Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Урманмы, бәҙрәфме?..
“Бикбулат ауылы тирәһендәге тәбиғәттең хозурлығына
ҡарап тораһың да, был ауылда тыуып үҫкән кеше йә яҙыусы,
йә шағир, йә йырсы булмауы мөмкин түгелдер, тип уйлайһың...”

Ишбулды Вәлитов, ғалим-филолог.


Май иртәһе. Ҡояш яңы ғына ҡалҡып килә. Ергә томан төшкән. Яҙ булһа ла, ҡырауҙар булғаны юҡ әле. Тирә-яҡ шундай матур: йәм-йәшел ҡайындар менән имәндәр етәкләшеп тора, ерҙә йомшаҡ ҡына ҡурпы-балаҫ ята, төрлө сәскәләр күҙҙең яуын ала... Мин мәктәпкә ашығам. Юлым урман һыҙаты аша үтә, сөнки өйөбөҙ ҡасаба үҙәгенән йыраҡ ҡына, тау итәгенә һыйынған, ярында ялбыр ҡайындар үҫкән быуа янында урынлашҡан. Сауҡалыҡ биҫтәһе тип йөрөтәләр был гүзәл урынды.


Күңелем күтәренке, эстән генә яратҡан йырымды көйләп, һуңғы ҡыңғырау байрамына китеп барам...
Ҡапыл... Юлға түгелгән сүп-сар өйөмөнә төртөлөп туҡтап ҡалдым... Кемдер беҙ йөрөгән һуҡмаҡҡа ҡый түгеп киткән. Аптырап киттем. Сүп өйөмөн урап үтәйем тигәндә, күҙҙәрем ҡый өҫтөндә үҫеп ултырған ап-аҡ сәскәгә төштө.
И-и, меҫкен сәскә!.. Ер өҫтөн матурларға яралған сәскә, сүплеккә эләкһә лә, үҙ булмышына тоғро ҡалып, тирә-яҡҡа нурын сәскән була... Һуңғы һулышында ла кешеләргә матурлыҡ өләшә...
Ирекһеҙҙән класташым Рәмил һөйләгән ваҡиға иҫкә төштө.
— Сит илдән килгән туристы республикабыҙҙың иң матур, иң мөғжизәле урындарын күрһәтергә сәйәхәткә алып сыҡҡандар. Ул юлда бәҙрәф янында туҡтатыуҙарын һорай. Автобус ҡуйы урман ситенә килеп туҡтай. Туристы оҙаҡ көтәләр. Ул урмандан килеп сыҡҡан да: “Эҙләйем-эҙләйем, туалет таба алмайым, ҡайҙа ул?” – тип һораған...
Көләмәс тыңлаусы иптәштәрем “гөр-р” килеп көлөп ебәрҙе, ти. Нимәһе көлкө?!
Эйе, Рәсәйҙә бәҙрәф һәм урман бер үк нәмә икәнен ҡайҙан белһен инде сит ил кешеһе! Әммә беҙгә көлөргә түгел, иларға кәрәк бит! Үҙебеҙҙең вайымһыҙлыҡтан, мәҙәнилектең шул ҡәҙәр түбән кимәлдә булыуынан ғәрләнергә кәрәк.
Беҙҙең хозур тәбиғәтле Күгәрсен районы – туристар ояһы. “Мораҙым” тарлауығы, уның тиҫтәләгән мәмерйәләре, Эйәрлетау, Йомағужа һыу һаҡлағысы, Ҡыҙылташ, Әүлиә тауынан бер ҡасан да кеше өҙөлмәй. Яҡташ яҙыусы-шағирҙарыбыҙ Зәйнәб Биишева, Шакир Янбаев, Александр Филиппов, Рәмил Йәнбәк әҫәрҙәрендә гүзәл тыуған яғыбыҙға дан йырлана. Һоҡланғыс тәбиғәтебеҙ рәссам булмаған кешене лә ҡулына бумала алырға, шағир булмаған кешене лә ҡәләм тоторға мәжбүр итә, таш йөрәктәрҙе, битарафлыҡ биләгән күңелдәрҙе лә сихри матурлығы менән әсир итеү көсөнә эйә бит ул! Филология фәндәре кандидаты И. Вәлитовтың һүҙҙәрен юҡҡа ғына эпиграф итеп алманым. Ләкин... Тәбиғәт-Әсәбеҙ, Оло һәм Кесе Эйегебеҙ һыҡтап ярҙам һорағанын барыбыҙ ҙа ишетәме икән? Кеше тигән әҙәм затының вәхшилегенә сик бармы һуң?
Һыуҙар һайыға, балыҡтар, йәнлектәр кәмей, ағас-ҡыуаҡтар һирәгәйә, урмандар аяуһыҙ ҡырҡыла, тирә-яҡта бихисап сүп-сар өйөмө... Ул ҡыйҙы, бер ай түгел, йыл буйына экологик өмә үткәрһәң дә, таҙалап бөтөрлөк түгел...
Әсәйем әйтмешләй, Рәсәйҙе ике оло бәлә ҡаҡшата: коррупция һәм экология.
Тәүгеһенә көсөбөҙ етмәһә лә, икенсе бәләнән ҡотолорға беҙҙең, мәктәп уҡыусыларының, ҡулынан киләлер. Былай өмәләрҙе үткәреп торабыҙ, шишмә-йылға буйҙарын да таҙалайбыҙ, “йәшел”, “зәңгәр” патрулдәр ойошторабыҙ... Ләкин сүп-сар кәмемәй, яңылары өҫтәлә. “Йыйыштырған урында түгел, ә ҡыйламаған ерҙә таҙалыҡ була”, — ти халыҡ. Ысынлап та, төп бәлә һәр беребеҙҙән, булмышыбыҙҙан, бошмаҫ, битараф күңелебеҙҙән килә. Район, республика, ил күләмендәге проблеманың башы үҙе ашаған табағына, эскән һыуына төкөрөргә яратҡан әҙәмдәргә ҡарата тейешле ҡаты закондар булмағанлыҡтан, тип уйлайым.
Яратҡан әҙибем, Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы, “Мәңгелек урман”дар йырсыһы Н. Мусиндың бөтә әҫәрҙәре тәбиғәткә ҡарата ғына түгел, ә бер-беребеҙгә лә миһырбанлы, изгелекле булырға саҡыра. Ер-һыуҙарыбыҙ ғына түгел, күңелдәребеҙҙең һайығыуы тураһында иҫкәртә ул. Әхлаҡһыҙлыҡ, тәрбиәһеҙлек, тирә-яҡҡа, матурлыҡ донъяһына битарафлыҡтың хакимлыҡ итеүенә минең дә йөрәгем әрней.
Тәбиғәт – беҙҙең йортобоҙ, һулар һауабыҙ, эсәр һыуыбыҙ. Ул беҙҙе ашата, йылыта, йәшәтә.
Урман – байлыҡ ул, ә ҡыйлыҡ түгел.

Азалия ТАЖЕТДИНОВА,
Мораҡ башҡорт гимназияһының IX класс уҡыусыһы.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Баймаҡта – "Таҙа кесаҙна"

Баймаҡта – "Таҙа кесаҙна" 29.03.2019 // Экология

Тирә-яҡ ҡарҙан әрселеп тә өлгөрмәне, ҡыш буйы йыйылған сүп-сар ҡалдыҡтары, ташланған шешә һауыттары...

Тотош уҡырға 1 456

Стаканһыҙ ҙа йәшәрбеҙ әле

Стаканһыҙ ҙа йәшәрбеҙ әле 28.03.2019 // Экология

Европа парламенты, 2021 йылға пластмассанан етештерелгән тиҫтәләгән предмет төрҙәренән баш тартыуҙы...

Тотош уҡырға 1 158

"Аныҡ, дөрөҫ мәғлүмәт бирелеренә ышанам"

"Аныҡ, дөрөҫ мәғлүмәт бирелеренә ышанам" 26.03.2019 // Экология

Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Гражданлыҡ йәмғиәтен үҫтереү һәм кеше хоҡуҡтары буйынса совет...

Тотош уҡырға 1 097

Эш теүәл бара

Эш теүәл бара 14.03.2019 // Экология

Сибайҙа үткән көндәлек брифингта ҡалалағы экологик хәлгә ентекле баһа бирелде....

Тотош уҡырға 1 036

Урман яҙмышы Ҡариҙелдә хәл ителә

Урман яҙмышы Ҡариҙелдә хәл ителә 27.02.2019 // Экология

1 мартта Ҡариҙел районында Башҡортостан Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров...

Тотош уҡырға 1 092

Матурлығынан зыяны күберәк

Матурлығынан зыяны күберәк 26.02.2019 // Экология

Күршеләрҙә көҙөн сағыу һары төҫлө сәскә күреп ҡалдым. – Резеда апай, ҡайһылай матур сәскә, күсереп...

Тотош уҡырға 1 436

Урман “ашханалары”

Урман “ашханалары” 26.02.2019 // Экология

Республикалағы барлыҡ тәбиғәт ҡурсаулыҡтарында һәм заказниктарында ҡырағай йәнлектәрҙе ашатыу өсөн...

Тотош уҡырға 1 184

“Таҙа Танып”тың башында  кем тора?

“Таҙа Танып”тың башында кем тора? 26.02.2019 // Экология

Республикала гөрләп үткән “Таҙа Танып” акцияһы йомғаҡтарын Пермь крайының Чернушки ҡалаһында...

Тотош уҡырға 1 274

Һаҙлыҡтар һаҡҡа алынды

Һаҙлыҡтар һаҡҡа алынды 26.02.2019 // Экология

Улар тәбиғәт ҡомартҡыһы тип иғлан ителде....

Тотош уҡырға 1 292

Брифингта – һуңғы яңылыҡтар

Брифингта – һуңғы яңылыҡтар 25.02.2019 // Экология

Сибайҙа экологик хәлде яйға һалыу, һауаның торошо, ниҙәр башҡарылғаны хаҡында ҡала халҡына еткереп...

Тотош уҡырға 1 113

Таусылар именлеген хәстәрләп

Таусылар именлеген хәстәрләп 22.02.2019 // Экология

Сибай ҡалаһындағы экологик хәл “Ростехнадзор” хеҙмәткәрҙәрен дә борсомай ҡалманы. Бөгөн улар Учалы...

Тотош уҡырға 1 127

Экологик хәл тотороҡлана

Экологик хәл тотороҡлана 21.02.2019 // Экология

Был хаҡта бөгөн үткән брифингта хәбәр ителде: Сибайҙа көкөрт диоксидының миҡдары артыуы күҙәтелмәне....

Тотош уҡырға 1 211