Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ни өсөн Урал йылғаһы һайыҡты?
Ни өсөн Урал йылғаһы һайыҡты? Илебеҙҙә меңәрләгән йылға бар. Ҡайһы берҙәре халыҡта айырыуса оло ихтирам менән файҙалана, сөнки улар ҙур әһәмиәткә эйә, тотош иҡтисади райондарҙың хужалығына йоғонто яһай, һыу буйында йәшәгән халыҡтың көнкүрешен һәм мәҙәниәтен билдәләй.
Башҡортостан, Силәбе, Ырымбур, Ҡаҙағстандағы Аҡтүбә, Урал һәм Гурьев өлкәләре аша аҡҡан Урал йылғаһы ла – шундайҙар рәтендә. Оҙонлоғо менән ул (2428 километр) Волга менән Дунайҙан ҡала Европала өсөнсө урында. Бассейнының майҙаны – 231 квадрат километр.
Яйыҡ буйҙары (1775 йылға тиклем шулай атала) ғәжәп бай тәбиғәтле һәм бик үҙенсәлекле, төрлө-төрлө ер аҫты хазиналарына ла бай. Шуныһы ла иғтибарға лайыҡ: ул – Волганан көнсығышта Каспий диңгеҙенә ҡойған берҙән-бер йылға, дала-сүллектәрҙә ятҡан берҙән-бер һыу юлы.
Яйыҡты һыу менән туйындырған төп ҡушыл­дыҡ­тары — Башҡортостанда. Ярты һыуын ул Һаҡмарҙан ала: Урал бассейнының башҡа йылғаларынан айырмалы рәүештә, Һаҡмар һәм уның ҡушылдыҡтары, быуалар, башҡа төр гидротехник ҡоролмалар менән “төҙәтелмәгән”, тәбиғи хәлдә.
Европа менән Азияны айырып торған Урал йылдан-йыл һайыға. 1767 йылда уҡ әле П. И. Рычков “Урмандарҙы һаҡлау һәм үрсетеү тураһында” тигән мәҡәләһендә, урмандарҙы ҡырҡыу арҡаһында Яйыҡ бик ныҡ һайыҡты, бик күп кисеүҙәр барлыҡҡа килде, тип яҙған. “Элек, – ти Рычков, – Ырымбур сиге бу­йын­дағы урмандарға теймәҫ борон, Верхне­уральскиҙа 1734 йылда төҙөлгән пристандә, йөк тейәп, судноларҙы Ырымбурға тиклем оҙатып була ине. Ағастарҙы ҡырҡа барған һайын, 1760 йылдан, Яйыҡ һайыҡты һәм суднолар йөрөүҙән туҡтаны”.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Яҙҙы ашҡынып көткәндер...

Яҙҙы ашҡынып көткәндер... 10.03.2019 // Ҡырағай мөхит

Ошо байрам көндәрендә Веселовка ауылы халҡы эргәлә атыу тауыштары ишетә. Һөҙөмтәлә, республиканың...

Тотош уҡырға 1 130

Һаҡлау мөмкинлеге – халыҡ-ара кимәлдә

Һаҡлау мөмкинлеге – халыҡ-ара кимәлдә 30.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Башҡортостандың символына әүерелгән уникаль тәбиғәт ҡомартҡылары – шихандарҙың яҙмышы һаман да хәл...

Тотош уҡырға 1 287

Мансур ағай хикәйәттәре

Мансур ағай хикәйәттәре 27.01.2019 // Йәмғиәт / Ҡырағай мөхит

...Тауҙар араһындағы бәләкәй генә өйҙә урмансы һәм уның ҡатыны йәшәй. Үҙенә тәғәйенләнгән биләмә...

Тотош уҡырға 1 873

Әйләнә лә киләләр...

Әйләнә лә киләләр... 26.01.2019 // Йәмғиәт / Ҡырағай мөхит

Иглин районының Оло Теләк ҡасабаһында йәшәгән киң билдәле фермер Хәсән Иҙиәтуллиндың хужалығында...

Тотош уҡырға 1 750

Иҫәпленең ҡошо ла теүәл

Иҫәпленең ҡошо ла теүәл 21.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Үткән ял көндәрен мәскәүҙәр файҙалы үткәрҙе: улар орнитологтарға ярҙам итеү өсөн һыуҙа йөҙгән...

Тотош уҡырға 1 090

Йәнлектәр шәкәр сиренә бирешмәй

Йәнлектәр шәкәр сиренә бирешмәй 18.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Ҡырағай тәбиғәттә хайуандар шәкәр сире менән ауырымай һәм һимереү менән яфаланмай....

Тотош уҡырға 1 176

130 йәшкә еткән

130 йәшкә еткән 16.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Һиндостанда 130 йәшкә етеп үлгән крокодил менән бәхилләшергә 500-ҙән ашыу кеше килгән....

Тотош уҡырға 1 128

Бөгөн – Ҡурсаулыҡтар һәм милли парктар көнө

Бөгөн – Ҡурсаулыҡтар һәм милли парктар көнө 11.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Беренсе тапҡыр был датаны Бөтә донъя тәбиғәтте һаҡлау фонды башланғысы менән 1997 йылда билдәләй...

Тотош уҡырға 1 371

Лань, ҡабан балаһы, тур үгеҙенең дуҫлығы

Лань, ҡабан балаһы, тур үгеҙенең дуҫлығы 10.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Лань, тур үгеҙе, дөйәғош... Юҡ-юҡ, йылы яҡта түгел, республикабыҙҙың Нуриман районында ла күрергә...

Тотош уҡырға 1 160

Ул ултыртҡан урман шаулап үҫә

Ул ултыртҡан урман шаулап үҫә 25.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Туймазы районының Верхнетроицк ауылы китапханаһында РСФСР-ҙың дәүләт премияһы лауреаты,...

Тотош уҡырға 1 090

“Бәләкәй болан”

“Бәләкәй болан” 11.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Урман-ҡырҙарыбыҙ биҙәге. Ҡоралайҙарҙы “бәләкәй болан” тип тә йөрөтәләр....

Тотош уҡырға 1 344

Урман һаҡсылары

Урман һаҡсылары 11.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Һалҡын көндәр башландымы, башҡа ваҡытта күҙгә күренмәгән теремек ҡарабаш турғайҙар кешеләр йәшәгән...

Тотош уҡырға 1 402