Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Телеңдән ҡыуан, тигәндәр
Телеңдән ҡыуан, тигәндәрҺуңғы арала тел хаҡында, уның мөһимлеге, киләсәк, йәштәр өсөн, баланың сәләмәтлеге өсөн кәрәклеге тураһында йыш һөйләшәбеҙ. Аңлатыу эше лә алып барыла, сөнки, ысынлап та, кемдәрҙер туған телдең мөһимлеген төшөнөп етмәй, ахыры. Бәлки, быға ел тиҙлеге менән барған үҙгәрештәр ҙә сәбәплелер. Ни генә тимә, заманса техника, әйләнә-тирәбеҙ башҡа телдәрҙә аралашҡанда, йоғонтоға бирелмәҫ өсөн дә тәрән эске инаныу, ҡандан килгән милли тойғоға тоғролоҡ кәрәк, күрәһең.

ХХ быуаттың 70-се йылдарында донъя ҡуйған философ, тәрән фекерле ғалим Хайдеггерҙың бер киң билдәле һүҙе бар. Әйткәндәй, уны тел тураһында һөйләшеү барғанда ғына түгел, ғөмүмән, кешелекте төрлө яҡлап өйрәнгәндә иҫкә алалар. Ә Мартин Хайдеггер былай тигән: “Тел – ул йәшәйештең йорто” (“Язык – это дом бытия”). Йәғни тел – ул аралашыу ҡоралы, бөгөн ҡулланған һүҙҙәр, өндәр сығанағы ғына түгел, ә беҙгә тиклем йәшәгәндәрҙе лә, беҙҙән һуңғыларҙы ла, беҙҙе лә үҙ эсенә алған ысынбарлыҡ.
Балаларына башҡорт телен өйрәтергә теләмәгән ата-әсә уны ана шул йәшәйештән мәхрүм итә. Уның нәҫел тамырҙары өҙөлә, ә инде ул өҙөлгәс, тере йән эйәһе булған бала үҙенән-үҙе ошо замандың алға этәргесе лә, бәләһе лә булған роботҡа әүерелә башлай түгелме?!
Әгәр мин ата-бабаларым, әллә нисәмә быуын сылбырым һөйләшкән телдә аралашам икән, тимәк, мин телем аша анау хәтлем быуаттарҙың ҡеүәтен, шәжәрәмдең рухи фатихаһын йөрөтәм, тигән һүҙ. Ҡарышып-ҡарышып балаларына туған телде өйрәтергә теләмәгән ата-әсәнең даими рәүештә Интернет тултырып бәхәс ҡороуы, уларға заманында тел өйрәтелмәүе, шуға күрә улдарын, ҡыҙҙарын да “яфаларға” теләмәүе тураһында яҙыуын уҡып, ҡайһы саҡ: “Ана бара юлығыҙ!”– тип әйтке лә килеп китә. Ә ниңә, шулай түгелме ни? Көсләп асылған күҙҙең нуры юҡ, тигән бит халыҡ әйтеме. Беҙ мәжбүри рәүештә уларға телдең мөһимлеген аңлатҡансы, уҡырға өйрәнергә, белергә теләгәндәргә ваҡытыбыҙҙы бүлһәк, яҡшыраҡ булмаҫ инеме икән, тигән фекер күптәрҙең уйына киләлер. Шул уҡ ваҡытта Кешелекте ҙур тиҙлектә үҙ фажиғәһенә табан осоуын борон-борондан аҡыл эйәләре иҫкәртә килгән, әммә һәр дәүер, юғалтыуҙар аша булһа ла, әҙәм балалары дөрөҫ юлды табырға тырышҡан, шуға ынтылған, ғәм халыҡ араһында иҫкәртерлек һүҙҙе әйткән генә түгел, уны бәндәләрҙең күңеленә еткерерлек итеп һеңдергән. Шуға күрә һәр кешенең, ғаиләнең, халыҡтың үҙенә хәүеф менән янаған тамырын онотоу фажиғәһен кисектереү өсөн даими рәүештә тәрән сабырлыҡ, ҙур йөрәк менән һәр кешегә аңлатыу эше алып барырға кәрәк! Халыҡ тип һүҙ әйткәндә, һәр беребеҙ үҙ ғаиләһенән башлаһаҡ ине ул рухи инаныстар бағаналарын тергеҙеүҙе. Ни өсөн бөгөн педагог, яҙыусы, биш бала әсәһе Мәрйәм Бураҡаеваның һүҙе һәр урында көтөп алына? Ни өсөн уның әйткәне күңелгә үтә? Сөнки уның һөйләгәндәре – үҙенең шәхси миҫалы өлгөһө, ул балаларҙы милли рухта, милли ҡиммәттәр миҫалында тәрбиәләгән шәхес.
Кемдәрҙер башҡа тел өйрәнеп, шул милләт вәкиле булып китермен тип, моғайын, уйламайҙыр. Сөнки йүкәнең япраҡтарын имәндеке кеүек итеп киҫһәң дә, шул рәүешле итеп олонон һырлаһаң да, ул имән булмаясаҡ! Ул бит был ергә йүкә булып яралған. Ә инде төбөнән киҫеп, уны имән итәм тип, янына тамырҙарын тоташтырып күмһәң дә, был ыңғай һөҙөмтә бирмәҫ – үҙ-үҙенән яҙған ағас шул мәлендә үк һулыр, юҡҡа сығыр. Кешеләр ҙә, ағастар һымаҡ, тере йән эйәләре. Уларҙан айырмалы, әҙәм балаларының аҡылы, һайлау мөмкинлеге бар. Сит-ят ҡәүемдең асылына ынтылыу ул бит ата-бабаларыңа ла хыянат, тигән һүҙ.
Бөгөн теге донъя, был донъя хаҡында шул тиклем күп һөйләйбеҙ, һәр беребеҙ белгес булып бөттөк. Ә Мәңгелек йортобоҙға барғас, үҙ халҡыңдан булған ата-бабалар, олатай-өләсәйҙәр, инәйҙәр йөҙөнә нисек бағырбыҙ? Хәйер, имам әл-Бохариҙың был хаҡта әйткән хәҙисе бар: “Атаһы булмағанды үҙен уның балаһы тип атаған мотлаҡ иманһыҙлыҡ ҡыла һәм үҙен, ул халыҡтыҡы булмаһа ла, шул халыҡ иҫәбенә индергән әҙәм мотлаҡ рәүештә тамуҡта урын ала”, – тигән. Был үҙеңдең намыҫыңа хыянат тигән һүҙ бит! Улайһа, һинең кеше булып йәшәүеңә ни һан, замандаш?
Беҙ бәләкәй саҡта матур итеп шиғыр һөйләһәң, йыр йырлап күрһәтһәң: “Телеңдән ҡыуан!” – ти торғайны күрше инәйҙәр. Ана шул ҡыуандырыр ҡорал, ҡан хәтере, ырыуым, нәҫел сылбыры ғына була күр, Телем!




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Тыныслыҡ, бер-береңә ихтирам тантанаһы

Тыныслыҡ, бер-береңә ихтирам тантанаһы 31.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Башҡорт, татар, тажик, үзбәк, ҡырғыҙ, ҡаҙаҡ, төркмән, азербайжан... Республикабыҙҙа йәшәгән төрлө...

Тотош уҡырға 2 571

50 мең һум кемдә?

50 мең һум кемдә? 31.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

“Урал аръяғы тауышы” йыр-моң конкурсының еңеүсеһе билдәле булды. Ул – 15 йәшлек Сибай ҡыҙы...

Тотош уҡырға 2 571

Ейәнсуралар йәшлеккә алып ҡайтты...

Ейәнсуралар йәшлеккә алып ҡайтты... 30.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Республикабыҙҙа театрҙар фестиваль-марафоны дауам итә. Ошо көндәрҙә штандарт йылайырҙарҙан...

Тотош уҡырға 2 252

Йондоҙ ниңә юғалған?

Йондоҙ ниңә юғалған? 30.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Ҡазандағы Дан аллеяһынан Хәниә Фәрхиҙең хәтер йондоҙо юғалған....

Тотош уҡырға 1 409

"Тамаша-2019": кемдәр еңеүсе?

"Тамаша-2019": кемдәр еңеүсе? 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Бөрйән районында Башҡортостандың 100 йыллығына, Театр йылына арналған “Тамаша-2019” фестивале үтте....

Тотош уҡырға 1 232

25 йылдың иң яҡшыһы...

25 йылдың иң яҡшыһы... 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Ике йыллыҡ тынлыҡтан һуң Байегет йәнә концерт ҡуймаҡсы....

Тотош уҡырға 1 496

Сәхнә яратһаң, бында кил!

Сәхнә яратһаң, бында кил! 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре ошонда сыныға....

Тотош уҡырға 1 295

Сыйырсыҡтар ҡайтып ҡуныр...

Сыйырсыҡтар ҡайтып ҡуныр... 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Уҡыусыларҙың яҙғы каникулы булыуға ҡарамаҫтан, Сибай һынлы сәнғәт мәктәбендә оҫталыҡ дәрестәре...

Тотош уҡырға 1 301

Баймаҡтың “Ҡояшлы сәхнә донъяһы”

Баймаҡтың “Ҡояшлы сәхнә донъяһы” 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Халыҡ-ара театр көнө уңайынан Баймаҡ үҙәк китапханаһында “Ҡояшлы сәхнә донъяһы” исемле фотокүргәҙмә...

Тотош уҡырға 1 123

Зәйнетдиндең үҙ лейблы буласаҡ

Зәйнетдиндең үҙ лейблы буласаҡ 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Йыр-моңға ла, бейеүгә лә берҙәй маһир, ундан ашыу музыка ҡоралында оҫта уйнаған, башҡорт...

Тотош уҡырға 1 233

Ҡурсаҡ театры яңыра

Ҡурсаҡ театры яңыра 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры, ниһайәт, капиталь ремонтланасаҡ һәм уға яңы төкәтмә төҙөйәсәктәр....

Тотош уҡырға 1 137

Сәнғәтте яратҡандар

Сәнғәтте яратҡандар 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Профессиональ сәнғәткә хеҙмәт итеүселәрҙе берләштергән байрам булараҡ һәр ижади коллектив өсөн...

Тотош уҡырға 1 363