Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » Тел ғаиләлә генә һаҡланырға тейешме?
Телебеҙ ғаиләлә һаҡланыуға ғына ҡайтып ҡалһа, ни булыр, аҙымлап әйтеп сығам:

1. Әҙәбиәтебеҙ ҙә, китаптар итеп сығарылған фольклорыбыҙ ҙа өйрәнелмәй, уҡылмай ятып ҡаласаҡ.
2. Башҡорт теле буйынса кадрҙар әҙерләнмәйәсәк, филфактар ябыласаҡ.
3. Яңы һүҙҙәр башҡортсаға тәржемә ителмәйәсәк, тимәк, һөйләш теле лә яртылаш урыҫ һүҙҙәренән торасаҡ (үҙгәртеп ҡороуҙарға тиклем шулайға әйләнеп бара ине).
4. Башҡорт телендә яҙған яҙыусылар ҡалмаясаҡ, тимәк, әҙәбиәт тә, башҡортса матбуғат саралары ла юҡҡа сығасаҡ.
5. Башҡорт телендәге театрҙар ябыласаҡ, сөнки унда йөрөрлөк тамашасы түгел, уйнарлыҡ та артистар ҡалмаясаҡ – нимә уйнаһындар, әҫәрҙәр яҙылмағас.
6. Башҡорт телен уҡытҡан мәктәптәр ҡалмаясаҡ.
7. Тел – үҫә, киңәйә барған әйбер, уны фәнни яҡтан да өйрәнеү зарур – башҡорт филологияһы фән булараҡ юҡҡа сығасаҡ, үле латин теле хәленә ҡаласаҡ. Ярай уны медиктар һаҡлап килә, ә беҙҙеке зым-зыя юҡҡа сығасаҡ.
8. Башҡорт халҡының тарихы ла өйрәнелеүҙән туҡтаясаҡ, сөнки башҡортса сығанаҡтарҙы фай­ҙалана белмәйәсәктәр.
9. Әле бына юҡҡа сыҡҡан төньяҡ халыҡтар хәлендә ҡала­саҡбыҙ бит – теле булмағас, милләт тә юҡ, милләт юҡ икән, уны иҫкә алыусы ла булмаясаҡ.
БЫНА НИМӘ УЛ ҒАИЛӘ ТЕЛЕ ГЕНӘ БУЛЫП ҠАЛЫУ!
* * *
“ВКонтакте” сайтының интерфейсы башҡортсаға тәржемә ителгән һәм унан файҙа­ланыусылар күп.
Беҙҙең халыҡ барыбер шәп – уйлап ҡарағыҙ, бер тин бер ҡайҙан алмай көн дә инеп, хатта төндәрен тәржемә итеп ултырсы!
Тотош бер төркөм!
Интерфейсты тәржемә иткәндә бик күп ҡатмарлы терминдар, һүҙбәйләнештәр килеп сыҡты, улар буйынса хатта асыуланышып та китә инек.
Беҙ байтаҡ интернет терминдарын башҡортсаға тәржемә иттек.
* * *
Башвикиға Кидандар тура­һында мәҡәлә яҙҙым.
Ул былай тамамлана:
Боронғо кидандарҙың тоҡом­да­ры, Урта Азияға килеп, ҡара­ҡытай (йәки һуңғараҡ ҡтай) булып киткән тип фараз итәләр. Ҡтайҙар үзбәктәрҙән тыш ҡаҙаҡтар, ҡыр­ғыҙҙар, нуғайҙар, ҡарағалпаҡтар, башҡорттар һәм башҡа халыҡ­тарға ҡушылған.
Ҡтайҙар Сәмәрҡәндтәге иң күп үзбәк ырыуы булып торған (хәҙерге Үзбәкстан). Үҙҙәрендәге риүәйәттәргә ярашлы, ҡтайҙар Заравшан буйына ҡыпсаҡ далаларынан килгән. 1920 йылда Сә­мәр­ҡәнд өлкәһендә (Сәмәрҡәнд һәм Кәттәҡурған өйәҙҙәрендә) 39 мең­дән ашыу ҡтай булған.
...Минең туған ҡатай ырыуым шунан тиер инем – гаплогруп­пабыҙ монголдыҡы түгел, тиҙәр. Бәлки, кидандар монгол түгел, төрки булғандыр?
* * *
Инйәр-ҡатай һөйләшенән:
Һүҙ башында “ф” менән “х” юҡ инде. Ниндәй матур исемле инәйҙәрем Базила (Фазила), Батима (Фатима), Хафиз класташым Һәбиз булып йөрөнө.
* * *
Өй һалыу улыбыҙҙы төҙөү­селеккә өйрәтте – каникул ваҡы­тында махсус төҙөлөштә эшләп өйрәнде лә, эшләп алған аҡсаһына өйгә кәрәкле төҙөлөш материалдары ла алды, “прораб”ҡа әйлән­де. Ә мин хәҙер заказға обой йәбештереп бирә алам – элек тә үҙем йәбештерә инем, ә был юлы ике ҡатта йәбештереп, хатта оҫ­тарып киттем. Балаларҙың атаһы эшләгәндәрен һанап бөтөрлөк түгел.
Төҙөлөш беҙҙе материал һайларға, сабырлыҡҡа, ижадкәр, уйлап табыусан булырға өйрәтте, күҙ ҡурҡа, ҡул эшләй мәҡәлен бик ныҡлы ғына итеп һеңдерҙе – тәүәккәл булырға кәрәк!
Бының кеүек әҙер йортто һатып алырға аҡсабыҙ етмәҫ ине. Алты йыл дауамында ныҡышмаллыҡ менән маҡсатҡа ынтылып, үҙ ҡулыбыҙ менән шаштырмай ғына бөтөрөп ингән йорт беҙгә икеләтә ҡәҙерле – беҙҙең хеҙмәт, ижад емешебеҙ бит ул, ысын-ысындан АТАЙ ЙОРТО!
* * *
Бынан бер нисә йыл элек Липецкиҙа йәшәгән Валентин Баюканов тигән яҙыусы минән баш­ҡорттарҙың сәйләү йолаларын һорап, хат яҙғайны. Интернетта ул баҫтырған әҫәрҙәрҙе күргәс, етмәһә, Англияла ла сәй тура­һында яҙмаларын баҫтырғаны мәғлүм булғас, яуап яҙҙым. Ул минең яҙғандарҙы үҙенең китабына индереп ебәргән. Ике дана китабын һалғайны, береһен Зәки Вәлиди исемендәге Милли китап­ханаға бүләк итеүҙе һораған. Аманатын тапшырҙым. Ҡыҙыҡһынған кеше алып уҡый ала – унда төрлө халыҡтарҙың сәйләү йолаһы бәйән ителә.

* * *
Шәкәр ҙә, тоҙ ҙа була беләм,
Кәрәк саҡта – боҙ ҙа...

Рубриканы яҙыусы Гүзәл СИТДИҠОВА
алып бара.




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә

Шәжәрәле ерҙә тәртип түрҙә 30.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

2018 йылдың 1 сентябрендә “Башҡортостан тарихы шәхестәр күҙлеге аша: генеалогик аспект” тигән...

Тотош уҡырға 2 447

Шунда уҡ икенсе курсҡа ҡабул ителһәләр...

Шунда уҡ икенсе курсҡа ҡабул ителһәләр... 27.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Республика етәксеһе Радий Хәбиров медицина училищеһын тамамлағандарҙы шунда уҡ ошо йүнәлештәге...

Тотош уҡырға 1 301

Монголиянан ҡунаҡ килде

Монголиянан ҡунаҡ килде 27.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

БДУ-ның Сибай институты студенттары Монголияның Фән һәм технология дәүләт университеты профессоры...

Тотош уҡырға 1 753

Биш көнлөк уҡыу башлана

Биш көнлөк уҡыу башлана 27.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

1 апрелдән Өфөнөң башланғыс класс уҡыусылары биш көнлөк уҡыуға күсә....

Тотош уҡырға 1 165

Данлы юлға тап төшөрмәй

Данлы юлға тап төшөрмәй 27.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Сибай гимназия-интернаты — төбәктә генә түгел, республикала ла киң билдәле уҡыу йорттарының береһе....

Тотош уҡырға 1 597

Балағыҙҙы кем итеп күрәһегеҙ?

Балағыҙҙы кем итеп күрәһегеҙ? 26.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

“Ромир” холдингы ата-әсәләр араһында ҡыҙыҡлы һорау алыу ойошторған. Рәсәйҙәр балалары өсөн ниндәй...

Тотош уҡырға 1 207

Йәй етте ләме ни?

Йәй етте ләме ни? 26.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Ҡырмыҫҡалы районы хакимиәте йыл да балаларҙың йәйге ялын файҙалы үткәреү, сәләмәтлектәрен нығытыу...

Тотош уҡырға 1 205

"Үлмәҫбай" ҙа яңғыраны

"Үлмәҫбай" ҙа яңғыраны 25.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

“Башҡортостан халыҡтары телдәре һәм мәҙәниәте – республиканың милли ҡаҙанышы” форумында балалар ҙа...

Тотош уҡырға 1 240

Барыһы ла үҙебеҙгә бәйле

Барыһы ла үҙебеҙгә бәйле 25.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Туған телдең, мәҙәниәттең яҙмышы һәр заманда ла кешенең, халыҡтың үҙенә бәйле. Был рухи...

Тотош уҡырға 1 096

Милли ҡаҙаныштарыбыҙ һағында

Милли ҡаҙаныштарыбыҙ һағында 25.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Өфөлә Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Гражданлыҡ йәмғиәтен үҫтереү һәм кеше хоҡуҡтары буйынса...

Тотош уҡырға 1 112

Етәкселәр уҡыусыларға рәхмәт белдерҙе

Етәкселәр уҡыусыларға рәхмәт белдерҙе 23.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Бөгөн Өфөлә химия буйынса Бөтә Рәсәй олимпиадаһының һуңғы, өсөнсө, этабы тамамланды. Дөйөм алғанда,...

Тотош уҡырға 1 086

"Әкиәт"тән – мажаралы әкиәттәр

"Әкиәт"тән – мажаралы әкиәттәр 23.03.2019 // Белем һәм тәрбиә

Сибайҙың “Әкиәт” балалар баҡсаһы хеҙмәткәрҙәре үҙ тәрбиәләнеүселәре, ата-әсәләр менән берлектә...

Тотош уҡырға 1 436