Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Бурысҡа батма – гонаһ алма
Рамаҙан айында булып уҙған ваҡиғаларға күҙ һалғанда, Мөхәммәт пәйғәмбәр тарафынан тыйылған риба (ул ғәрәп телендә “артыу” тигәнде аңлата) көнүҙәк проблема икәнлеген күрһәтте. Ул бурысҡа алыу-биреүгә бәйле.

Грециялағы референдум процентҡа аҡса биреүҙең, йәғни рибаның, ҙур гонаһ булғанын йәнә бер ҡат раҫланы. Меңдәрсә йыл элек Ғәрәбстанда тыуып, көтөү көтөп буй еткергән Рәсүлебеҙ, банктың, капитализмдың нимә икәнен белмәһә лә, “Кеше рибаны ни тиклем йышыраҡ ҡулланһа, һуңғы көнөндә шул ҡәҙәр юғалтыуға дусар булыр”, тип әйтеп ҡалдырған. Ә “Әл-Бәҡара” сүрәһендә: “Аллаһ һатыу-алыуҙы – хәләл, ә рибаны хәрәм ҡылды”, – тиелгән. Процентҡа бурыс биреүҙең (алыуҙың) дөрөҫ түгеллеге хаҡында башҡа диндәрҙә лә әйтелә, ҡайһы бер шәхестәр ҙә уны телгә ала. Мәҫәлән, Аристотель бының кеше тәбиғәтенә ҡаршы килгәнен билдәләй, Будда – ялғанға, күрәҙәлеккә, мутлыҡҡа, ә Карл Маркс ҡанһыратҡан паразитҡа тиңләй.
Бөгөнгө капитализм шарттарында был алым иң көслө эксплуатация сараһына әйләнде. Ул барыһын да кредитҡа һатып алыуға этәрә. Башлыса бурысҡа йәшәргә тырышыу кешелә эшләмәйенсә лә байып була тигән яңылыш фекер тыуҙыра. Шул уҡ ваҡытта кредитты ваҡытында ҡаплай алмаған ҡайһы берәүҙәр үҙе яратмаған эште башҡарырға ла ризалаша. Процентҡа аҡса алған кеше кредиторҙың ҡолона әйләнә.
Батшаның шахмат уйынын уйлап сығарған кешене бүләкләүе тарихын иҫкә төшөрәйек. Таҡталағы беренсе шаҡмаҡ өсөн – бер, икенсеһенә – ике, артабан геометрик прогрессия буйынса 4, 8, 16, 32, 64 бөртөк ярма түләнергә тейеш булған. Быны батша күп тип һанамаған. Бөгөн бындай күләмдәге бурысты түләп бөтөр өсөн 440 йыл буйына барлыҡ донъя етештергән ашлыҡ кәрәк булыр ине! Тағы ла бер миҫал. Әгәр беҙҙең эра башланған йылда кемдер бер пенни (Англияның алтын тине) аҡсаны дүрт процентҡа бурысҡа алған булһа, уны ҡайтарыу өсөн 1750 йылда Ер шарына тиң алтын кәрәгер ине.
Кредиттың зыянын тиҙ генә күреп тә, аңлап та булмай. Мәҫәлән, кемдеңдер – дөйә һатып аламы ул йәки төймәме – үҙе лә һиҙмәҫтән процент түләүе ихтимал. Ниңә тигәндә, был малды үрсеткән, тауарҙы етештергән кешенең шөғөлө өсөн алған кредиты булыуы мөмкин. Бер ғәйепһеҙ һатып алыусы уның процентын түләргә мәжбүр була. Ошондай хәрәм өлөш – кемдер өсөн табыш.
Көнбайыш дәүләттәре рибаны Халыҡ-ара валюта фонды, Бөтә донъя банкы һымаҡ институттар аша башҡа дәүләттәрҙе талау сараһына әйләндерҙе. Уларға бурысҡа аҡса биреп, үҙҙәренең “фәнни тәҡдиме”н (бушлай белем биреүҙән, дауалауҙан, ауыл хужалығына дотация, субсидия бүлеүҙән баш тартыу һәм башҡалар) мотлаҡ үтәүҙе шарт итеп ҡуйыу – әлеге банкстерҙарҙың төп алымы. Ошо йәһәттән тәбиғәт шарттары ожмахҡа тиң Гаитиҙы миҫалға килтереп була. Утрауҙан колонизаторҙарҙы ҡыуып сығарғас, Франция был яңы дәүләткә 150 миллион франк бурысын ҡапларға ҡуша. Эмбарго, санкциялар аша банкстерҙар Гаитиҙы донъяның иң ярлы төбәгенә әйләндерә.
Ә бына Исландия, Европа союзына ингәс, тиҙ арала банктар файҙаһына иҡтисади структураһын үҙгәртә. Кредит алып, дәүләт матди хәлен яҡшыртыуға өлгәшә, донъяла иң байҙар рәтенә инә. Ләкин бурысты ҡайтарыу ваҡыты еткәс, кеҫәлә аҡса ҡалмағанлығы асыҡлана. 2008 йылда Исландияның, әлеге Греция халҡы һымаҡ референдум үткәреп, кредитты ҡайтарыуҙан баш тартҡаны мәғлүм.
Грецияға килгәндә, был проблеманы референдум аша хәл итеү бигүк дөрөҫ түгел тип баралар. Йәнәһе, ундай мәсьәләне халыҡ ҡарамағына ҡуйһаң, мәҫәлән, пенсияға сығыу йәшен, чиновниктарға эш хаҡын арттырып булмаҫ ине, тиҙәр. Гректарҙың күпселеге бурысты түләү кәрәклеген аңлаған, әммә тауыш биргәндә бөгөнгө кредит системаһының ғәҙел түгеллеген күҙ уңында тотҡандарҙыр. Һис шикһеҙ, был иҡтисади мәсьәләне демократик юл менән хәл итеү мөмкинлеге булған.
Бурысы Грецияныҡынан байтаҡҡа күп Италия менән Португалияның да ошо хәлгә төшөүе бик ихтимал. Уларҙан түләттереп алыу өсөн нимәгә барып етерҙәрен күҙ алдына килтереүе лә ҡыйын. Ә донъялағы иң ҙур бурыслы дәүләттән – Америка Ҡушма Штаттарынан – бирелгәнде бөтөнләй алып булмаҫын аңлаһаң, Мөхәммәт пәйғәмбәрҙең хаҡлығына тағы бер ҡат инанырға ғына ҡала.




Автор: Ғәли ӘХМӘТ.


Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Орлоҡ эшкәртергә, ашлама етештерергә...

Орлоҡ эшкәртергә, ашлама етештерергә... 29.03.2019 // Иҡтисад

Шишмә районы хакимиәтендә “Инвестиция сәғәте” тәртибендә эшҡыуарҙар менән осрашыу булды. Унда ике...

Тотош уҡырға 1 361

Һабантуйға килегеҙ!

Һабантуйға килегеҙ! 29.03.2019 // Иҡтисад

Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров 14 – 15 июндә “Урал аръяғы-2019”...

Тотош уҡырға 1 246

"Файҙаһы ҙур буласаҡ"

"Файҙаһы ҙур буласаҡ" 28.03.2019 // Иҡтисад

Был сараның файҙаһы, һис шикһеҙ, ҙур буласаҡ. Шундай фекергә килде тәүге “Инвестиция сәғәте”ндә үк...

Тотош уҡырға 1 315

Баҡалылар ниндәй маҡсат менән яна?

Баҡалылар ниндәй маҡсат менән яна? 28.03.2019 // Иҡтисад

Баҡалы районында үткән “Инвестиция сәғәте”ндә ауыл хужалығына бәйле проекттар ҡаралды....

Тотош уҡырға 1 268

Тәү сиратта – урман мәсьәләһе

Тәү сиратта – урман мәсьәләһе 28.03.2019 // Иҡтисад

Йылайырҙа ла “Инвестиция сәғәте” үтте. Унда район хакимиәте башлығы Илгиз Фәтҡуллин, Эшҡыуарлыҡ һәм...

Тотош уҡырға 1 339

Кәңәшле эш тарҡалмаҫ

Кәңәшле эш тарҡалмаҫ 28.03.2019 // Иҡтисад

Бәләкәй һәм урта эшҡыуарлыҡ менән шөғөлләнгәндәр, үҙ кәсебенә яңы тотонғандар, ситтән килгән...

Тотош уҡырға 1 341

Һәр яҡлап ярҙам күрһәтеләсәк

Һәр яҡлап ярҙам күрһәтеләсәк 28.03.2019 // Иҡтисад

Бөгөн Учалы районы хакимиәтендә муниципаль "Инвестиция сәғәте" үтте....

Тотош уҡырға 1 321

Сибайҙа - “Инвестиция сәғәте”

Сибайҙа - “Инвестиция сәғәте” 28.03.2019 // Иҡтисад

Билдәле булыуынса, республика Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров ҡала һәм район...

Тотош уҡырға 1 302

Аныҡ һөҙөмтә күренә башланы

Аныҡ һөҙөмтә күренә башланы 28.03.2019 // Иҡтисад

Бөгөн Кушнаренкола өсөнсө тапҡыр “Инвестиция сәғәте” ултырышы үтте....

Тотош уҡырға 1 240

Яҡшы шарттар тыуҙырылған

Яҡшы шарттар тыуҙырылған 27.03.2019 // Иҡтисад

“Башҡортостанда уңайлы инвестиция шарттары тыуҙырылған. Республикағыҙ Австрия компаниялары һәм...

Тотош уҡырға 1 196

Черниковка кварталдары яңырырмы?

Черниковка кварталдары яңырырмы? 25.03.2019 // Иҡтисад

Бөгөн Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров етәкселегендә үткән...

Тотош уҡырға 1 252

Башлыҡтан башҡа бер кем дә түгел...

Башлыҡтан башҡа бер кем дә түгел... 25.03.2019 // Иҡтисад

— 28 марттан республиканың барлыҡ муниципалитеттары ла “Инвестиция сәғәт”тәре үткәрә башлаясаҡ....

Тотош уҡырға 1 090