Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Бейә сабып бәйге алмай” тиһәләр ҙә…
“Бейә сабып бәйге алмай” тиһәләр ҙә… Ер йөҙөндә иң боронғо иҫәпләнгән ахалтекин аттарының һанын кәметеү маҡсатында уҙған быуаттың 70 – 80-се йылдарында Төркмәнстан Республикаһы Хөкүмәте дәүләткә ҡараған ат заводтарында үрсетелгән йылҡы малын ит комбинаттарына оҙатыу тураһында ҡарар ҡабул итә. Төркмән халҡы был ҡарарҙы асман аттарына ҡарата хыянат тип ҡабул итә һәм етәкселеккә үҙ талаптарын еткерә. Һөҙөмтәлә унда ахалтекиндарҙы һаҡлау һәм үрсетеү, уның биш быуатлыҡ шәжәрәһен өйрәнеү йәһәтенән яңынан эш башлана. Хәҙер был илдә апрель айының һуңғы шәмбеһендә “ахалтекин аты көнө” билдәләнә, хатта ул милли байрамға әүерелгән.
Был аттарҙы “арғымаҡ” тип йөрөтәләр. Ахалтекиндар менән сағыштырғанда, башҡорт атының да тарихы ҡайтыш түгел. Һуңғы йылдарҙа Рәсәй ғалимдары башҡорт атында ошо уҡ типтағы башҡа тоҡомдарҙың береһендә лә булмаған генетик мәғлүмәткә юлыҡҡан. Был үҙе үк уның иң боронғоларҙың береһе булыуына ишаралай. Йылҡысылыҡ буйынса Бөтә Рәсәй ғилми-тикшеренеү институтының генетика кафедраһы мөдире Людмила Храброва ла ошо фекер яҡлы. Әгәр ҙә был һүҙҙәр дөрөҫкә сыҡһа, башҡорт аты ахалтекиндарҙан да боронғораҡлыҡҡа дәғүә итәсәк.
Ниһайәт, беҙҙең республикала ла ите һәм ҡымыҙы өсөн генә түгел, ә халҡыбыҙҙың милли йолаларын һаҡлау һәм үҫтереү, башҡорт атының эпостарҙа данланған данын ҡайтарыу маҡсатында йылҡысылыҡҡа тотоноусылар табылды. Мәҫәлән, һуңғы йылдарҙа Баймаҡ районында ат спортына ҙур иғтибар бүленә. Ауыл хужалығы кооперативтары, шәхси хужалыҡтар бәйге өсөн генә мал тәрбиәләй. Хужаларын йылҡысы ла, спортсы ла тип атарға мөмкин, сөнки улар аттарын ярыш талаптары буйынса тәрбиәләй, күнектерә, һабантуй бәйгеләренә, ат сабыштарына сығара.
Күптән түгел төбәктең Граф күле туғайында ат спорты ярыштары фестивале үтте. Ҡар ҡатыш ямғыр яуыуға ҡарамаҫтан, Әбйәлил, Әлшәй, Баймаҡ, Ейәнсура райондарынан, Сибай ҡалаһы һәм күрше Силәбе өлкәһенән спортсылар күп килгәйне. Байрамда ҡатна­шыу­сыларҙы район хакимиәте башлығы Илшат Ситдыҡов, Башҡортостан ауыл хужалығы министрының беренсе урынбаҫары Азат Йыһаншин, мәҙәниәт министры урынбаҫары Ранис Алтынбаев ҡотланы.
Фестивалдең программаһы бай булды. Барлығы ун бәйге иғлан ителде. Шуларҙан өс йәшкә тиклемге һәм оло йәштәге башҡорт тоҡомло аттар сабышында “Аҡъял” һәм “Блондин” ҡушаматлы аттар беренсе килде. Әйткәндәй, иң йәш жокейҙарҙың береһе Айгиз Муллабаев Республика көнө уңайынан “Аҡбуҙат” ипподромында уҙғарылған “Урал батыр” кубогына бәйгелә беренсе урынға лайыҡ булғайны. Башҡорт аттары бәйгеһенән тыш “Рус аты”, “Орлов” юртаҡтары, шулай уҡ ҡатнаш тоҡомлолар ҙа сабышты. Әлбиттә, сараның иң ҡыҙыҡлы өлөшө һыбайлылар биатлоны һәм “Ылаҡ” уйыны ине. “Ылаҡ”та “Ирәндек” командаһы “Атайсал” егеттәрен 3:0 иҫәбенә еңеүгә өлгәште.
Ә инде һыбайлылар биатлоны респуб­ликабыҙҙа ғына түгел, Рәсәйҙә саҡ ойошторола башланы, тиһәк тә дөрөҫ булыр, сөнки тамашасыға ул быйылғы район һабантуйында тәүге тапҡыр күрһәтелде.
Был юлы көс һынашырға ун ике һыбайлы сыҡты. Атының етеҙлеге һәм һыбайлының мәргәнлеге буйынса Баймаҡ районының Күсей ауылынан Урал Игебаевҡа тиңләшеүсе булманы – ун уҡтың бишәүһен сәпкә тейҙерҙе, Ғәҙелбайҙан Рәсих Йортбәков – икенсе, Сибайҙан Хөрмәт Таһиров өсөнсө урындарҙы уртаҡлашты. Осоп барған ҡошто атып алған башҡорт мәргәндәре ошо Ирәндек егеттәре кеүек инде ул! Фестивалдә барлығы йөҙгә яҡын ат һәм иллеләгән спортсы ҡатнашты. Бәйгеселәрҙең иң бәләкәйенә – 13 йәш.
Көҙҙән ҡышҡа ингән йонсоу бер көнгә тура килһә лә, фестиваль барыһының да күңеленә хуш килде. Ат йәнле кешеләр йыйылғайны унда. Икенсе Бөтә донъя күсмә халыҡ уйындарында “Ылаҡ” ярышында дүртенсе урынды алған Баймаҡ һыбайлылары был сараны киләһе бәйгеләргә әҙерлек, сәм, ҡомар тип ҡабул итте. Улар ара­һында башҡорт тоҡомло аттарҙы 22 һәм 80 саҡрымлыҡ аламан бәйгеләргә, йәғни төрлө тоҡомло юртаҡ һәм арғымаҡтар уҙышына әҙерләүҙе хуплаусылар ҙа бар. Сыҙамлылыҡ буйынса монгол, ҡаҙаҡ, яҡут менән бер ҡатарҙа торған башҡорт аттары ла был дистанцияны “ыһ” та итмәй үтә алыр тигән ышаныс көслө. Килер бер мәл –Башҡортостанда ла “Башҡорт аты көнө”н иғлан итерҙәр. Бәлки, ул баймаҡтар ат спорты ярыштары фестивале уҙғарған көндәргә тура килтерелер.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 008

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 368

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 916

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 811

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 175

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 390

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 932

Йоҡларға ҡурҡам...

Йоҡларға ҡурҡам... 30.03.2019 // Йәмғиәт

Баҡыйлыҡҡа күскәненә тиҫтә йылға яҡын ваҡыт уҙһа ла, әсәйем һуңғы арала төшөмә йыш инә башланы....

Тотош уҡырға 3 504

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була?

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Ҡул эштәре менән булыу, аш-һыу бешереү, бейеү, һүрәт төшөрөү, спорт уйындары... Ә һеҙҙең ғаиләнең...

Тотош уҡырға 1 893

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә 29.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостандың 100 йыллығына арналған саралар дауам итә. Бөгөн, мәҫәлән, Хәйбулла районы үҙәге...

Тотош уҡырға 1 912

Сарыҡ нисек тегелә?

Сарыҡ нисек тегелә? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейында башҡорттоң традицион аяҡ кейеме – сарыҡ тегеү буйынса...

Тотош уҡырға 2 072

15 апрелдә башлана

15 апрелдә башлана 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы районы хакимиәтендә подъездарҙы төҙөкләндереү буйынса республика программаһының тормошҡа...

Тотош уҡырға 1 840