Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Минеке” тип әйтә алаһыңмы?
Уҙған быуаттың 30-сы йылдарында уҡ билдәле урыҫ психологы Л.С. Выготский ҡатнаш ғаиләләргә хас күп теллелекте иң ҡатмарлы һәм буталсыҡ мәсьәлә тип иҫәпләгән. Быға социаль-сәйәси үҙгәрештәр арҡаһында барлыҡҡа килгән миграция сәбәпсе булһа, әле лә ошо хәл ҡабатлана. Һөҙөмтәлә ҡатнаш ғаиләләр артҡандан-арта.

Күп милләтле Башҡортостанды ла был күренеш урап үтмәне, шуға ла туған тел мәсьәләһе көнүҙәккә әүе­релде. Терминдың мәғәнәһенә килгәндә, уны ғалимдар төрлөсә аңлата. Мәҫәлән, В.А. Аврорин былай ти: “Ке­шенең бер нисә телде белеүенә ҡарамаҫтан, күп осраҡта уның туған теле берәү генә була” (“Проблемы изучения функциональной стороны языка”. – Л., 1975. с. 128). Ә ата-әсә был йәһәттән төрлөсә фекер йөрөтә. Уныһын “Башҡортостан”дың быйылғы 20 февраль һанында донъя күргән “Ҡатнаш ғаилә: балалар нисек тәрбиәләнергә тейеш?” тигән мәҡәләмдә әйтеп үткәйнем инде.
Тел кешенең (халыҡтың) теге йәки был этносҡа ҡа­рауын белдерә. Бер милләт икенсеһенән тап шул үҙенсәлеге менән айырыла ла инде. Ә шулай ҙа “Был – минең туған телем!” тип әйтер өсөн кеше ошо рухи ҡиммәтен яратырға, тартынмай, оялмай, кәмһенмәй, ғорурланып аралашырға, әҙәбиәт уҡырға, йыр тыңларға, балаларына әкиәт һөйләргә, шиғыр ятлатырға тейеш. Күренекле немец ғалимы Вильгельм Гумбольдт былай тип яҙа: “Әгәр кешенең сығышы менән туранан-тура бәйле түгел икән, туған теле һәр кем өсөн иң яҡыны һәм нәфисе булыр инеме? Сит илдә йәшәгәндә уның ауазын ишетеп ҡалһаң, һөйөнөп кенә түгел, ҡанатланып китә­һең, уйың менән тыуған яҡтарыңа ҡайтаһың, үҙеңдең кем икәнеңде яңынан асаһың” (“Афоризмы” китабынан. Улан-Удэ, 1975, 344-345-се биттәр).
Шундай уҡ фекерҙе башҡа ватандаш ғалимдарыбыҙ ҙа әйтә. Мәҫәлән, А.Г. Агаев былай тип яҙа: “Милләт­тәштәре менән даими аралашып йәшәгән индивид тел мәсьәләһе тураһында уйламай. Ә сит ергә, ят мөхиткә барып эләкһә, уның этнос бәйләнештәре шунда уҡ хәрәкәткә килә”.
Ҡатнаш ғаиләлә тыуған баланы айырым бер эт­нос­тыҡы тип әйтеп булмай. Уның милләтен ниндәй шарт­тарҙа тәрбиә алыуы, ҡайһы телде үҙенеке тип һанауы, һөйләшеүе билдәләй. Ошо мәсьәләгә ҡарата фекер­ҙә­ренә һығымта яһап, А.Г. Агаев былай ти: “Дөйөмләш­тереп әйткәндә, кеше үҙенең туған теле тип ғаиләһендә аралашҡан, бала тәрбиәләгәндә ҡулланған, иркен һөйләшкән, фекер йөрөткән, ижади йәһәттән файҙалана алған телен иҫәпләргә тейеш”.
Гәзит уҡыусыларҙы ошо темаға бергәләп фекер алы­шырға саҡырам. Әлеге яҙмала әйтелгәндәр менән ризаһығыҙмы? Бәлки, һеҙҙең был йәһәттән башҡа тәжрибәгеҙ барҙыр?
Земфира СӘХИПОВА,
педагогия фәндәре кандидаты, Башҡортостандың атҡаҙанған уҡытыусыһы,
Салауат Юлаев ордены кавалеры.







Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар

Изгелек күрһәт тә бушлай киноға, бассейнға, музейға бар 01.04.2019 // Йәмғиәт

Һуңғы ваҡытта ирекмәндәр хәрәкәте беҙҙең тормошобоҙҙа һиҙелерлек урын биләй....

Тотош уҡырға 4 008

Һыу инергә ваҡыт етте...

Һыу инергә ваҡыт етте... 01.04.2019 // Йәмғиәт

6 апрелдә Өфө ҡалаһындағы Үҙәк баҙар янындағы Һалдат күленә килһәгеҙ, үкенмәҫһегеҙ. Унда тәүлек...

Тотош уҡырға 3 368

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә

Мөхәббәт менән бәхет гел бергә 31.03.2019 // Йәмғиәт

– Мөхәббәт ҡайҙа юғала? – тип һораған атаһынан бәләкәй Бәхет. – Үлә. Кешеләр булғанды ҡәҙерләмәй,...

Тотош уҡырға 3 916

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..."

"Ҡайһылай оятҡа ҡалдым..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Асыу, ярһыу кешенең бөтөн тәнен, күңелен ялмап алыусан. Шуға әҙәм балаһының бындай осраҡта...

Тотош уҡырға 3 811

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп

Ризыҡ менән бергә өмөт-ышаныс өләшеп 31.03.2019 // Йәмғиәт

Ирекмәндәр Сибайҙа өс айҙан ашыу инде “Йәшәү ризығы” тип аталған мәрхәмәтлек акцияһы үткәрә: ауыр...

Тотош уҡырға 3 173

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..."

"Аҙыҡтың өлөшөн генә һалыр инем..." 31.03.2019 // Йәмғиәт

Имам-хатип мәсеткә вәғәз һөйләргә килһә, унда бер генә кеше – йәш көтөүсе – ултыра, ти....

Тотош уҡырға 3 390

135 мең граждан саҡырыла

135 мең граждан саҡырыла 31.03.2019 // Йәмғиәт

Рәсәй Президенты хәрби хеҙмәткә яҙғы саҡырылыш тураһында указға ҡул ҡуйҙы. Ул кисә, 30 мартта,...

Тотош уҡырға 2 932

Йоҡларға ҡурҡам...

Йоҡларға ҡурҡам... 30.03.2019 // Йәмғиәт

Баҡыйлыҡҡа күскәненә тиҫтә йылға яҡын ваҡыт уҙһа ла, әсәйем һуңғы арала төшөмә йыш инә башланы....

Тотош уҡырға 3 504

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була?

Йәкшәмбелә ғаилә менән ҡайҙа барырға була? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Ҡул эштәре менән булыу, аш-һыу бешереү, бейеү, һүрәт төшөрөү, спорт уйындары... Ә һеҙҙең ғаиләнең...

Тотош уҡырға 1 892

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә

"Мин Хәйбулланан!" тип ғорурланыр йәштәр ҙә 29.03.2019 // Йәмғиәт

Башҡортостандың 100 йыллығына арналған саралар дауам итә. Бөгөн, мәҫәлән, Хәйбулла районы үҙәге...

Тотош уҡырға 1 912

Сарыҡ нисек тегелә?

Сарыҡ нисек тегелә? 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы тарих һәм тыуған яҡты өйрәнеү музейында башҡорттоң традицион аяҡ кейеме – сарыҡ тегеү буйынса...

Тотош уҡырға 2 072

15 апрелдә башлана

15 апрелдә башлана 29.03.2019 // Йәмғиәт

Учалы районы хакимиәтендә подъездарҙы төҙөкләндереү буйынса республика программаһының тормошҡа...

Тотош уҡырға 1 840