Вконтакте facebook Вконтакте Вконтакте
Гәзитте ойоштороусылар:
Башҡортостан Республикаһы
Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай,
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте
» » “Тантана ла, бер аҙ һағыш та бар...”
“Тантана ла, бер аҙ һағыш та бар...”Шиғриәт – бер аҙ абстракт төшөнсә. Шағирҙың ижады, уның йәшәү кредоһы хаҡында телдән һөйләп аңлатыу мөмкин түгел. Дөйөм алғанда, шуны ғына әйтергә мөмкин: башҡорт шиғриәтенең төп тасуир даирәһе, моғайын, баҡыйлыҡ менән фанилыҡ, рухи ҡибла, мөхәббәт, матурлыҡ, яҡшылыҡ менән яуызлыҡ төшөнсәләрелер. Телгә алынған фәлсәфәүи төшөнсәләргә, дөрөҫ, ғалимдар ҙа, ғилми тикшеренеүҙәр ҙә аныҡ ҡына яуап бирә алмай. Ә шағирҙар эҙләнә лә эҙләнә.

“... Шиғриәт ул үҙе иҫке нәмә, һәр бер йөрәк уны яңырта”, тип шағир һүҙҙәрен үҙгәртеп әйткәндә, нисәмә быуаттар, хатта меңәр йыллыҡтар буйы әҙәби ижадты үҙ күреүсе кешеләр шиғырға һалмаған күңел кисерештәре йәки күренеш, төшөнсәләр бармы икән? Батырлыҡ, бахырлыҡ, матурлыҡ, ил-төйәк, ер-һыу, тәбиғәт, йыһан – былар һәм башҡа сикһеҙ донъя, сикләнгән әйләнә-тирә, хис-тойғолар йырланып бөткән кеүек. Әммә һәр кеше ергә бер генә тыуа. Һоҡланғыс һәм һыҙландырғыс йәшәйеште һәр кем үҙенсә күреп, үҙе өсөн тәү тапҡыр асып, шуларға үҙ мөнәсәбәтен белдерергә ынтыла. Йәшәүҙең тәбиғи олпат мәңгелеге һәм тәбиғи сабыйлығы – кеше зиһенен һәм күңелен тетрәндергән иң серле мөғжизәләрҙең береһелер.
Билдәле шағирә Факиһа Туғыҙбаеваның Башҡортостан “Китап” нәшриәтендә донъя күргән “Һайланма әҫәрҙәр”енең тәүге томын ҡулға алғас, нәҡ ошондай фекерҙәр солғап ала ла инде. Киң диапазонлы, образлы фекерле Факиһа Туғыҙбаеваның шиғриәте – ХХ быуаттың икенсе яртыһы, ХХI быуаттың башындағы башҡорт әҙәбиәтенең мәртәбәле күренеше ул.
Беҙ замандашым Факиһа Туғыҙбаева менән бына ярты быуат инде йәнәш һуҡмаҡтарҙан атлайбыҙ. Салауат педучилищеһында уҡыған­да уҡ шиғырҙар яҙып маташҡан сағымда, төркөмөбөҙҙөң алыштырғыһыҙ старостаһы Римма Миңнеғолова (ул Бүздәк районының Ҡаңны-Төркәй ауылынан ине) үҙенең Факиһа Нафи­ҡова тигән класташының да шиғырҙар яҙыуын әйткәйне. Ул әле туғыҙынсы класта уҡый, киләһе йыл, бәлки, бында Салауатҡа уҡырға килер, тип һөйләгәйне. Мин Факиһаға хат яҙып һалдым. Ул бер нисә шиғырын яҙып яуап бирҙе һәм беҙҙең танышлыҡ ана шул алтмышынсы йылдар уртаһында уҡ башланып китте.
Ҡап-ҡара ғына сәсенә ап-аҡ бантик таҡҡан, мәктәп формаһы кейгән фотоһын ебәрҙе. Мин уны әле лә һаҡлайым. Әммә Факиһа урта мәктәпте тамамлағас, мин уны нисек кенә Салауатта көтһәм дә, унда килмәне, Башҡорт дәүләт университетына уҡырға инде. Ә БДУ үҙе үк республикабыҙҙа иҫ киткес шәп профессионалдар әҙерләй торған иң мәртәбәле кадрҙар тимерлеге бит инде. Унда уны, моғайын, ғәжәп ғилми һәм мәҙәни мөхит солғап алғандыр.
Бер осор хат яҙышыуҙар туҡтап торһа ла, йәшлек әхирәтем һәм ҡәләмдәшемдең ижадын күҙәтеп, уның университетты тамамлағас Өфөлә эшкә ҡалыуына хәбәрҙар булып торҙом. Үҙем иһә Стәрлетамаҡ пединститутында уҡып алып киттем. Ә йылдар үтеп, Өфөгә килеп төпләнеп, “Ленинсы” – “Ленинец” гәзитендә эшләй башлағас, беҙ Факиһа менән яҡындан аралашып киттек. Матбу­ғат йортоноң оҙон коридорҙары осондағы тәҙрә төбөнә ултырып, бер-беребеҙгә шиғырҙар уҡышыу көндәлек ғәҙәткә инеп китте. Тәүге китаптарыбыҙ ҙа бер ҡыйыҡта донъя күрҙе.
Нескә лирика, рухлы граж­данлыҡ шиғырҙары яҙыу оҫтаһы Факиһа Туғыҙбаева тиҫтәләгән китаптар авторы, маһир ижадсы булып танылыу алды. Ижады Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһына лайыҡ булды. Уға “Башҡортостандың халыҡ шағиры” исеме бирелде. Лирик шиғырҙар менән бер рәттән әҙибә поэмалар яҙҙы. Мин поэмаларҙы прозалағы роман, музыкалағы симфония менән рәттән ҡуям. Был эпик жанрҙағы әҫәрҙәр тотош дәүерҙе үҙ эсенә алған фәлсәфәле фекер, лиро-эпик киң ҡоласлылыҡ талап итә.
Факиһа Туғыҙбаева – уйсан шағирә ул, донъяға маңлай күҙе менән дә, күңел күҙе менән дә текләп ҡарай белгән, һәр матурлыҡ йә хәсрәтле күренеште зиһене аша үткәрергә һәләтле шәхес.
Тантана ла, бер аҙ һағыш та бар
Төн алдынан ятҡан һиллектә.
Уйҙарымды тарта моңһоу шәфәҡ,
Һүнә-һүнә алыҫ киңлектә, –
тип яҙа шағирә үҙенең бер шиғырында.
Әлбиттә, йәшәү барышында хәсрәткә лә, һағышҡа ла, бәхет-шатлыҡтарға ла тарымау мөмкин түгел. Бигерәк тә шағир кеше өсөн. Билдәле ки, ижадсы кеше күңеле һәм зиһенендә яралған кисерештәренән һүҙ сәнғәте ижад иткәндә, булмышының эске мөмкинлектәрен эксплуатациялап йәшәй. Бик үк еңел һөнәр түгел, әлбиттә, шағирлыҡ. Туған тел – ни бары кисерештәреңә генә таянып, юҡтан бар ҡылыу, тик фиҙакәр талантлыларҙың ғына һәләтенән килә торған шөғөл.
Халыҡтың асылын мәҙәниәт билдәләй. Ә мәҙәниәттең иң бейек күрһәткесе – тел сәнғәте, әҙәбиәт. Милләттең иң ҙур ҡиммәте лә – тел һәм рухиәт. Шиғриәттәге миллилек – этнография ғына түгел, аң һәм художестволы фекер күрһәткесе лә бит. Был юҫыҡтан сығып ҡарағанда, шағирә Факиһа Туғыҙбаеваның шиғриәте – милләтебеҙҙең интеллект кимәлен һәм әҙәби образдар үҙенсәлеген сағылдырған сағыу ижад, тип баһаланырға хаҡлы. “Йондоҙ сәйләненән йондоҙло шәл” бәйләргә һәләтле шағирә. Шиғриәт шундай бер жанр инде, тик шағирҙар ғына күрә һәм ышандыра алған тасуири шиғыр уҡыусыларҙы ла романтик кисерештәргә әйҙәй.
Быуаттарҙан килер быуаттарға
Китеп бараһың һин, Аҡмулла.
Ә арбаңдан милләт балалары
Төшә бара, төшә аҡ юлға.
Әҙибәнең “Һайланма әҫәрҙәр”енең 1, 2-се томдарында ла ана шундай аҡ юлға әйҙәүсе илаһиәт һәм рухиәт ярылып ята. Бындай китап шағирҙың ғүмерендә бер генә тапҡыр донъя күрә. Шуға ла уны мотлаҡ ҡулығыҙға төшөрөп ҡалһағыҙ ине, милләттәштәрем!




Беҙҙе Яндекс Дзен лентаһында уҡығыҙ

В ОдноклассникахВконтакте

Комментарий өҫтәргә






Ҡурсаҡ театрында яңы миҙгел асыла

Ҡурсаҡ театрында яңы миҙгел асыла 24.08.2018 // Аҡмулла / Әҙәбиәт

Ҡурсаҡ театры тамашасыларға бер юлы өс премьера әҙерләне: “Етем төлкө”, “Буратино” камера...

Тотош уҡырға 1 580

Икеһе лә балалар өсөн

Икеһе лә балалар өсөн 24.08.2018 // Социаль мәсьәлә / Аҡмулла

Бөрйән районында “Башҡортостандың 100 йыллығына – 100 объект программаһы”на ярашлы ике...

Тотош уҡырға 1 555

Төмәнәктә туйҙар матур үтә

Төмәнәктә туйҙар матур үтә 24.08.2018 // Аҡмулла

Ҡайһы берәүҙәр “ауыл бөтә” тип ҡайғырғанда, Туймазы районындағы Төмәнәк ауылы халҡы дәртләнеп донъя...

Тотош уҡырға 1 362

Байрамдарҙың бармы ҙурыһы?!.

Байрамдарҙың бармы ҙурыһы?!. 24.08.2018 // Белем һәм тәрбиә / Аҡмулла

Хәҙер календарға күҙ һалыу менән аптырашҡа ҡалаһың, һәр көн – ниндәй ҙә булһа байрам. Ҡайһы бер...

Тотош уҡырға 1 533

Ике аҡҡош

Ике аҡҡош 16.08.2018 // Аҡмулла

Ике йәш йөрәк сәхнәлә табыша. Әхмәт Зәйнуллин менән Мәрхәбә Вәлишинаның уҡытыусы булып эшләй...

Тотош уҡырға 1 551

Урағайҙа, йөҙ йыл элек

Урағайҙа, йөҙ йыл элек 16.08.2018 // Аҡмулла

Рәсәй. Август. Ваҡиғалар....

Тотош уҡырға 1 341

Әҙерлек әүҙем бара

Әҙерлек әүҙем бара 10.08.2018 // Аҡмулла

Балалар яңы уҡыу йылын таҙа, төҙөк, күркәм мәктәптәрҙә ҡаршы алһын өсөн учалылар ҙур тырышлыҡ...

Тотош уҡырға 1 329

Ижад ит һин бала күңелдәрен, Шиғыр итеп яҙ һин яҙмышыңды

Ижад ит һин бала күңелдәрен, Шиғыр итеп яҙ һин яҙмышыңды 10.08.2018 // Аҡмулла

Уның хаҡында ижади фекерләгән, балаларын олимпиадаларға әҙерләгән уҡытыусы булараҡ яҙырғамы, әллә...

Тотош уҡырға 1 923

“Шундай матур мәктәптә уҡырға кәрәк яҡшы!”

“Шундай матур мәктәптә уҡырға кәрәк яҡшы!” 10.08.2018 // Аҡмулла

Өфөнөң Октябрь районына ҡараған Нуғай ҡасабаһында яңы төҙөлгән мәктәп әллә ҡайҙан балҡып, үҙенә...

Тотош уҡырға 1 359

Хеҙмәт кенәгәһендә – бер генә яҙыу

Хеҙмәт кенәгәһендә – бер генә яҙыу 10.08.2018 // Белем һәм тәрбиә / Аҡмулла

Уҡытыусы һөнәре элек-электән маҡтауға лайыҡ. Уның абруйы, бәҫе һәр ваҡыт юғары. Шуға күрә уҡытыусы...

Тотош уҡырға 1 680

“Бишле”гә уҡыһаң – бушлай сәйәхәт

“Бишле”гә уҡыһаң – бушлай сәйәхәт 10.08.2018 // Аҡмулла

“iВолга-2018” Бөтә Рәсәй йәштәр форумына БДУ-ның Стәрлетамаҡ филиалы студенты Роман Баязитов...

Тотош уҡырға 1 307

Мәшһүр әҙип ял иткән урында

Мәшһүр әҙип ял иткән урында 13.07.2018 // Аҡмулла

Республика етәкселеге балаларҙың йәйге ялын ойоштороуға һәр ваҡыт ҙур иғтибар бүлә, быйыл да ял һәм...

Тотош уҡырға 1 245