларын саҡырып, тәжрибә майҙансығы ойоштора торғайны. 1974 йылда баш­ҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә ҡулланыу өсөн 54 пластинканан торған фонояҙма сығарҙы уҡытыусыбыҙ.
Төплө белемле, талапсан Абдрахман Әбдрәхим улы йәштәрҙе үҫтереүгә көсөн дә, ваҡытын да йәлләмәне. Йөкмәткеле лекциялар, дәрестән тыш саралар үткәреүҙән тыш, дөйөм ятаҡҡа килеп, беҙҙең менән тығыҙ аралашып йәшәй торғайны. Төркөмөбөҙҙөң кураторы булараҡ (1978 – 1983 йылдар), һәр беребеҙ һайлаған һөнәренә тоғро ҡалһын, тормошта үҙ урынын тапһын өсөн күп көс һалды. Тырышлығы бушҡа китмәне: арабыҙҙа ике фән кандидаты, Башҡортостандың атҡаҙанған мәғариф, матбуғат һәм киң мәғлүмәт, мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре, данлыҡлы уҡытыусылар бар.
Остазыбыҙ ҡатыны Суфия ханым менән ике ул тәрбиәләп үҫтерҙе. Азамат Абдрахман улы – филология фәндәре кандидаты, Башҡорт дәүләт универ­ситетының журналистика кафедраһында уҡыта. Төплө белемле, киң даирәле педагогты студенттар ҙа, хеҙмәттәштәре лә ихлас хөрмәт итә. Салауат Абдрахман улы ла – киң билдәле ғалим.
Мәғрифәтсе Ризаитдин Фәхрет­ди­новтың “Әҙип вә ғалимдары булмаған ҡәүем бәхетһеҙ, мәшһүр кешеләрен онот­ҡан халыҡ көсһөҙ, әҙәбиәте бул­маған халыҡ рухһыҙ” тигән һүҙҙәре киң билдәле. Башҡорттоң күренекле шәхесе Абдрахман Ғәлләмовтың яҡты иҫтәлеген мәңгеләштереү буйынса ниҙәр башҡа­рылған һуң? Баш ҡалабыҙ Өфөләге ул йәшәгән йортҡа иҫтәлекле таҡтаташ ҡуйылған. Баймаҡ районының Күсей мәктәбендә арҙаҡлы шәхестәргә арнап ойошторолған музейҙа ғалим тураһында бай материал тупланған. Унда ла хәтер ташы ҡуйылған. Абдрахман Әбдрәхим улы белем алған, туған башҡорт телен үҫтереү, уҡытыу өсөн янып, бирелеп хеҙмәт иткән Башҡорт дәүләт универ­ситетының музейында ла шәхестең күп яҡлы эшмәкәрлеген сағылдырған бай материал һаҡлана. Уҡыу йортоноң 100 йыл­лыҡ юбилейы уңайынан нәшер ителгән “Кем кем ул?” библиографик белешмәһенең “Хәтер биттәре” бүле­гендә лә ғалим тураһында тос мәғлүмәт­тәр бар.
Башҡорт дәүләт университетының Сибай институтындағы лингвистика фәндәре методикаһы кабинетына 2010 йылда данлыҡлы методист Абдрахман Ғәлләмовтың исеме бирелде. Зауыҡ менән биҙәлгән был бүлмәлә ғалим тураһында ифрат бай материал туп­ланған: шәхси документтары, әйберҙәре, ғилми-методик хеҙмәт­тәре, дәреслек­тәре, ғаилә альбомынан фоторәсемдәр... Һис һүҙһеҙ, ки­ләсәктә тағы ла байы­тыласаҡ ул, башҡорт “Әлифба”һы, Баш­ҡортостан мәғарифы тарихының сағыу биттәрен һынландырған изге урынға әүе­реләсәк.
Туған халҡының киләсәген хәстәрләп, мәғарифҡа фиҙакәр хеҙмәт иткән, исеме В.В. Катаринский, А.Г. Бессонов, З.Н. Айыу­ханов кеүек бөйөк әлиф­басы­ларҙыҡы менән бер рәттә торған, уҡыусыларының күңелендә абруйлы остаз булып уйылып ҡалған Абдрахман Әбдрәхим улының яҡты рухы һаман да маяҡтай алға әйҙәй, яңы үрҙәргә дәртләндерә.



Автор: Ф. ИСҠУЖИНА.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 094

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 448

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 986

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 893

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс

Бер быуаттан йәнә тупланы Темәс 31.03.2019 // Йәмғиәт

Тап бынан йөҙ элек булған кеүек үк, ҡунаҡтарҙы Темәс ерендә һыбайлылар флагтар тотоп ҡаршы алды....

Тотош уҡырға 2 645

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 239

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 461

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 963

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме?

Татарстан башҡорттары ҡоролтайға әҙерме? 30.03.2019 // Йәмғиәт

Бөгөн Ҡазанда Татарстан башҡорттары ҡоролтайы ултырышы булды....

Тотош уҡырға 2 432

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ!

Бабичтың кендек ҡаны тамған ер ул Ҡыйғаҙытамаҡ! 30.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостан автономияһының йылъяҙмасыһы, дәүләт эшмәкәре, шағир, музыкант, ойоштороусы Шәйехзада...

Тотош уҡырға 2 512

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ

Төйәләҫтәр алыҫҡа йөрөмәҫ 30.03.2019 // Йәмғиәт

Сибай ҡалаһының Төйәләҫ ҡасабаһында йыл аҙағында заман талаптарына яуап биргән фельдшер-акушерлыҡ...

Тотош уҡырға 2 329

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Йәмғиәт

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 519