Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
Бер көн һуңлаһаң, биш көн йүгерерһең, ти халыҡ. Ваҡыт тигәнең бик тиҙ уҙа, йыл үткәнен һиҙмәй ҙә ҡалаһың. Яңы уҡыу йылы Хөкүмәттең милли телдәргә ҡағылышлы ҡарары менән башланып киткәйне. Инде йәйге каникул да етеп килә.

Тағы яуаплы, тынғыһыҙ ғәмәл — Берҙәм дәүләт имтихандарына әҙерлек, уны уңышлы үтәп сығыу бурысы тора. Минеңсә, был һынау барыбер төптән уйлап эш ителмәгән, аҙағынаса еткерелмәгән.
— БДИ совет дәүерендәге сифатлы һәм уңайлы, ысын мәғәнәһендә уҡыусыларға төплө белем биргән мәғариф системаһын юҡҡа сығарҙы, — ти филология фәндәре докторы, Башҡортостандың атҡаҙанған ғилми эшмәкәре, профессор Әлим Әхмәҙиев. — БДИ уҡыусыны уйларға, фекер йөрөтөргә өйрәтмәй.
Был осраҡта, әлбиттә, уҡытыусының да үҙ фәненә һүлпән ҡарауы күренә. МДУ ректоры Виктор Садовников бына нимә ти: “Мәғариф өлкәһендә беҙ күп хаталар ебәрҙек һәм күп ҡиммәттәрҙе юғалттыҡ, бер сиктән икенсеһенә һикерәбеҙ, ә һөҙөмтә юҡ. Советтар Союзындағы белем биреү системаһы төплө уйлап эшләнгәйне, һәм ул үҙен ыңғай яҡтан ғына күрһәтте. Беҙ һәр ваҡыт белем биреү өлкәһендә көслө булдыҡ, уҡыусыны уйларға, эҙләнергә, фекер йөрөтөргә, иҫбатларға өйрәттек. Бөгөн бөтә уҡыу системаһы аңламай ятлауға ҡоролған, шул иҫәптән БДИ ла. Бындай системаны мотлаҡ үҙгәртеү кәрәк, был — бөгөнгө төп мәсьәлә”.
Беҙ, ХХ быуат кешеләре, туған телебеҙҙә белем алдыҡ, күбебеҙ юғары үрҙәргә үрләне, кеше булып ҡалдыҡ, илебеҙгә тоғро хеҙмәт иттек. Әсә теле бит ул — күкрәк һөтө менән бирелгән юйылмаҫ мөғжизә. Ошо тел аша һәр милләт балаһы тәрбиә ала, сөнки туған тел – инсафлыҡ, намыҫ, милли рух тәрбиәләү ҡоралы.
Тәү кеше иң элек өн сығарған, тора-бара ымлап аңлашыу мөмкинлеген тапҡан, һүҙбәйләнештәрен булдырған, меңәр йылдар, быуаттар буйы оҙон юл үтеп, халыҡ телдәрен барлыҡҡа килтергән, тел милләтте тыуҙырған, милләт үҙ ерендә дәүләтен ойошторған. Үҙ дәүләтен булдырған халыҡ уға исемен биргән, үҙе булдырған илендә дәүләтенең тулы хоҡуҡлы вәкиле булып йәшәй башлаған. Ул дәүләттең еренә, ер аҫты һәм ер өҫтө байлыҡтарына, үҙ аҡылы, зиһене менән ынйы бөртөктәре кеүек бөртөкләп йыйған теленә, уны инҡар итеүгә берәүҙең дә хаҡы юҡ, сөнки кеше илен, телен үҙе булдырған, уға ситтән килеп берәү ҙә ярҙам итмәгән, былар – уның аңы, хәләл хеҙмәте менән булдырылған хәләл мөлкәте, меңәр йыллыҡ өҙлөкһөҙ эш емеше.
Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының 1983 йылғы Бөтә донъя конференцияһында “төп халыҡтың ере, тәбиғи байлығы, үҙ илендәге законлы хоҡуҡтары тартып алынырға, теле инҡар ителергә тейеш түгел” тип билдәләнгән. Тимәк, һәр милләт вәкиле үҙ ерендә — еренең хоҡуҡлы хужаһы. Был хоҡуҡ халыҡ-ара закондар менән нығытылған. Һәр ил халҡы мәнфә­ғәттәренән сығып закондар сығарырға (Конституция) һәм уны яҡларға хаҡлы. Ситтән килгәндәр ошо дәүләттең закондарына һис һүҙһеҙ буйһонорға, уларҙы үҙ ерендә ҡабул иткән төп милләт кешеләрен хөрмәт итергә бурыслы.
Башҡорт әҙәбиәтен факультатив итеп үткәреүгә күсеү бөтөнләй аңлашылмай. Әҙәбиәт йәш быуынға тормоштоң ҡыҙыҡ та, ҡатмарлы ла яҡтарын аса, уларҙы киләсәккә — оло юлға әҙерләй. Тел дәрестәрен дә кәметеү мөмкин түгел. Тел — ул төпһөҙ диңгеҙҙе хәтерләткән, рухи байлыҡ тәрбиәләй торған фән.
Был өлкәлә ата-әсәләрҙең дә аңһыҙлығы борсоуға һала. Бәғзеләр балаларын урыҫ кластарына биреүҙе хуп күрә, улар ғәзиздәренең дә, республикабыҙ киләсәген дә уйлап еткермәй, ахыры. Шул арҡала башҡорт ауылдарынан (балалар һаны етеүгә ҡарамаҫтан) балаларҙы урыҫ мәктәптәренә күсереү күбәйҙе. Уларҙа уҡытыусылар эшле, ә башҡорт мәктәп­тәрендәгеләр урамда ҡалды. Башҡорт балалары маңҡорт буласаҡ. Был бер ниндәй ҙә ҡанун ҡалыбына һыйған эш түгел. Уйланырға урын бар.
Ҡыҫҡаһы, халҡыбыҙ алдында тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫлек яуаплы эштәр тора. Был осраҡта берҙәмлек, сабырлыҡ, татыулыҡ һәм ныҡышмалылыҡ талап ителә, ләкин бының өсөн закондарҙы өйрәнеп, ҡанун нигеҙендә халыҡтың киләсәге өсөн әһәмиәтле эштәрҙе талап итә белеү кәрәк.

Ләлә БЕЙЕШЕВА,
хаҡлы ялдағы уҡытыусы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Тыныслыҡ, бер-береңә ихтирам тантанаһы

Тыныслыҡ, бер-береңә ихтирам тантанаһы 31.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Башҡорт, татар, тажик, үзбәк, ҡырғыҙ, ҡаҙаҡ, төркмән, азербайжан... Республикабыҙҙа йәшәгән төрлө...

Тотош уҡырға 2 571

50 мең һум кемдә?

50 мең һум кемдә? 31.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

“Урал аръяғы тауышы” йыр-моң конкурсының еңеүсеһе билдәле булды. Ул – 15 йәшлек Сибай ҡыҙы...

Тотош уҡырға 2 571

Ейәнсуралар йәшлеккә алып ҡайтты...

Ейәнсуралар йәшлеккә алып ҡайтты... 30.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Республикабыҙҙа театрҙар фестиваль-марафоны дауам итә. Ошо көндәрҙә штандарт йылайырҙарҙан...

Тотош уҡырға 2 252

Йондоҙ ниңә юғалған?

Йондоҙ ниңә юғалған? 30.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Ҡазандағы Дан аллеяһынан Хәниә Фәрхиҙең хәтер йондоҙо юғалған....

Тотош уҡырға 1 409

"Тамаша-2019": кемдәр еңеүсе?

"Тамаша-2019": кемдәр еңеүсе? 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Бөрйән районында Башҡортостандың 100 йыллығына, Театр йылына арналған “Тамаша-2019” фестивале үтте....

Тотош уҡырға 1 232

25 йылдың иң яҡшыһы...

25 йылдың иң яҡшыһы... 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Ике йыллыҡ тынлыҡтан һуң Байегет йәнә концерт ҡуймаҡсы....

Тотош уҡырға 1 495

Сәхнә яратһаң, бында кил!

Сәхнә яратһаң, бында кил! 29.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре ошонда сыныға....

Тотош уҡырға 1 294

Сыйырсыҡтар ҡайтып ҡуныр...

Сыйырсыҡтар ҡайтып ҡуныр... 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Уҡыусыларҙың яҙғы каникулы булыуға ҡарамаҫтан, Сибай һынлы сәнғәт мәктәбендә оҫталыҡ дәрестәре...

Тотош уҡырға 1 301

Баймаҡтың “Ҡояшлы сәхнә донъяһы”

Баймаҡтың “Ҡояшлы сәхнә донъяһы” 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Халыҡ-ара театр көнө уңайынан Баймаҡ үҙәк китапханаһында “Ҡояшлы сәхнә донъяһы” исемле фотокүргәҙмә...

Тотош уҡырға 1 123

Зәйнетдиндең үҙ лейблы буласаҡ

Зәйнетдиндең үҙ лейблы буласаҡ 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Йыр-моңға ла, бейеүгә лә берҙәй маһир, ундан ашыу музыка ҡоралында оҫта уйнаған, башҡорт...

Тотош уҡырға 1 232

Ҡурсаҡ театры яңыра

Ҡурсаҡ театры яңыра 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Башҡорт дәүләт ҡурсаҡ театры, ниһайәт, капиталь ремонтланасаҡ һәм уға яңы төкәтмә төҙөйәсәктәр....

Тотош уҡырға 1 135

Сәнғәтте яратҡандар

Сәнғәтте яратҡандар 27.03.2019 // Мәҙәниәт һәм cәнғәт

Профессиональ сәнғәткә хеҙмәт итеүселәрҙе берләштергән байрам булараҡ һәр ижади коллектив өсөн...

Тотош уҡырға 1 362