Тәбиғәт ҡанундарына буйһонмаһа ла...25.07.2018
Хәҙерге заманда пластик һауыт-һабаны утилләштереү мәсьәләһе көндән-көн ҡырҡыулаша, уны ҡулланғандан һуң ҡайҙа итергә, нисек юҡҡа сығарырға ла белмәйҙәр, ә кибеттәр аша был һауыт беҙгә ағылыуын дауам итә. Ә уның беҙҙең көнкүрешкә килеп инеүен, хәтерләйһегеҙҙер, нисек ҙур шатлыҡ менән ҡаршылағайныҡ: быяла кеүек ватылмай, ағас йәки ҡағыҙ һымаҡ серемәй, ҡабат-ҡабат ҡулланырға мөмкин, күҙ яуын алырлыҡ матур, ниндәй генә рәүештә эшләнмәгән...

Хәҙер килеп, ул оло бәләгә әйләнде: ҡайҙа ғына туҙып ятмай. Әгәр ҙә ҡағыҙ яҡынса ике йылда сереп юҡҡа сыҡһа, быяла һауыт егерме йылдан булһа ла тарҡалһа, пластик һауыт бер ҡасан да серемәй, сөнки органик матдәнән яһалған. Икенсе төрлө әйткәндә, тә­биғи юл менән барлыҡҡа килгән әйбер түгел, шуға тәбиғәт ҡанундарына ла буйһонмай. Ҡалаларҙа ундай һауыт өсөн айырым контейнерҙар ҡуйып ҡарайҙар, йәғни сүп-сар йыйыусылар сортҡа айыра, тик бының һөҙөмтә биргәне әллә ни һиҙелмәй әлегә. Яҙ ҡар ире­гәс тә, юл ситтәрендә ошондай һауыт-һабаның кило­метрҙарға һуҙылыуын күрмәү мөмкин түгел. Химияны көнкүреш әйберҙәре яһарға өйрәткән йәмғиәт махсус контейнерҙарҙы тейешенсә ҡулланыу кимәленә етмәгән әле.
Ҡалдыҡтар менән эш итеү – ҙур сығым талап иткән шөғөл. Шуға күрә 2019 йылда Рәсәйҙә пластик һа­уыттарға экологик һалым түләтеүҙе ҡанунлаш­ты­рырға ниәтләйҙәр. Уны ошондай пластикты етеш­тер­гән предприятиелар түләргә тейеш буласаҡ. Бө­гөнгә тауар һалынған ҡапты утилләштереү уның хаҡында иҫәпкә алынмай. Әйтәйек, ҡағыҙ стакан менән пластиктан эш­ләнгәненең хаҡы бер үк, ләкин уларҙың тәү­геһе се­реп йәки янып юҡҡа сыҡһа, икенсеһен йы­йырға, мах­сус урынға ташырға һәм утилләштерергә тура килә.
Европаның күп кенә илдәрендә һатып алыусы тауарҙы ҡапҡа һалынған килеш алырғамы, әллә ҡап­һыҙмы икәнен үҙе хәл итә. Ҡап өсөн ул айырым хаҡ түләргә тейеш. Тимәк, артабан ҡалдыҡтарҙы эш­кәр­теү­се ойошманың ошо ҡапты утилләштереү буйынса сығымын алдан түләй булып сыға. Киләсәктә беҙҙең илдә лә тауарҙы проектлағанда уҡ уны ҡулла­ныу ваҡыты бөткәс тә утилләштереү сығымдарын иҫәпкә алырға тейеш буласаҡтар.
Рәсәйҙә пластик ҡаптарҙы ҡайтанан ҡулланыу буйынса ыңғай миҫалдар бар. Екатеринбургтағы “Термопласт” заводында, ҡулланылған пластик һауыт-һабаны эшкәртеп, клумба һәм газондар өсөн кәртә яһайҙар.
– Әле эшҡыуарҙарға ҡулланылған тауарҙы үҙаллы утилләштереү мөмкинлеге бирелгән, мин был ҡарар иртәрәк ҡабул ителгән тип иҫәпләйем, – ти экология буйынса эксперт Альбина Дударева. – Ошо хәл эко­логик һалым күләмен ныҡ кәметәсәк. Предприя­тие­ларҙың ысынында ниндәй саралар күреүен контролдә тотоуы, пластикты бөтә ил буйлап йыйыуҙарын һәм эшкәртеүҙе күҙәтеп барыу ҡатмарлы. Бындай эштә үҙаллылыҡҡа күсер өсөн айырым этапты үтергә – бөтәһенең дә ҡаҙнаға түләп барыуына өлгәшергә кәрәк, ләкин ҡарар ҡабул ителгән һәм эште контролдә тотоуға халыҡ үҙе лә ҡушылырға, “Роспотребнадзор”ға ярҙам итергә тейеш.


Вернуться назад