Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Ишмөхәммәт хажи ҡиссаһы
(Әҫәрҙән өҙөк)
Ишмөхәммәт хажи ҡиссаһыХаж сәфәренә йәйәүләп сығып киткән Ишмөхәммәт, күп илдәр, ерҙәр гиҙеп, 25 йылдан һуң ғына тыуған ауылы Күбәккә ҡайтып төшә. Фатима исемле ҡыҙға өйләнә.
1797 йылда ахун дәрәжәһенә лайыҡ булған хажи ҡайтыу менән үк урындағы мәсеттең имамы һәм мөҙәрисе итеп тәғәйенләнә. Үҙ иҫәбенә мәҙрәсә өсөн айырым бина төҙөтә башлай, ул әҙер булғансы шәкерттәрен өйөндә уҡыта. Һабаҡ алырға күрше-тирә ауылдарҙан да киләләр. Ишмөхәммәт хажи дәрес­тәрен яңы алымдарға нигеҙләнеп ойоштора, ябай итеп аңлата, шәкерттәре дүрт-биш айҙа уҡыу-яҙыу серҙәренә төшөнә. Мөғәллим Ҡөрьәнде көйләп уҡырға ғына түгел, ә тел, стиль үҙенсәлектәрен, терминологияһын да өйрәтә.
1831 йылда Күбәк ауылы иман йорто Йәмиғ мәсете тип үҙгәртелгәс тә уның имамы, мөҙәрисе итеп йәнә ахун Ишмөхәммәт хажи һайлана. Ислам тәғлимәтен таратыуҙағы хеҙмәте, батша хөкүмәте сәйәсәтен нығытыуҙағы эшмәкәрлеге өсөн ул юғары даирәләрҙең маҡтау ҡағыҙҙарына, миҙалдарға лайыҡ була. Төп бурыстарынан тыш, донъя мәшәҡәттәренә лә ваҡыт таба тынғыһыҙ йән эйәһе. Мәҫәлән, Иҙәш йылғаһында һыу тирмәне ҡороп ебәрә. Унда килгәндәрҙән хаҡ өсөн алына торған ондо Ишмөхәммәт хажи мохтажлыҡта йәшәгән ауылдаштарына биреп бара.
Каллиграфияһы ифрат матур булған мөғәллим шамаил эшләү оҫтаханаһы ла асып ебәрә. Биҙәп яҙылған доға, аят, изге һүҙҙән торған картиналар алтындай балҡып, сәнғәти камиллығы менән һоҡлан­дырып, нур сәсеп тора, халыҡтың рухын нығыта, байыта. Улар сифат яғынан бик юғары була, яҡын-тирәгә генә түгел, Урта Азия яҡтарына ла тарала.
* * *
Ғүмерен Исламға, иленә, халҡына хеҙмәт итеүгә бағышлаған, мосолмандарға Ҡөрьән серҙәрен асыуға булышлыҡ иткән, бихисап шәкерттең остазы булған Ишмө­хәммәт хажи ҡартайған көнөндә бик ауыр хәлгә төшә: уның ерҙәрен рөхсәтһеҙ баҫып алалар, урмандары ла ситтәргә китә, мал-мөлкәте тарала. Шуға ҡарамаҫтан, дин әһеле элеккесә асыҡ, йомшаҡ күңелле, һәр һүҙенән ғилем байлығы бөркөлөп торған аҡыл эйәһе, абруйлы аҡһаҡал булып ҡала. Һынау өсөн Аллаһ Тәғәлә үҙенең яратҡан бәндәһенә байлыҡты ла, ауырлыҡты ла бирер, тип юҡҡа әйтелмәгән бит.
Ҡартайған атаһының ауыр хәлен күреп йөрәге әрнегән улы Мөхәм­мәтлатиф, яҡлау, ярҙам һорап, Ырымбур-Һамар генерал- губернаторына рапорт яҙа (ул әле Башҡорт­остандың Үҙәк дәүләт тарих архивында һаҡлана). Әммә юғары даирәләрҙән ярҙам булмай.
Ни хәл итмәк кәрәк: әҙәм балаһы был донъяға миҙгел өсөн генә килә лә, ваҡыты үткәс, мәңгелеккә күсә. Кеше үлгәс, унан ни ҡала һуң? Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм былай тигән: “Вафат бул­ғандың ғәмәл дәфтәре ябыла. Уға фәҡәт өс нәмәнән сауап килеп торасаҡ: саҙаҡаһынан, файҙалы ғилеменән, игелекле балаһынан”. Тәүгеһе, йәғни саҙаҡа, хәҙистәрҙә аңлатылғанса, әҙәм балаһының төҙөгән күпере, мәсете, мәҙрәсәһе һ.б. Уларҙан бөтөн кеше лә фай­ҙалана – ғәмәлдең сауабы ғәйәт ҙур.
Мираҫ итеп ҡалдырылған ғилем­дең дә әжере юғары. Был турала Рәсүл Әкрам ғәләйһис-сәләм шулай тигән: “Кем дә кем һиҙайәткә саҡыр­һа, уға үҙенең эҙенән барғандарға яҙылған күләмдә сауап килеп торор”. Баҡыйлыҡҡа күскәс тә рәхмәттән айырмаған ғәмәл­дәрҙең тағы береһе –сәлих ата-әсәһе, аҡ бабалары рухына доға ҡылған, уларҙың яҡшы эштәрен дауам иткән изгелекле ул-ҡыҙ. Әгәр ҙә ки әҙәм балаһы фанилыҡта ошо бурыстарын үтәгән булһа, вафатынан һуң да уны һәммә кеше күркәм һүҙ менән иҫкә төшөрөр, доғаларҙа исеме телгә алыныр, рухы күңел­дәрҙә йәшәр.

* * *
Ишмөхәммәт хажиҙың тыуған ауылы Күбәк менән иңгә-иң терәшеп ятҡан Тауларҙа заманында дүрт мәсет булған. Совет власы осоронда ул иман йорттары халыҡҡа хеҙмәт итеүҙән туҡтатылып, манаралары ҡолатылып, биналары хужалыҡ ихтыяждары өсөн файҙаланыуға тапшырылған.
Һуңғы йылдарҙағы үҙгәрештәр һөҙөмтәһендә иһә мосолмандар йәшәгән төбәктәрҙә яңынан аҙан тауышы ишетелә башланы. 2008 йылдың апрелендә Таулар ауылында ла мәсет нигеҙенә беренсе таш һалынды, һәм ноябрҙә ике манаралы мәшһүр иман йорто төҙөлөп тә бөттө. Эштә мәхәллә халҡы ҡулынан килгәнсә ярҙамлашты, урындағы “Алға” хужалығы ла ситтә ҡалманы. Ә төп иғәнәсе Ишмө­хәммәт хажиҙың нәҫелен дауам иткән Әхмәт Вәлиәхмәт улы Ишмөхәммәтов булды. Заманында Ислам күгендә йондоҙ булып балҡыған бөйөк дин әһеленең рухы халҡына әйләнеп ҡайтты. 2015 йылда Таулар ауылындағы Йәмиғ мәсетенә “Ишмөхәммәт” исеме бирелде.


(Аҙағы. Башы 63-сө һанда).




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Донъя именлеге ниҙән башлана?

Донъя именлеге ниҙән башлана? 29.03.2019 // Иман

Бер хикмәттә, ололарҙың ғүмерен иғтибар, уларҙың кәңәштәрен тыңлай белеү оҙонайта, тиелгән. Бөгөнгө...

Тотош уҡырға 1 466

Юлға фатиха бирер

Юлға фатиха бирер 29.03.2019 // Иман

Мәсетле районының имам-мөхтәсибе Азамат Вәлиев битараф булмаған замандаштарыбыҙҙан изге эштә ярҙам...

Тотош уҡырға 1 381

Апрелдең изге кистәре

Апрелдең изге кистәре 29.03.2019 // Иман

Быйылғы апрель мосолман календары буйынса рәжәб һәм шәғбанға тура килә. Ә был айҙар, мәғлүм ки, иң...

Тотош уҡырға 1 472

Гүзәл затты хәстәрләмәһәк...

Гүзәл затты хәстәрләмәһәк... 01.03.2019 // Иман

Яҙ башында дәүләт тарафынан ҡабул ителгән иң матур байрамдарҙың береһе – 8 Март. Йәшәйештең нигеҙе,...

Тотош уҡырға 1 275

Ниндәй бүләк бирергә?

Ниндәй бүләк бирергә? 01.03.2019 // Иман

Ир-ат ҡатын-ҡыҙҙы байрамда матур бүләктәр менән һөйөндөрөргә тырыша. Исламда быға ниндәй ҡараш?...

Тотош уҡырға 1 892

Рәжәбтә ни сәсһәң,  Рамаҙанда шуны урырһың

Рәжәбтә ни сәсһәң, Рамаҙанда шуны урырһың 01.03.2019 // Иман

Мосолман календары буйынса 1440 йылдың яртыһы ла үтеп бара. Йома, 8 март, етенсе ай рәжәбтең...

Тотош уҡырға 1 473

“Тупһа”ғыҙ ныҡ булһын

“Тупһа”ғыҙ ныҡ булһын 08.02.2019 // Иман

Тупһа – йорттоң көҙгөһө. Ошоға бәйле хикмәтте иҫкә төшөрәйек....

Тотош уҡырға 1 568

Көнсөллөк нимәгә килтерә?

Көнсөллөк нимәгә килтерә? 08.02.2019 // Иман

Һәр әҙәм балаһы донъяла үҙенең көсө еткәнде эшләй. Ә инде төрлө ихтыяждарҙы ҡәнәғәтләндереү – Аллаһ...

Тотош уҡырға 1 722

Ҡөрьән – оло фән

Ҡөрьән – оло фән 08.02.2019 // Иман

Бөгөн – Рәсәй фәне көнө. Ошо уңайҙан мосолман донъяһында ғилемдең тотҡан урыны хаҡында иҫкә алып...

Тотош уҡырға 1 369

Матур кейенһен, биҙәнһен...

Матур кейенһен, биҙәнһен... 08.02.2019 // Иман

Әл-хәмдү лил-ләһ, мосолман ҡатын-ҡыҙы кейеме йылдан-йыл күркәмләнә, зауыҡлыраҡ, сағыуыраҡ була...

Тотош уҡырға 1 327

Һөнәрле ҡулында ҡот уйнай

Һөнәрле ҡулында ҡот уйнай 08.02.2019 // Иман

Үҙ көстәре менән ике ҡатлы ҙур йорт һалып, уңайлы шарттарҙа алты бала тәрбиәләгән, дини ҡанундарҙы...

Тотош уҡырға 1 333

Иргә ниҙәр тыйыла?

Иргә ниҙәр тыйыла? 01.02.2019 // Иман

Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм мосолман ирҙәрҙе алтын-көмөш менән мауығып китеүҙән тыйған....

Тотош уҡырға 1 599