Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Бар мәшәҡәттәре – ағас кимереү, оя ҡороу
Бар мәшәҡәттәре – ағас кимереү, оя ҡороу ­Бүре, айыу, төлкө, ҡуян, терпе һымаҡ уҡ, ҡондоҙ ҙа күңелебеҙгә бала саҡтан йәнһүрәттәр, төҫлө-төҫлө һүрәтле китаптар аша үтеп ингән. Тырыш, аҡыллы, ҡабаланмаҫ йәнлек йә йылғаларҙы арҡыры быуа, йә файҙалы кәңәше менән башҡа кейектәргә ярҙамға килә.
Ҡондоҙ (бобр) – кимереүселәр араһында иң ҙуры. Оло йәнлектәрҙең оҙонлоғо 0,9 – 1 метрға етә, ә ауырлыҡтары 15-20 килог­рамғаса барып баҫа. Бөтә төрө лә ҡон­доҙҙар ғаиләһенә (Саstoridac) ҡарай. Тиреһе ҡуйы йөн менән ҡапланған. Әйтергә кәрәк, ул ике ҡатлы: йылҡылдап торған өҫкөһө һәм ҡуйы, һыу үткәрмәҫ аҫҡыһы.
Ғаилә ҡороуға килгәндә, моногамлы һанала, йәғни бер генә иш менән ҡауы­шалар. Балалары йәйен донъяға килә. Инә йәнлек бер юлы бер – биш бала табырға һәләтле.
Ҡондоҙҙар башлыса төнөн “донъя көтә”. Бар мәшәҡәттәре булып ағас кимереү, оя ҡороу, бәләкәстәрҙе үҙҙәре белгән серҙәргә өйрәтеү тора. Туҡланыу яғына килгәндә, үлән, ағас ботаҡтарының ҡайырыһын, тамырҙарҙы тәғәм итәләр. Төнөн уларҙың тормошо әүҙемләшә, ҡышҡылыҡҡа аҙыҡ әҙерләгән саҡта (көҙөн) көндөҙ ҙә мәшәҡәткә сумалар.
Ҡондоҙҙар төркөм-төркөм булып йәшәй. Яңғыҙ ғүмер иткәндәре бик һирәк. Тыны­сыраҡ урында торлаҡ “төҙөйҙәр”. Шуға ла төйәк иткән ерҙә­ре тыныслыҡҡа һәм дә йылға ярының уңайлылығына ныҡ бәйле. Аҙыҡ запасын һыуҙа туплайҙар.
Башҡортостанда борон ҡондоҙ күп бул­ған, ләкин уның матур тиреһе кешенең нәф­сеһен уятҡан. Әҙәм балаһы йәнлекте күпләп ҡыра башлаған, шуға ла улар бөтөү сигенә еткән. Тик үткән быуаттың 60 – 70-се йылдарында ғына уны тәбиғи шарттарҙа үрсетеү тураһында ҡайғырта башлағандар, һунар итеү ҡәтғи тыйылған. Архангел, Ға­фури, Балаҡатай, Өфө райондары ­би­лә­мәләренә үрсетер өсөн ситтән йән­лектәр алып ҡайтып ебәргәндәр. Әйтергә кәрәк, улар ерһенеп китә.
Ебәрелгән райондарҙа һандары кәрәкле кимәлгә етә, башҡа яҡҡа ла тарала баш­лайҙар. Бөгөн ҡондоҙҙар Башҡортос­тандың 21 районында осрай. Ул ғына ла түгел, һаны яҡынса ике меңдән ашып, 1982 йылда тәүге тапҡыр 150 башты атыр өсөн лицензия бирелә.
Бына шулай, әҙәм балаһы, теләһә, юғалып барған йәнлектәрҙең һанын да үрсетә ала икән. Үкенескә ҡаршы, быны һуңыраҡ аңлаған саҡтарыбыҙ ҙа күп шул.


Автор: Т. МУСИН.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Яҙҙы ашҡынып көткәндер...

Яҙҙы ашҡынып көткәндер... 10.03.2019 // Ҡырағай мөхит

Ошо байрам көндәрендә Веселовка ауылы халҡы эргәлә атыу тауыштары ишетә. Һөҙөмтәлә, республиканың...

Тотош уҡырға 1 129

Һаҡлау мөмкинлеге – халыҡ-ара кимәлдә

Һаҡлау мөмкинлеге – халыҡ-ара кимәлдә 30.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Башҡортостандың символына әүерелгән уникаль тәбиғәт ҡомартҡылары – шихандарҙың яҙмышы һаман да хәл...

Тотош уҡырға 1 287

Мансур ағай хикәйәттәре

Мансур ағай хикәйәттәре 27.01.2019 // Йәмғиәт / Ҡырағай мөхит

...Тауҙар араһындағы бәләкәй генә өйҙә урмансы һәм уның ҡатыны йәшәй. Үҙенә тәғәйенләнгән биләмә...

Тотош уҡырға 1 873

Әйләнә лә киләләр...

Әйләнә лә киләләр... 26.01.2019 // Йәмғиәт / Ҡырағай мөхит

Иглин районының Оло Теләк ҡасабаһында йәшәгән киң билдәле фермер Хәсән Иҙиәтуллиндың хужалығында...

Тотош уҡырға 1 750

Иҫәпленең ҡошо ла теүәл

Иҫәпленең ҡошо ла теүәл 21.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Үткән ял көндәрен мәскәүҙәр файҙалы үткәрҙе: улар орнитологтарға ярҙам итеү өсөн һыуҙа йөҙгән...

Тотош уҡырға 1 090

Йәнлектәр шәкәр сиренә бирешмәй

Йәнлектәр шәкәр сиренә бирешмәй 18.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Ҡырағай тәбиғәттә хайуандар шәкәр сире менән ауырымай һәм һимереү менән яфаланмай....

Тотош уҡырға 1 175

130 йәшкә еткән

130 йәшкә еткән 16.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Һиндостанда 130 йәшкә етеп үлгән крокодил менән бәхилләшергә 500-ҙән ашыу кеше килгән....

Тотош уҡырға 1 128

Бөгөн – Ҡурсаулыҡтар һәм милли парктар көнө

Бөгөн – Ҡурсаулыҡтар һәм милли парктар көнө 11.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Беренсе тапҡыр был датаны Бөтә донъя тәбиғәтте һаҡлау фонды башланғысы менән 1997 йылда билдәләй...

Тотош уҡырға 1 370

Лань, ҡабан балаһы, тур үгеҙенең дуҫлығы

Лань, ҡабан балаһы, тур үгеҙенең дуҫлығы 10.01.2019 // Ҡырағай мөхит

Лань, тур үгеҙе, дөйәғош... Юҡ-юҡ, йылы яҡта түгел, республикабыҙҙың Нуриман районында ла күрергә...

Тотош уҡырға 1 160

Ул ултыртҡан урман шаулап үҫә

Ул ултыртҡан урман шаулап үҫә 25.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Туймазы районының Верхнетроицк ауылы китапханаһында РСФСР-ҙың дәүләт премияһы лауреаты,...

Тотош уҡырға 1 090

“Бәләкәй болан”

“Бәләкәй болан” 11.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Урман-ҡырҙарыбыҙ биҙәге. Ҡоралайҙарҙы “бәләкәй болан” тип тә йөрөтәләр....

Тотош уҡырға 1 343

Урман һаҡсылары

Урман һаҡсылары 11.12.2018 // Ҡырағай мөхит

Һалҡын көндәр башландымы, башҡа ваҡытта күҙгә күренмәгән теремек ҡарабаш турғайҙар кешеләр йәшәгән...

Тотош уҡырға 1 402