Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Күк иңләргә тауҙар өйрәтте…”
“Күк иңләргә тауҙар өйрәтте…” Гүзәл Ситдиҡованың тәүге шиғри шәлкеме “Совет Башҡортостаны” гәзитендә баҫылып сыҡҡас, әҙәбиәткә тос фекерле, ҡайнар хисле шағирә килә, тип ҡыуанды бик күптәр. Кәтибә Кинйәбулатова апай шәлкемдәге “Әсәйеңә, тиҙәр, оҡшағанһың” шиғырынан
…Ҙурлар ерем булһа – әсәйемдән,
Хурлар ерем булһа – үҙемдән! –
тигән юлдарҙы оҙаҡ йылдар яттан һөйләп: “Вәт бит Гүзәл ниндәй шағирә!” – тип һоҡланып йөрөнө.

Ә минең хәтерҙә “Һигеҙенсе шинель” тигәне тороп ҡалған. Йәш шағирә әллә ни ҙур булмаған шиғырында тотош ил тарихын асып һалырлыҡ ике образ тапҡан: имән сөй һәм шинель. Ил һағына алмашлап барып ҡайтҡан алты улан шинелдәрен өйҙәрендәге имән сөйгә элеп ҡуя. Атайҙарына бындай бәхет эләкмәгән – ул яуҙа ятып ҡалған. Шиғыр яҡты юлдар менән тамамлана:

Ҡыуаныс.
Һалдат ҡаршылап
Өй эсе шаулай-гөрләй.
Олатай ҡаҡҡан ҡаҙаҡҡа
Ейән дә шинель элгән.

(“Һигеҙенсе шинель”).

Ижадына шул тиклем өмөттәр бағлатҡан Гүзәлебеҙҙең аҙаҡтан республика матбуғатында һирәгерәк күренеүенең сәбәптәре күп булған икән. Тетрәндергес бер бәйәне – район гәзитендә эшләп йөрөгәндә йәйләүҙән ҡайтып килгәндә, юл фажиғәһенә эләгеп, йәшәү менән үлем араһында ҡалып, был донъяға балалары саҡырып алып ҡалыуы хаҡында. Тик үҙенең әжәл тырнағында ҡалған саҡтарын һөйләргә яратмай Гүзәл. Ул – кешеләргә гел яҡтылыҡ өләшкән көслө шәхес.
Шулай тәүге шиғырҙары менән һоҡландырһа, Башҡортостандың суверенитет өсөн көрәш йылдарында республикала саф башҡорт телендә тәүге “Урал” район-ҡала гәзите ойоштороп, уның мөхәррире булып киткән әҙибә йәмәғәтселекте йәнә ҡыуан­дырҙы. Бөгөнгөләй хәтерләйем: гәзитте Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһы ла яҙҙырып ала һәм һәр һанын ҡәҙерләп һаҡлай ине. Депутат булараҡ, Башҡорт­остандың үҫешенә бәйле закондар ҡабул иткәндә, ялҡынлы сығыштары бик әһәмиәтле булды. Һәр ултырыш һайын тиерлек уҙғарылған митингтарҙа мин дә ҡатнаш­ҡанлыҡтан, залдағы фекер көрәшенең ниндәй ҡатмарлы шарттарҙа үткәнен бик яҡшы беләм. Шаҡ ҡатып ултыра торғайным – иң көсөргәнешле ваҡыттарҙа Гүзәл микрофонға йүгереп барып, тулҡынлана-тулҡынлана, әммә ҡәтғи итеп сығыш яһай торғайны.
Бөгөн халыҡ араһында ихтирам яулаған баҫмалар “Аҡбуҙат”, “Өмет”тең яҙмышы ла Юғары Советта хәл ителде. Журналды ойоштороу йөкмәтелгәнлектән, мәҙәниәт һәм мәғариф мәсьәләләре буйынса комиссия ултырышында мин дә үҙ һүҙемде әйттем. “Веселые картинки” етмәгәнме ни һеҙгә?” – тине шунда берәү. Ситдиҡова шунда журналдың кәрәклеген бик төплө итеп нигеҙләне. “Татарса гәзитте “Йәшлек”тең дубляжы итергә” тигән тәҡдим дә булғайны. Гүзәл дә, мин дә, башҡа депутаттар ҙа гәзиттәр үҙаллы булырға тейеш тигән фекерҙе яҡланыҡ.
Гүзәл Рамаҙан ҡыҙының “Үҙемдең статусым өсөн түгел, республикам статусы хаҡына сәйәсәткә килдем” тигән һүҙҙәре бик тә хаҡ.
Ситдиҡованың сәйәси эшмәкәрлегенә ҡағылып китеүемдең сәбәбе шул: был фиҙакәрлек уның бөтөн ижадында сағыла. Мөхәррирлек, депутатлыҡ осоронда ул поэзияла ла, прозала ла, балалар әҙәбиәтендә лә, публицистикала ла яңынан балҡып китте.
Тыштан ҡырыҫыраҡ күренгән Гүзәлебеҙ – нескә хисле тәбиғәт балаһы. Бер мәл Ситдиҡовтар ғаиләһе йәшерәк быуын яҙыусыларына бирелгән “Аҡманай” баҡсаһынан өй һатып алды. Тиҙ арала хужабикә уны гөлдәр иленә әүерелдерҙе. Уның туҡтап берәй сәскәне оҙаҡлап ҡарап торғанын күрә инем. Баҡса аръяғындағы урмандан әллә ниндәй шифалы, матур үләндәр ҙә күсереп ултыртып бөттө – улары ла гөрләп үҫеп китте. Ейәнсәрҙәре Ғәзизә менән Һәҙиә лә өләсәйҙәренә эйәреп йә сүп утай, йә һыу һибә. Бер көн шулай ер ҡаҙып йөрөгәнендә: “Баҡсаңда усың аша үтмәгән бер бөртөк тупрағы ла ҡалмағандыр инде”, – тинем. Емеш-еләк бешһә, ейәндәрен эйәртеп, урманға кәрзинен тотоп сығып киткән дә, баҡса янындағы шишмәнән көйәнтәләп һыу ташыған да – ул, Гүзәлебеҙ.
Шағирәнең тәбиғәт йәнле булыуы уның сәсмә әҫәрҙәрендә лә, поэзияһында ла, сәфәрҙәренән төшөрөп алып ҡайтҡан фотоларында ла ярылып ята.

Берәүҙәрҙе яҙҙар күккә сөйә,
Баш эйҙертә мине тупраҡҡа,
Тарап-тарап ергә орлоҡ һалам,
Өмөт-мая бағлап көҙ яҡҡа.
Ҡырауҙарҙан ҡурсый йән йылыһы,
Йөрәк ҡаным менән һуғарам,
Ергенәйем түлһеҙ ҡалмаһын тип,
Эш аттарын һирәк туғарам.
Сәскәләрем бөгөн тажын асҡан,
Һөйөнөшөп бағып күктәргә.
Һәр береһе емшән үҙәгенә
Йөрәгемде һалып күтәргән.

(“Йөрәгем гөлләмәһе”).

Баҡса тураһында ғына түгел был шиғыр, тормош тупрағына ташлаған орлоҡтары хаҡында…
Балалар өсөн яҙған әҫәрҙәренең бер нисәһен хатта фольклор йыйынтығына ла индереп ебәрҙеләр бер саҡ. Тимәк, ысынлап та халыҡсан, ысынлап яраталар уларҙы. Юғары кимәлдә ижад итеүенә Силәбе дәүләт мәҙәниәт институтын тамамлап, балалар әҙәбиәте белгесе, библиограф булып сығыуы ла ярҙам итәлер. Эше күп булғанда ла “Аҡбуҙат” журналы үтенесе буйынса шиғыр йә хикәйәһен йүгертеп килтереп еткерер ине. Күп йылдар “Аҡбуҙат”тың мөхәрририәте ағзаһы булып торҙо, төплө кәңәштәре журналды яҡшыртыуға булышлыҡ итте. Яҙыусылар союзы идараһы һәм балалар әҙәбиәте секцияһы ағзаһы булараҡ, Гүзәл бөгөн йәш быуын өсөн яҙыусыларҙы үҫтереүҙә, уларҙың ҡулъяҙмаларын тикшереүҙә ихлас ҡатнаша.
Үҙ шиғырҙарында телебеҙҙе бик яҡшы белмәгән сабыйҙарыбыҙҙың хатта өндәргә ҡағылышлы проблемаларын да иҫтә тоторға тырышып яҙа ул, шуның өсөн дә балалар баҡсаларында эшләгәндәр, башланғыс синыф уҡытыусылары уның әҫәрҙәрен эштә теләп файҙалана. Бала өндәрҙе дөрөҫ әйтмәүенән ҡурҡа, тартына, ти был хаҡта шағирә. Шиғырҙарына башҡорт теленә хас өндәрҙе яйлап индерергә тырыша, махсус сараларҙа һәр уҡыусының әҙерлегенә ярашлы сығыш яһарға мөмкинлеге булырға тейешлеген күҙҙә тота. Мәҫәлән,

Алма, алма,
Алма алам,
Апайыма
Алма һалам:
– Аша, аша,
Йәсе, – тием,
Апай алмай:
– Әсе, – тиеп.


Был шиғырҙа, күреүегеҙсә, башҡорт телен бығаса белмәгән бала өсөн “ә” һәм “һ” өндәре генә ят. “Ә” өнөнә нығыраҡ күнегеү өсөн тағы бер шиғыр:

Бер, бер, бер-бер-бер,
Бәрәс йүгереп килер,
Бер, бер, бер-бер-бер,
Йәнә береһе килер.
Меке-ке, меке-ке,
Бәрәстәр булыр ...ике.


Математика дәресендә лә ҡулланырға була уны.
Ғөмүмән, уның һәр китабын балалар менән эштә файҙаланып була, бигерәк тә мәҡәлдәр һәм әйтемдәр буйынса халҡыбыҙҙың милли педагогикаһы алымдарын асып һалған, ҙур тәрбиәүи әһәмиәткә эйә “Күсле ил, көслө ил” тигән китабын миҫалға килтерер инем.
Файҙалы яңылыҡты тиҙ генә эләктереп алып, эсендә ҡайнап китә белә Гүзәл. Әле бына Интернет донъяһында үҙенең бер нисә блогы бар. “Балалар өсөн башҡортса әҫәрҙәр”, “Башҡорт ҡатын-ҡыҙы”, “Балалар донъяһы (кескәй башҡорт)” – киң билдә­леләрҙән. Унда ингәндәрҙең, әҙибә, йәмәғәт эшмәкәре менән туранан-тура аралашырға теләгәндәрҙең һаны көндән-көн арта бара. Матбуғатта компьютерҙы “башҡортса һөйләштереү” мәсьәләһен дә күтәреп сыға, шунда уҡ төшөнсәләр һүҙлеген дә әҙерләй, Википедия виртуаль энциклопедияһында милләтебеҙҙең һүҙ байлығын, рухи ҡомартҡыларын да донъяға танытып ултыра. Һис шикһеҙ, уның утыҙ йыллап балалар өсөн ижад иткән әҫәрҙәре, йәш быуын өсөн һалған хеҙмәте Һәҙиә Дәүләтшина исемендәге премияға лайыҡ.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа...

"Иҙел башы" менән "Арғымаҡ" осрашһа... 30.03.2019 // Әҙәбиәт

Белорет районының Абҙаҡ мәктәбендә әҙиптәр менән осрашыуҙар даими үтеп тора....

Тотош уҡырға 1 678

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын...

Шәйехзада БАБИЧ Өмөт ҡайнап, ташып күкрәгемдән, Көтәм тиҙҙән аҡ көн тыуғанын... 29.03.2019 // Әҙәбиәт

28 мартта Башҡортостан Автономияһы көрәшсеһе, азатлыҡ йырсыһы, башҡорт халҡының арҙаҡлы улы, шағир...

Тотош уҡырға 2 049

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек!

Беҙ “Пионер”ҙа тәрбиәләндек! 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Мин бәләкәй саҡта ул журнал “Пионер” тип атала ине. Беҙ уны шул тиклем яратып, көтөп алып уҡыныҡ....

Тотош уҡырға 1 572

Бала саҡ иле баҫмаһы

Бала саҡ иле баҫмаһы 29.03.2019 // Әҙәбиәт

Алыҫ 1929 йылдың мартында Башҡортостан балалары “Керпе” тип аталған йөкмәткеле һәм ҡыҙыҡлы...

Тотош уҡырға 1 773

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар

Тоғролоҡта ғына ул дуҫлыҡ бар, Тик дуҫлыҡта ғына хаҡлыҡ бар 27.03.2019 // Әҙәбиәт

Башҡортостан – тиңдәргә-тиң илем, Һиндә һалдыҡ дуҫлыҡ һарайын. Таңдай балҡып һинең килер көнөң,...

Тотош уҡырға 1 599

“Китапты йөкмәткеһе өсөн уҡымайым”
Каникул тылсымға бай булмаҡсы

Каникул тылсымға бай булмаҡсы 23.03.2019 // Әҙәбиәт

Учалыла “Бөйөк тылсымсы – театр” тип исемләнгән балалар китабы аҙналығы башланды....

Тотош уҡырға 1 454

“Башҡортостан – баш йортобоҙ”

“Башҡортостан – баш йортобоҙ” 22.03.2019 // Әҙәбиәт

Зәйнәб Биишева исемендәге Башҡортостан “Китап” нәшриәтендә уҙған түңәрәк өҫтәл ошолай атала....

Тотош уҡырға 1 507

Һин дә флешмобҡа ҡушыл!

Һин дә флешмобҡа ҡушыл! 21.03.2019 // Әҙәбиәт

Бөгөн – Бөтә донъя шиғриәт көнө. Уның тарихы тамырҙары менән 1999 йылға барып тоташа: Францияның...

Тотош уҡырға 1 411

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп

Яҡтыкүлгә яҡтылыҡ өҫтәп 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Әле Әбйәлил районының Яҡтыкүл шифаханаһында бер төркөм яҙыусылар һаулығын нығыта, ял итә. Ошо...

Тотош уҡырға 1 666

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы

Әҙәбиәт һөйөүселәрҙе "Бабич" бергә тупланы 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Баймаҡ биләмә-ара үҙәк китапханаһында әҙәбиәт һөйөүселәр һәм яҙыусылар араһында йылы күпер һалыуға...

Тотош уҡырға 1 404

Фәнзил САНЪЯРОВ:  "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!"

Фәнзил САНЪЯРОВ: "Меңйыллыҡтар ҡайҙа барғанда ла, Уралымда йәшәр шиғриәт!" 20.03.2019 // Әҙәбиәт

Ҡоролтайға әҙерләнәм Башҡорттарым Йәнә ҡор йыясаҡ, Бишенсегә үтер Ҡоролтай. Кәңәш-төңәш итер мәл...

Тотош уҡырға 1 568