Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Яуыз бөжәккә – яу менән
“Был яуызды еңеп буламы, юҡмы?” – Яҙ һайын, саҡ баш ҡалҡытҡан йәш бәрәңге үҫентеләрендә ытырғандырғыс колорадо ҡуңыҙҙарының ҡыбырлашыуын күреп, шулай тип уйларға мәжбүр булаһың. Ә бит былтыр йәй уларҙы нәҫел-нәсәбенә хәтлем ҡоротҡан һымаҡ инек... Ғалимдар уларға ҡаршы яңы препараттар уйлап табып тора, әммә ҡуңыҙҙың быға иҫе лә китмәй, үрсей генә. Яңыраҡ Өфө биологтары был йүнәлештә бик көслө дарыу – Bacillus subtilis (Сенна таяҡсаһы) бәшмәгенән яһалған препарат – уйлап тапты.

Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө ғилми үҙәгенең Биохимия һәм генетика институты тәҡдим иткән был препарат үҫемлектәрҙең туҡымаһына үтеп инә һәм артабан шунда йәшәй. Ғалимдар тәжрибә үткәргәндә Сенна таяҡса­һының колорадо ҡуңыҙҙарына тәьҫи­рен дә өйрәнде. Улар лаборатория шарттарында ҡуңыҙҙың ҡарышлауыҡ­тарына ошо бәшмәктән алынған мик­роорганизмдарҙы “ашатты”. Һөҙөмтәлә 21 көн үтеүгә оло ҡуңыҙҙар бирешә башлай, уларҙың йәшәү һәләте ҡырҡа кәмей, ә ҡарышлауыҡтар бер тәүлек үткәс тә сиргә һабыша һәм ҡайтанан терелә алмай.
“Bacillus subtilis” вирусы үҫемлек­тәргә зыян килтермәй, кешегә лә һис зарары юҡ. Был препаратты, ғалимдар раҫлауынса, колорадо ҡуңыҙына ғына түгел, башҡа күп төрлө баҡса ҡорот­ҡостарына ҡаршы көрәштә лә файҙа­ланып була.
– Колорадо яуызы менән күп йыл­лыҡ көрәштә еңеп сығырға ярҙам итәсәк сара табылды, тимәк? – был һорауҙы ошо институт хеҙмәткәре, биология фәндәре докторы Галина Беньковскаяға бирҙем.
– Юҡ шул, – тип көрһөндө Галина Васильевна. – Һәр яңы препаратҡа был ҡуңыҙ тиҙ яраҡлаша һәм артабан уны ҡулланыу көтөлгән һөҙөмтәне бирмәй. Кибеттәрҙә ялтырауыҡлы ҡаптарҙа һатылған төрлө исемле препараттар ҙа асылда бер үк тәьҫир көсөнә эйә, бер-береһенән айырылмай. Беҙҙең күп йыллыҡ тәжрибә күрһәте­үенсә, колорадо ҡуңыҙына ҡаршы дарыуҙы төрләндереп торорға, әленән-әле яңыларын эшләргә кәрәк.
– Ә донъяның алдынғы илдәрендә, мәҫәлән, Европала уға ҡаршы нисек көрәшәләр һуң?
– Уларҙа ла – шул уҡ проблема. Фәҡәт Англияны ғына айырым телгә алырға мөмкин – был дәүләт ерендә ҡуңыҙ тарала алмай. Берҙән, Англия менән Европа ҡитғаһы араһындағы Ла-Манш боғаҙы кәртә булып торһа, икенсенән, карантин яҡшы ойошто­ролған.
– Тимәк, 70-се йылдар уртаһында Украинанан, Балтик буйынан беҙҙең яҡтарға һалам менән килтерелгән был бөжәкте карантин булдырыу юлы менән туҡтатырға мөмкин инеме?
– Бындай ысул ғына ярҙам итә алмай барыбер. Уҙған дәүер эсендә ҡуңыҙ Башҡортостанға былай ҙа килеп еткән булыр ине, ул көнсы­ғышҡа табан күсә башлағайны. Һалам ташыу был эште бер аҙға тиҙләтте генә. Шуны ла әйтергә тейешмен: йәшелсә түтәлдә­рен бер туҡтауһыҙ ағыулау беҙҙең организмға ла кире тәьҫир итмәй ҡалмай. Иң хәүефһеҙ ысул – колорадо ҡуңыҙын һәм уның ҡарышлауыҡтарын ҡул менән йыйыу. Көн һайын. Былай итеп ҡоротҡос бөжәкте бөтөрөп булмай, әлбиттә, ләкин бәрәңгенең төп өлөшөн зыянһыҙ һаҡлап ҡалырға мөмкин.





Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 009

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 370

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 916

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 812

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 175

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 390

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 933

Йоҡларға ҡурҡам...

Йоҡларға ҡурҡам... 30.03.2019 // Йәмғиәт

Баҡыйлыҡҡа күскәненә тиҫтә йылға яҡын ваҡыт уҙһа ла, әсәйем һуңғы арала төшөмә йыш инә башланы....

Тотош уҡырға 3 504

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була?

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Ҡул эштәре менән булыу, аш-һыу бешереү, бейеү, һүрәт төшөрөү, спорт уйындары... Ә һеҙҙең ғаиләнең...

Тотош уҡырға 1 893

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә 29.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостандың 100 йыллығына арналған саралар дауам итә. Бөгөн, мәҫәлән, Хәйбулла районы үҙәге...

Тотош уҡырға 1 912

Сарыҡ нисек тегелә?

Сарыҡ нисек тегелә? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейында башҡорттоң традицион аяҡ кейеме – сарыҡ тегеү буйынса...

Тотош уҡырға 2 072

15 апрелдә башлана

15 апрелдә башлана 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы районы хакимиәтендә подъездарҙы төҙөкләндереү буйынса республика программаһының тормошҡа...

Тотош уҡырға 1 840