Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Тәҙрәне ҡайырып, тарих үҙе ҡарай…
 Тәҙрәне ҡайырып, тарих үҙе ҡарай… Һүҙем Баймаҡ районының Юлыҡ ауылы уртаһында туҙып барған боронғо, әммә елдәр шауҡымына, ҡар-ямғырға бирешмәйенсә, тормош ауырлыҡтарын үҙ иңендә татып, ауылдаштары менән бергә ҡайғыларҙы күтәреп, уларҙың тормошон һис бер һүҙһеҙ генә күҙәтеп торған өнһөҙ ике ҡатлы йорт тураһында булыр.


Таң әтәстәре ҡысҡыра,
Әллә таң ата микән?
Тәҙерәнән ҡарап тора,
Ғәлиәбаныу
һылыуым, иркәм,
Әллә ярата микән?
Ошолайтып мөңгөрҙәнем дә уйға ҡалдым… Был йыр – мөхәббәт йы­ры. Мөхәббәт ул – иман! Мө­хәббәт ул – мәңгелек! Ер йөҙөнә күпме Ғә­лиәбаныуҙар тыуҙы, күпме Хә­лилдәр килеп китте. Ошо йырҙы күпме ғашиҡ йәндәр бер-береһенә йырланы, күпме йәш йөрәк уны яңыртты һәм ул бөгөнгә тиклем беҙ­ҙең күңелдәрҙә. Ошондай ҙа киң танылыу яулаған, оҙон ғүмерле пьеса булды Мирхәйҙәр Фәйзиҙең “Ғәлиәбаныу”ы. Ә беҙ уның тарихын, яҙылыу тарихын беләбеҙме һуң?
Күптәрҙең йөрәген яулаған был пьеса­ның тыуған урыны – Баймаҡ районындағы Юлыҡ. Бик боронғо ауыл. Ошо пьесаның авторы Мир­хәйҙәр Фәйзиҙең Юлыҡҡа килеп юлығыуына шул яҡтарҙа алтын сығарыу эштәрен алып барыусы данлыҡлы Рә­миевтәр сәбәпсе була. Ул осорҙа Ирәндек буйҙарында алтын табыу приискылары булдырып, төбәктә башҡа бик ҙур хужалыҡ эштәрен йәйелдереп ебәргән атаҡлы Рәмиевтәр үҙҙәре Юлыҡ ауылына 1862 йылда килеп төпләнә. Мөхәмәтсадиҡ Рәмиев ике улын – Шакир һәм Закирҙы – эйәртеп, ҡатыны Гәүһәр менән Ырымбур далаларынан Юлыҡ ауылына күсенеп килә. Ауыл урта­һын­да таштан төҙөлгән ике ҡатлы йортта йәшәйҙәр. Йортонда тирә-йүнгә йән биреп торған берҙән-бер китапхана булдыра. 1919 йылда Закир Рәмиев, ошо китапханала эшләргә тип, Ырымбурҙан Мир­хәйҙәр Фәйзиҙе алып ҡайта. Рәмиев сит илдәрҙән китаптар алдырта, китапхана заманына күрә бик бай була. Аҙнаның өс көнө ирҙәр өсөн тәғәйенләнһә, ике көнөндә ҡатын-ҡыҙҙар йөрөгән бында.
Ырымбур далаларынан килеп төшкән Мирхәйҙәр Фәйзиҙе Юлыҡ ауылының тәбиғәте хайран ҡал­дыра. Оҙон тау уның иң ярат­ҡан урыны була. Шишмәнән сыҡ­ҡас та, сәскәле оҙон үр китә, ә тирә-яғы – урман, йәшел хәтфә, болонлоҡ. Ошо ерҙәр йәш егеттең уй-хисенә, йөрәк тибешенә бәйләнгән дә инде. Бәлки, хозур тәбиғәт ҡосағы уның ижадына тәьҫир иткәндер?
Был пьесаны яҙырға дәрт­ләндергән тағы бер сәбәп бар. Ул – ауылдың иң оҫта гармунсыһы Вафа исемле йәш егет. Ул ваҡытта Юлыҡ ауылы егеттәрен Ырымбурға һалдатҡа ҡаралырға ебәрәләр. Ике йәш егет ошонда танышып, дуҫ булып китә. Фәйзи Вафаның өҙ­ҙөрөп гармунда уйнауын бик ныҡ оҡшата, уның янынан китмәй. Һәм уны үҙенең пьесаһына төп герой итеп һайлай. Шулай итеп “Ғәлиә­баныу” пьесаһы ярала…
Ауыл йәштәренән айырылып торған гармунсы егет Вафа Хәлилгә әүерелеп китә. Ә ябай ауыл ҡыҙы Гөлсирә уның һөйгән ҡыҙы Ғәлиәбаныуҙы уйнай.
Йылдар үтә тора, быуат алмашына… Уларҙың күптәре юҡ инде хәҙер. Гөлсирә оҙон ғүмерле була, олоғая. Әммә шул әбейҙең урамдан бер үтеп китеүе үҙе бер йәм ине. Уның кеүек, йорт та ҡар­тайҙы... Әммә әле лә тора! Ауыл уртаһында таушалып, заман менән бергә ҡартайып туҙған йорт әле булһа текә, ғорур баҫып, шул замандың берҙән-бер тере шаһиты булып тора.
Ә миңә ҡалһа, уның йәне бар… Тәҙрәне ҡайырып, тарих үҙе ҡарап торғандай! Тик әйтергә теле генә юҡ. Ул бит барыһына ла шаһит! Ауыл халҡының яҙмышына, ү­ткә­ненә, бөгөнгөһөнә. Киләсәктә лә ул шулай торорға тейеш! Ул бит үҙе бер һәйкәл! Донъяла ниндәй генә “рок”, “рэп”тар үт­мәһен, Ғәлиәбаныу менән Хәлил йырлаған ябай ғына мөхәббәт йыры тын­маясаҡ. Шулай булғас, ни өсөн әле заманында ауыл клубтарын дер һелкеткән “Ғәлиәбаныу” пьеса­һының авторы Мирхәйҙәр Фәйзиҙең үткән юлы онотолорға тейеш? Ниңә әле уның ошо тарихи пьесаны ижад иткән йорто емерелергә тейеш? Был бит үҙе тарих! Быға тиклем китапхана йортон нисек булһа ла һаҡлап килгәндәр бит. Ә бөгөн ни өсөн хәстәрлек күрһәтелмәй? Үткән м­нән бөгөнгө – киләсәктең пар ҡанаты ул. Үткәндәрҙе яҡтыртып, кеше тейешле һығымта яһай, артабан йәшәр өсөн фәһем ала.
Нурзиә ӘБДРӘШИТОВА,
Башҡортостандың халыҡ артисы.






Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 008

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 368

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 916

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 811

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 173

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 390

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 932

Йоҡларға ҡурҡам...

Йоҡларға ҡурҡам... 30.03.2019 // Йәмғиәт

Баҡыйлыҡҡа күскәненә тиҫтә йылға яҡын ваҡыт уҙһа ла, әсәйем һуңғы арала төшөмә йыш инә башланы....

Тотош уҡырға 3 504

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була?

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Ҡул эштәре менән булыу, аш-һыу бешереү, бейеү, һүрәт төшөрөү, спорт уйындары... Ә һеҙҙең ғаиләнең...

Тотош уҡырға 1 892

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә 29.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостандың 100 йыллығына арналған саралар дауам итә. Бөгөн, мәҫәлән, Хәйбулла районы үҙәге...

Тотош уҡырға 1 912

Сарыҡ нисек тегелә?

Сарыҡ нисек тегелә? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейында башҡорттоң традицион аяҡ кейеме – сарыҡ тегеү буйынса...

Тотош уҡырға 2 072

15 апрелдә башлана

15 апрелдә башлана 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы районы хакимиәтендә подъездарҙы төҙөкләндереү буйынса республика программаһының тормошҡа...

Тотош уҡырға 1 840